VOV4.Bahnar – Hăm m^nh [ar hơdrung kon kông Tây Nguyên pơma atu\m păng hơdrung M’nông pơma hơdro#, tơdrô ge ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m tơdrong er^h sa kơ ‘năr. Mă blu\ng, tơdrô ge ‘no\h pơ ‘nho\ ăn chă soi tơbe\h kơ yang, đơ\ng ro\ng ‘no\h tơgu\m ăn kon bơngai chă et ot. Hăm bơngai M’nông, tơdrô ge nhen le\ tơle\i tơgoăt d^h băl kơ jăp kơ rim răih bơngai hăm kon pơlei pơla. Vang hmơ hmêu [ơ\t ge tơdrô, rim bơngai hlo#h vao d^h băl hlo\h dơ\ng, tơklep d^h băl hlo\h dơ\ng, tơgoăt tơgoăl d^h băl lơ\m tơdrong er^h sa … Vă pơm đe\i tơdrô ge kăl chă pơ pro\ mă hơlen, tơbăt hơdăh jơhngơ\m đon gơ\h hơge\i kơ bơngai dro\ kăn lơ\m u\nh hnam.

‘Me\h vă đe\i tơdrô [a\t ‘lơ\ng, bơngai M’nông pơ pro\ ăn tôch hơlen. Kon pơlei mơ\t lơ\m bri ko\h lo\ng io\k kơđo\h ‘long đe\i anăn “dong bom, dong brun” nơ\r bơ\n akhan ‘long hiam hơnhăk v^h tơ\ hnam sơ\k kro, đơ\ng ro\ng ‘no\h pe\h mă he\ch. Đơ\ng ro\ng ‘no\h io\k phe, rơkoăh, hơmre\, kơtao, ngar u\nh pơ ‘ngơ\m hăm đak đunh pêng j^t pơn^t jơ ‘no\h pe\h mă he\ch. Kon pơlei io\k dôm kơ loăi au lu\k lơ\k hrau hăm to\ se\t đak, đơ\ng no\h pai d^ng mă hăp rơv^. Lăp đang ‘no\h chă pơm [uih t^h to\ hơnglau yo\ng jơ\ng. Lăp đang ‘no\h io\k tơle\i hring dôm [uih au păng chă sơ\k 3 năr d^ng hăp hre\ng hơra\ng.

Vă băt hơdăh [uih au ‘lơ\ng dăh mă ư\h, ‘no\h đe sư chă ot [uih lơ\m pơđ^h hrok [e\nh kơ kre\k hơdrol. Lăp đơ\ng ro\ng m^nh gie\ng, io\k et lăng tơdrô au, tơdăh tơdrô au tăng ‘ngam le\i u\nh hnam mă chă ot pai hrok lơ\m lơ ge tơdrô t^h. Kơ yuơ chă et ot tơdrô lơ\m prăt sơnăm, păng sa roi le# đunh ge tơdrô hăp sa roi ‘lơ\ng, kơna rim u\nh hnam gô pai păng pơđ^h, tăh hrok rim ge mă u\nh hnam đe\i. Kon pơlei rơ\ih dôm năr rơhơi mă pơgơ\r chă et ot lơ\m u\nh hnam…

Yă U Wit, oe\i tơ\ tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lăk sơkơ\t hơdăh, tơdrô ‘lơ\ng dăh mă iu\ ‘no\h gômơ\ng đơ\ng ti bơngai chă pơm [uih păng ot pơđ^h: “ ‘Me\h vă chă pai tơdrô vă ‘măn ăn u\nh hnam et sa le\i mă blu\ng bơ\n pai pơlong năng lơ\m m^nh kre\k hơdrol, lăng năng hăp ‘lơ\ng dăh mă iu\ gronh. Chă pai tơdrô pơđ^h tăh hrok lơ\m gre\k đunh 3 năr đơ\ng no\h et lăng năng, tơdăh [uih au ‘lơ\ng mư\h et ‘no\h tăng ‘ngam le\i đơ\ng ro\ng ‘no\h bơ\n pai lơ hloi. Chă pai lơ vă pơ ‘nho\ lơ\m năr đe\i tơdrong et ot kiơ ‘no\h đe\i hloi”.

Gô mơ\ng kiơ\ u\nh hnam đe\i [o#h dang yơ kơna mă chă pai tơdrô lơ dăh mă to\ se\t. U|nh hnam đe\i lơ ge păng phe [a le\i pai lơ, u\nh hnam đe\i to\ se\t ‘no\h pai to\ se\t. Tơmam chă pai tơdrô ‘no\h hmă hmă phe [a păng hơ [o…

Dôm ge vă chă hrok pơđ^h ‘no\h je\i chă ôp hơmet pơ ‘lơ\ng, đơ\ng ro\ng ‘no\h sơ\k hăp mă hre\ng lơ\m 1 năr. Tơdăh ‘năr ư\h kơto\ le\i ming ge tơ\ hơdra, ăp ge hre\ng ‘no\h tơdrô hăp ‘lơ\ng, hoe\i chă iu\, gronh, [au au to…

Pai phe [a hơ [o đang ‘no\h le# hăp ngach mă chă ot [uih hrau mă iôm. Lăp hrau hrău đang ‘no\h mă tăh hrok lơ\m ge, io\k che cho# gom [ơ\r ge mă tre\p vă kơ hăp ‘lơ\ng. Lăp đơ\ng ro\ng hrok pơđ^h tăh lơ\m gre đunh dang 10 năr ‘no\h io\k chă et gơ\h bơih. Kiơ\ đơ\ng yă U Hlim, oe\i tơ\ tơring Ea Huar, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak, tơdăh le# đunh tơdrô ge sa roi [au phu ‘lơ\ng, kơna u\nh hnam chă pai lơ:“ Lơ\m m^nh ‘măng chă pai tơdrô to\ se\t hlo\h ‘no\h đơ\ng 5-6 ge, ư\h khan mư\h ‘me\h vă chă et tơdrô ‘no\h mă pai, mă le\i chă pai hơdrol, hli đe\i tơdrong au to vă yua hăp ‘no\h đe\i hloi bơih, pă đe\i chă ap^nh to\k io\k đơ\ng m^h ma duch nă au to ôh. Pơt^h gia u\nh hnam đe\i tơmoi năm ngôi, u\nh hnam đe\i tơdrong chă soi tơbe\h, dăh mă lơ\m pơlei đe\i tơdrong brư\ yang đang pơsat bơ\n je\i pu\ ba tơdrô vang hơpong. Dro\ nglo dăh mă dro\ kăn je\i gơ\h chă pai tơdrô ge ngăl”.

Hơ io\h dro\ kăn bơngai M’nông lăp iung hơdru\h, tim mă đe\i bu bau pao krao măt je\i hlôi ho\k pơ hrăm chă pai tơdrô đơ\ng đe me\, đe yă. Tơdrô ge đe\i lăng ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h j^ [a\t tăng đơ\ng kơđo\h ‘long hiam, [um rơkoăh, atu\m hăm ‘ngam đơ\ng kơtao … Kơ yuơ lơ lo\h, tơdăh tơdrô ‘ngam dêh hnang, iu\ dêh hnang dăh mă gronh dêh hnang ‘no\h ư\h khan tơdrô ‘lơ\ng ôh.

Yă U Hlim chơt hơ iă tơroi: đe hơdru\h M’nông mư\h tru\h sơnăm io\k klo le\i kăl băt pai tơdrô. Tơdrô ge ‘lơ\ng ‘no\h tơbăt hơdăh jơhngơ\m ti hơge\i, pơnam kơ bơngai dro\ kăn – bơngai “ve\i kong tơnu\h”, tơgoăt u\nh hnam oe\i sa ‘lơ\ng hơ iă:“Đơ\ng mă 14, 15 sơnăm ^nh [o#h yă ^nh, me\ ^nh păng đe mo\ ^nh chă pai tơdrô ‘no\h ba pơm kiơ\. Lơ\m mă no\h ba oe\i ‘lơ\p kơna tim mă io\k klo ôh. Tru\h ba chă pai tơdrô đ^h gơ\h, đ^ ‘lơ\ng ‘no\h mă io\k u\nh om. Io\k u\nh om kăl băt pai tơdrô ‘lơ\ng vă pơ pro\\ ăn năr g^t kăl kơ po. Dang e\i, ba je\i chă pơtho ăn kôn mon kon hơdru\h ba. Tơdrong mă au đe\i đơ\ng sơ\ bơih, ư\h kơ gơ\h hu\t ôh”.

Tơdrô ge jing tơdrong ‘lơ\ng ‘lơ\ng hơ iă ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m tơdrong er6h sa kơ bơngai M’nông. Ư|h khan vă pơ ‘nho\ ăn chă soi tơbe\h kơ yang, tơdrô ge oe\i tơbăt hơdăh lơ\m tơdrong ako\m tơpôl kơ pơlei pơla, jơhngơ\m đon phăl hơlăng hăm tơmoi đơ\ng tơngla hnam, tơdrong hơbe\ch hơbal gơ\h hơge\i kơ đe dro\ kăn … {ơ\t kong tơnu\h u\nh khơ\ng bơbông păng dôm ge tơdrô [au phu tru hut, lu đe kră chă pơmau pơđau d^h băl tơdrong kră sơ\, chă hơ ‘mon, chă hơri prăt gơmăng, hơdru\h tơdăm chă jo\h hơiri tru\h hơdăh phoăh kơ ‘năr …

Bơngai ch^h: H’Thi

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt