VOV4.Bahnar - Bơngai Êđê oe\i tơ\ Tây Nguyên, me\ ‘no\h bơngai pơm tơm lơ\m u\nh hnam, kơ yuơ lơ lo\h lơ\m u\nh hnam adoi lơ\m tơpôl, bơngai dro\ kăn ‘no\h tơm hlo\h, gơ\h jang tôm tơdrong. M^nh lơ\m dôm tơdrong gơ\h jang ‘no\h gơ\h tơchă klo, kon dro\ kăn io\k kơto\ng me\ păng jing bơngai kăl hlo\h lơ\m u\nh hnam.

Lơ\m tơdrong pơkong kơ bơngai Êđê, m^nh u\nh hnam ăn m^h ma pơm bơngai tang măt. M^h ma au tang măt ăn u\nh hnam chă pơma dơnu\h lơ\m pơkong u\nh om păng lơ\m tơdrong er^h sa đơ\ng ro\ng kơnh. M^h ma au jing bơngai kăl hlo\h ăn kơ klo akăn hle, pơma dơnu\h păng chă tơlang tôm tơdrong t^h ie\ [ar păh u\nh hnam. Aduôn Ấp, oe\i tơ\ tơring Ea Tul, apu\ng Cư Mgar, dêh char Dak Lak, tơroi tơbăt:  “Đơ\ng kră sơ\ bơih, nhen le\ hnam đe\ jrăng, m^h ma ‘no\h j^ bơngai tang măt ăn u\nh hnam păh dro\ nglo, păh dro\ kăn chă pơma dơnu\h vă rôp klo ăn kôn mon po. Tơdăh bre hơdru\h tơdăm au lăp d^h băl, vă d^h băl tơpă le\i u\nh hnam [ar păh ăn măr sư io\k oe\i d^h băl”.

Kră pơlei Aê Vui (Y Soát Ê ban) oe\i tơ\ buôn Puôr, tơring Hoà Đông, apu\ng Krông Pach, dêh char Dak Lak, tơbăt, tru\h đ^ hơdru\h, tơdăh hưch bơngai tơdăm ayơ ‘no\h bơngai hơdru\h au tơroi tơbăt ăn kơ m^h ma păng me\ [a\ năm tơ\ u\nh hnam bơngai tơdăm ‘no\h chă ap^nh jet gia pơma dơnu\h. Mư\h u\nh hnam [ar păh drơ\ng nơ\r, păng mă kăl bơngai tơdăm je\i drơ\ng ‘me\h vă io\k bơngai hơdru\h au pơm akăn le\i bơngai hơdru\h au mă pơ\n năm tơ\ u\nh hnam tơdăm pơjao kong. Kră pơlei Aê Vui tơbăt: “ Mư\h pơjao ăn kong, m^h ma păh bơngai tơdăm pơma: “ ‘Nau kong ăn hơdru\h tơdăm jing u\nh om chom go\”, “Kơpô rơmo ư\h kơ đe\i bu pơ go\ tăt mu\h/Hơdru\h tơdăm ư\h kơ gơ\h pơđep io\k oe\i d^h băl/Tơdăh hơdru\h tơdăm lăp d^h băl le\i sơng io\k kong au”. Đơ\ng ro\ng ‘no\h hơdru\h tơdăm vang pel kong găr, ma bơngai hơdru\h soi tơbe\h kơ yang. Tơdrong pơjao kong au vă pơkăp d^h băl măr sư jing u\nh om chom go\, băt ‘mêm kơ eng d^h băl. Tơdrong kăl kơ pơjao kong au ‘no\h jing tơdrong [o#h kang bang kơ\l đơ\ng yang, u\nh hnam păng kon pơlei pơla băt bre hơdru\h tơdăm au hlôi jing u\nh om chom go\ bơih”.

Lăp đơ\ng ro\ng pơgơ\r pơjao kong, bơngai tang măt păh dro\ nglo tơroi tơbăt dôm mu\k drăm athe\i u\nh hnam păh dro\ kăn hơla ăn nhen: bơngai dro\ kăn au oe\i sa, jang sa tơ\ u\nh hnam klo sư 3 sơnăm, te\h m^nh to\ rơmo soi tơbe\h ăn tơne\i dro\ kăn, tơnge\i dro\ ‘nglo 1 to\ nhu\ng, soi tơbe\h ăn mai o\h păh klo 1 to\ nhu\ng dăh mă ie\r, ăn m^h ma m^nh to nhu\ng dăh mă kon jên … U|nh hnam dro\ nglo je\i io\k m^nh to\ sung, pơnhan kơlăm, ge. Mư\h drơ\ng m^nh nơ\r đang dôm tơdrong au ‘no\h đe m^h ma chă pơma dơnu\h pơkăp d^h băl tơdrong anai hli klo akăn măr sư đe\i tơdrong au to đơ\ng ro\ng au kơnh. ‘Nau jing jơ ‘năr pơgơ\r kăl hlo\h, đe\i chă jo\h hơri prăt măng.

Hre\i au, tơdrong juăt athe\i ăn mu\k drăm lơ\m pơkong kơ bơngai Êđê je\i pă gan kơtang nhen sơ\ bơih, j^ lăp koă kơ le# đe\ch, [lep hăm tơdrong đe\i [o#h kơ u\nh hnam, mă kăl j^ vă pơ jing ăn bre hơdru\h tơdăm au đe\i jing u\nh om chom go\, hoe\i chă hre đom, đe\i rơvơn tơ iung pơ jing er^h sa sơđơ\ng dơ\ng kơ jăp. {ok Aê Na (Y Cúc Hwing), oe\i tơ\ buôn Tu, tơring Ea Tul, apu\ng Cư Mgar, dêh char Dak Lak, tơbăt: “ Tơdrong tơchơ\t kơ khôi juăt lơ\m io\k u\nh om chom go\ pă đe\i ve\i răk tơdrong athe\i hơla bơ\n kơpô, rơmo, ch^ng chêng, go\ ge nhen sơ\ bơih. Hre\i au pă đe\i io\k yua dôm mu\k drăm au lơ\m, athe\i hơla ăn lơ\m pơkong bơih. Tơdrong oe\i ve\i kơ jăp tru\h dang e\i ‘no\h tơdrong pơtho khan đơ\ng [ar păh bơngai tang măt [ar u\nh hnam ăn kơ bre klo akăn hle găh tơdrong rong ‘me kon hơ ‘lơ\p, băt ‘mêm kơ eng d^h băl, ư\h chă hơchăng d^h băl … tơdrong hơ iă au oe\i ve\i răk tru\h dang e\i đe\ch”.

Lơ\m tơdrong pơkong kơ bơngai Êđê ling lang đe\i tơdrong chă soi tơbe\h hơvơ\h hơvơi yang lăng tông nông gia ăn bre klo akăn hle ling lang grăng akau, jang sa pơnam, băt ‘mêm kơ eng d^h băl. Lăp đơ\ng ro\ng soi tơbe\h ăn me\ [a\ vă pran jăng grăng akau ‘no\h soi tơbe\h ăn kơ bre klo akăn hle. U|nh hnam dro\ kăn hling tơdrô pêng pơnhan păng io\k pêng to\ kong găr chă tơ [ot ăn kơ o\ng, ma tơm păng ‘nho\ng kơdră bơngai o\ng. U|nh hnam dro\ nglo je\i plơ\ ăn pêng pơnhan tơdrô păng pêng to\ kong găr chă tơ [ot ăn kơ mai, ma tơm păng ‘nho\ng kơdră bơngai mai au.

Mư\h đang ‘no\h đ^ đăng kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h vang et sa. {ar ‘nu bơngai ma hling tơnôr ăn o\ng mai huch. Măr sư huch đ^ tơnôr au păng mơ\ng nơ\r chă pơtho khan đơ\ng me\ [a\, m^h ma duch nă [ar pang. Măr sư et ư\h kơ le# đak tơdrô blai. Tơdăh blai ‘no\h ư\h kơ ‘lơ\ng ôh. Tơmoi vang năm et sa je\i yak br^h mu\h măt klo akăn măr sư păng pơma dơnu\h pơtru\h nơ\r ‘lơ\ng hơ iă hlo\h.

M^h ma chă pơtho khan ăn klo akăn măr sư oe\i sa tơ [e\ dang do\ng tơ [o\ng dang dan, ‘mêm kơ eng d^h băl tru\h so\k ko go kơdu\. Dôm nơ\r hơri chă pơtho khan lơ lau “Mư\h đ^ io\k akăn ‘no\h oe\i hăm akăn tru\h so\k ko go kơdu\; mư\h đ^ tơ oe\i vang chă et sa ‘no\h d^ng tơdrô sap mă bro\k; mư\h đ^ tôn ch^ng chêng ‘no\h tôn d^ng tru\h đe ap^nh pơlơ\h”. 

Nhen rim hơdre\ch hơdrung ‘nhong o\h anai, bơngai Êđê đe\i tơdrong oe\i sa, kơ\m kang kơnanbg gie\ng pha lơ\m pơkong u\nh om chom go\. Chơt hlo\h, lơ\m dôm tơdrong joăt joe ‘no\h, yak mơ\t lơ\m tơdrong er^h sa ‘nao, kon pơlei hlôi hu\t [iơ\ dôm tơdrong ư\h kơ gan ‘lơ\ng hơ iă nhen tơdrong juăt athe\i hơla ăn mu\k drăm lơ; ve\i kơ jăp tơdrong ‘lơ\ng hơ iă lơ\m pơtho khan ăn kôn mon kon sau er^h sa lơ liơ mă tơ be\ dang do\ng tơ bo\ng dang dan, chă pơtho khan d^h băl chu yom, gram d^h băl kơ jăp, tơnăp lơ\m jang sa.

Bơngai ch^h: Za Wut

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt