VOV4.Bahnar - Hăm lơ bơngai Ềđê, kong ưh adro# jing tơmam [ăk vă kơ guăng mă hăp oei đei tơdrong g^t găh đon lui. ‘Nâu jing tơmam bơ\ng pang ăn tơdrong xoi tơbeh, tơmam pơkăp lơ\m pơx^t pơkong, pơm ‘nho\ng oh dăh mă jing tơmam pơ ‘lơ\ng đon bơnôh, pring vei pu\n ai. Mă kăl noh lơ\m tơdrong erih kơ rim bơngai noh lơ\m ‘măng et xoi tơ[ăk kong đei lăng jing gru kơnăl kơ hnưr erih dăh mă khei năr kăp g^t kơ tơdrong erih. {ai chih tơ\ hơla tơroi găh tơdrong g^t đơ\ng kong lơ\m tơdrong erih kơ bơngai  Êđê tơ\ Đăk Lăk.

Hăm bơngai Êđê, atu\m hăm xik tơm păng kon tơrong [uh plang nhen nhu\ng, ier, kơpô dăh mă rơmo, kong jing tơmam ưh gơh kơ[ah păng đei tơdrong g^t lơ\m lơ tơdrong et xoi tơbeh. Kong ưh adro# jing tơmam pơkăp, tơguăt đon bơnôh klo hơkăn, ‘nho\ng oh mă oei hơ ‘nhăk ăn lơ tơdrong pu\n ai, tơgu\m ăn grăng pran hăm kon bơngai. ‘Nâu duh jing tơmam pơtih ăn nơ\r pơkăp, nơ\r xơkat đơ\ng bơngai đei xoi tơbeh hăm yang hơpang păng kon pơlei hăm tơdrong bơ\ng pang đơ\ng tơpôl pơlei pơla.

Kiơ\ kơ [ok Y Le Niê, tơ\ pơlei Ea Bông, xăh Chư\ Êbur, plei tơm Buôn Ma Thuột, bơngai Êđê đei lơ khôi xoi tơbăh tơguăt hăm tơdrong erih kon bơngai. Rim ‘măng xoi tơbeh đei tơdrong g^t kơdih. Lơ\m kơplăh xoi tơbeh, pơjâu pơre răh nơ\r xơkat, che\p răh ti vă [ot kong ăn bơngai đei xoi tơbeh. Noh nhen minh tơmam bơ\ng pang ăn kơ yang hơpang pring vei. Đơ\ng ro\ng rim ‘măng xoi tơbeh, kong gô đei kre\ gru hơto\ hăm kơxo# xik tơm mă tơ ‘ngla hnam cho# vă xoi kơ yang, hơnơ\ng noh 3, 5 dăh mă 7 trong kre\: “Kiơ\ khôi kon kông nhôn, lơ\m chăl erih kơ rim ‘nu bơngai noh đơ\ng ‘nao đei rơneh, đei ‘nhe\m kơtoh đak ngom, đei et hlôm đon, trong hơnăn truh ăh gơh rơi noh jing khei năr đe xoi tơbeh [ot kong, hăm tơmam plang 3 tơm xik păng minh pôm nhu\ng tơno vă pơjao ăn kơ yă pơjâu hăm tơdrong hơpơi gô vei vêr tơnăp ăn kơ bơngai hơ ioh. Truh ăh oei unh om, oei hơkăn, rơneh kon hơ ioh, noh xoi tơbeh hăm minh pôm nhu\ng kreo păng 5 tơm xik, pơkăp pơtôch chăl erih hăm me\ [ă rơneh po vă tơplih ăh chăl erih găh hnam hơkăn, yuơ noh jing minh chăl erih nai. Găh unh hnam kon hơkăn noh bơngai dro\nglo pơtơm hăm xoi tơbeh đơ\ng minh pôm nhu\ng păng 5 tơm xik, kre\ 5 trong kôm tơ\ kong”.

Oei kiơ\ kơ yă Hoàng Ngọc Lan Byă, tơ\ pơlei Sut Mđưng, xăh Chư\ Suê, apu\ng Chư\ Mgar, dêh char Đăk Lăk, tơdrong [ot kong tơ\ ko\ng ti bơngai đei xoi tơbeh oei jing nơ\r thơ thâu apinh đei tơdrong grăng pran păng tơjra#m pu\n ai. Yuơ noh, lơ\m lơ khôi xoi tơbeh, đơ\ng ro\ng kơ pơjâu xoi đang păng [ot kong ăn tơm et xoi, rim bơngai lơ\m unh hnam, kơtum kơto\ng păng bơngai truh et duh che\p kong vă tơ[ăk ăh ko\ng ti ăn bơngai đei xoi tơbeh atu\m hăm nơ\r thơ thâu: “Pơjao kong ăn bơngai đei xoi tơbeh jơhngơ\m jăn noh vă ăn bơngai đei xoi gơh grăng pran. ‘Nguaih kơ bơngai đei xoi tơbeh oei đei hơkăn păng ‘nho\ng pơmai oh găh hơkăn atu\m vang ako\m duh đei pơjâu plang thơ thâu ăn jơhngơ\m jăn pran pơm tơle\ch lơ mu\k tơmam”.

Lơ\m khôi kră xơ\ kơ bơngai  Êđê, kong oei jing nơ\r pơkăp tơ oei unh om kơ đe hơdruh tơdăm truh xơnăm pơjing unh om. Kiơ\ kơ noh, ăh lăp băl bơih noh bơngai hơdruh gô pơma dơnuh hăm unh hnam năm truh hnam bơngai tơdăm vă pơjao kong tơgai gơ\t jơ\ng. Tơmam ‘nhăk plang noh kiơ\ kơ pơkăl đơ\ng hnam bơngai tơdăm, mă lei athei đei 8 to\ kong păng minh blăh khăn pu\, pơtih ăn đon hmach bơnê đơ\ng bơngai hơdruh hăm me\ klo yuơ hlôi pơjing rơneh, rong ‘me bơngai tơdăm jing bơngai ‘lơ\ng. Lơ\m tơdrong xoi tơbeh, kong jing tơdrong g^tnhen le\ tơkien pơkong đei tang măt ăn [ar păh unh hnam pơjao ăn bre hơdruh tơdăm hăm nơ\r tơtă găh tơdrong erih unh om, jing klo jing hơkăn. {ơ\t atu\m che\p ăh kong, tơbre jing klo hơkăn dih băl, pơkăp tơ\ anăp [ar păh unh hnam gô erih atu\m dih băl jơnap truh kơdu\ ko\k xo\k ko. {ar to\ kong đei [ot ăh ko\ng ti tơbre klo hơkăn bơ\ng pang ăn tơdrong tơ oei gơh kơjăp ‘lơ\ng.

Kong oei tơguăt đon ‘mêm băt đơ\ng unh hnam bơngai Êđê hăm bơngai ưh kơx^ ‘nho\ng oh po kơdih kiơ\ trong et mơ\m xoi tơbeh pơm ‘nho\ng oh. Unh hnam gô pơjao ăn bơngai ‘nho\ng oh mơ\m kong nhen minh tơmam pơkăp, xơkơ\t bơngai noh jing bơngai lơ\m unh hnam, lơ\m kơtum kơto\ng. {ar păh tơguăt băl nhen klak klơm păng atu\m vang glơng dôm tơdrong xo# tơdrong he\l dăh tơnap tap, xar bar âu to.

Kong oei jing tơmam g^t vă tơroh hăm yang hơpang, pơtăl ăn nơ\r apinh dăh mă nơ\r pơkăp. {ok Y Hơ Êban, tơ\ pơlei Knia 4, xăh Ea Bar, apu\ng Buôn Đôn ăn tơbăt, bơngai Êđê lăng pơg^t nơ\r hlôi pơkăp, mă hăt noh nơ\r pơkăp hăm yang hơpang păng pơlei pơla. Yuơ noh, ăh tam mă pơm kiơ\ nhen nơ\r pơkăp, kiơ\ kơ tơdrong ke\ đei kơ unh hnam, đe xư gô et xoi tơbăt kơ kong vă apinh pơdui truh lai yơ ke\ đei noh pơtơm xoi tơbeh:  “Kông hlôi kre\, [ot ăh ti mă lei tam truh khei năr xơkơ\t dăh mă mu\k drăm tam ke\ đei nhen hlôi pơkăp noh gơh pơđunh dơ\ng, nhen xơ\ ki đe krao tơbăt kong. Pơtih nhen hlôi pơkăp vă xoi tơbeh hăm minh pôm kơpô gưu păng 7 tơm tơdrô vă xoi tơbeh hăm yă [ok dơnơm mă lei athei gô truh pơyan phang vă rim bơngai rơvơn truh tơgu\m pơwih, chă tơgu\m tôn ch^ng chêng, et xik tơm, xo\ng xa atu\m hăm unh hnam tơ ‘ngla”.

Adrol ki, kong đei yua lơ\m lơ tơdrong kăp g^t kơ bơngai Êđê hăm tơdrong g^t hloh. Hrei âu, mă lơ khôi et xoi pă đei oei nhen adrol ki mă lei tơ\ Đăk Lăk, kong duh oei đei vei răk tơnăp nhen le\ minh mu\k tơmam kăp g^t. Ăh đe pơgơ\r et xoi, hăp jing tơmam kăp g^t đei rim bơngai pơjao ăn dih băl nhen minh khôi juăt jue ‘lơ\ng ro\ đei vei răk tơ[ăk mong.

Lan chih păng rapor