VOV4.Bahnar – je\i nhen lơ hơdre\ch hơdrung anai er^h sa lơ\m groi te\h Tây Nguyên, hơdrung Sơdang đe\i tơdrong jo\h hơri tôch hơ iă păng lơ, hơnhăk đe\i lơ tơdrong oe\i sa ‘lơ\ng lie\m. ‘Ngoăih tơdrong chă tôn ch^ng chêng păng dôm tơmam tôn re\h anai, tơdrong hơri ‘no\h jing m^nh tơdrong jo\h ayo\ kơdo\ soang kră sơ\ hlôi tơklep hăm tơdrong er^h sa păng jang sa.

{ok A Wat hăm yă Y Mon hơri tơdrong hơri Sơdang

Tơdrong hơri – m^nh tơdrong jo\h ayo\ kơdo\ soang đe\i tơgoăt kơ jăp lơ\m tơdrong oe\i sa, jang sa đơ\ng jơhnơr au tru\h jơhnơr mă to. Tơdrong hơri ư\h lai yơ kơ [a\h lơ\m oe\i sa, pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng kơ kon pơlei pơla Sơdang, nhen kơ\m hơvơ\h hơpơi hơpơi ‘mi ro\ to\ hơlăng, kơ\m ming hơdrơ\m đak, pơgơ\r pơchơt sơnăm ‘nao, pơgơ\r et sa mo\k to\k kung, et to\k hnam ‘nao, pơkong … Tơdrong kăl hlo\h dơ\ng ‘no\h atu\m hăm dôm laboa joăt joe, rim bơngai hơri đe\i tơchă bau ple\i phara d^h băl, pơ tru\h tơbăt ăn jơhngơ\m đon po.

{ok A Wat, oe\i tơ\ pơlei Long Jon, tơring Đak Ang, apu\ng Ngo\k Hôi, dêh char Kon Tum, tơroi găh dôm ple\i chă bau lơ\m tơdrong hơri “Gung du dal’’ kơ yuơ [ok chă hơri: “Boa hơri au đe\i đơ\ng sơ\ bơih, ba lăp tơchă ple\i ‘nao đe\ch. Tơdrong hơri au đe\i bau ple\i chă pơtho khan ăn kon pơlei pơla hơdrin ‘măn jơ ‘năr chă tơ [ơ\p d^h băl. Chă năm ngôi d^h băl kơ rim kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h lơ\m jơ ‘năr sơnăm ‘nao, ư\h chă kơdơ\ akau mơlau kơ bôl, kơ yuơ tơgoăt tơgoăl kơna năm ngôi d^h băl, chă pơma dơnu\h d^h băl dôm nơ\r hơ iă, hyep kơmăt, băt kơ đon. Mă đơ\ng oe\i atăih plăih kơ jung, tung kơ trong, pơdong khe\i ‘năr đunh 10, 20 sơnăm oe\i chăm ling lang le\i năm ngôi d^h băl”.

Yă Y Mêi hơri

Tơdrong hơri ling lang kiơ\ yok rok jơ\ng rim năr kơ yuơ dôm la boa, tơdra hơri, nơ\r chă pơđơ\k hmă mă le\i hơnhăk ăn dôm tơdrong ‘lơ\ng ro\ ăn tơdrong er^h sa. Đe hơdru\h tơdăm ‘no\h, io\k tơdrong jo\h hơri vă tơbăt ăn jơhngơ\m đon po hơpơi ‘me\h vă chơt hiôk dăh mă tơbăt sơ ‘ngon; đe kră ‘no\h chă pơtho khan ăn kôn mon kon sau oe\i sa gơ\h găt băt ‘mêm kơ eng d^h băl. Yă Y Mêi, bơngai hơri hiôk oe\i tơ\ tơring Đak Ang, apu\ng Ngọc Hồi, dêh char Kon Tum, pơma tơroi: “ Lơ\m oe\i hơdru\h sơ\ ^nh chă hơri dôm tơdrong hơri hơ ‘nguơ\i kơ tơdrong er^h sa, pơro# pơ rôp cho\h jang sa, ba ling lang hơpơi ‘me\h vă đe\i tơdrong er^h sa hiôk chơt, ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng dơ\ng kơ jăp. Dang e\i ba kră bơih, ba io\k tơdrong hơri au vă chă pơtho khan d^h băl er^h sa ‘lơ\ng ro\. Ba ngăl chă hơri bau ple\i dôm nơ\r chă pơtho khan ăn kôn mon kon sau oe\i sa ‘lơ\ng, jang sa pơnam, pơtho ăn kôn mon kon sau hơdrin ho\k pơ hrăm pơnam vă hơge\i, đe\i tơdrong er^h sa hiôk jơnap hlo\h”.

Hơdru\h tơdăm Sơdang pơ hrăm hơri

{ok A Phơng, Thôn trơng pơlei Yă Tun (Đak Ang, Ngọc Hồi) tơroi tơbăt tơdrong hơ iă kơ tơdrong hơri bơngai Sơdang:“Tơdrong hơri Sơdang đe\i lơ la boa, nơ\r pơma hơ iă nhen rim la boa: rơngê, tôn, ting ting, tơngi…. Rim bơngai hơri tôch hơge\i đe hăp chă hơri pơ joang lơ\m hơri hăm d^h băl kơ đe hơdru\h tơdăm, hơri pơtho khan d^h băl kơ bôl boăl, kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h păng adoi đơ\ng chă hơri d^h băl au kơna đe hơdru\h tơdăm lơ\m pơlei jing u\nh om chom go\, tơ iung u\nh hnam tơno\ kơd^h”.

Yă Y Nâu păng Y Non atu\m hăm khu\l dro\ kăn tôn Klông Pút kơ tơring Đak Ang (Ngọc Hồi-Kon Tum).

Hre\i au, tơ\ m^nh [ar pơlei pơla kơ bơngai Sơdang lơ\m rim apu\ng Đak Tô, Tu Mrông, Đak Hà, Ngọc Hồi (Kon Tum); Krông Păch, Chư Mgar (Dak Lak) đe\i bơngai oe\i ve\i răk tơ [a\k mong, nhen rim tơdra la boa hơri: rơngê, ting ting, ayó, ding duôt, tơngi, tôn, rơvế, kơhui, rơnguâ … Mă le\i, bơngai băt hơri nơ\r kră sơ\ ‘no\h hui bơih. Hơri kră sơ\ chă bau ple\i tôch tơnap hăp chă pơđơ\k, pơ joang, hơri jur to\k. Yă Y Nâu, bơngai hơri hiôk pơlei Yă Tun 1, tơring Đak Ang, apu\ng Ngọc Hồi, dêh char Kon Tum, tơbăt:“Lơ\m tơdrong hơri chă pơtho khan ăn kon hơdru\h pơnam jang sa, hơbe\ch hơbal ư\h hơlăh ‘no\h bau ple\i lơ lau: Iung be\ kon ‘năr đ^ le\ch/ [rach jơ\ng kông, đak ngom đ^ hre\ng/ Kon ai dăh iung ie\r đ^ oo\ ko\ đ^ kăl/ kơ ‘năr đ^ le\ch/ soe\ch io\k hơdre\i dăh pe\h [a dra hâu/ kơdau so\ đak, hiak pai go\, tơno\ jơhngơ\m, năm jang ke\ pran/”…

Găh hơri chă pơtho khan ăn kon tơdăm ‘no\h lơ lau: Kon aa\i ‘năr đ^ le\ch bơih to/ dăh kiơ\ yok rok jơ\ng [a\ e vă/ mư\h năm tơ\ bri ti che\p ba hră/ mư\h vă năm jang ‘ne\ hiơt tơgăk/ yak kiơ\ trong groi ‘ne\ ‘nhoi kiơ\ trong thu\ng/ Kon tơdăm năm kiơ\ jơ\ng [a\/ Chă to\k tơ\ kông kơchăng hơmri/ mơ\t lơ\m bri kơchăng hăm đok hoa/…

‘No\h nơ\r pơ joang, pơtho khan ăn kon tơdăm băt ve\i lăng năng tông kơ d^h tơ\ anăp tơdrong pơ joă, hli hlơt răp gô đơ\ng xem bri brăh, jang sa pơnam vă tơdrong er^h sa ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng dơ\ng kơ jăp …”.

Tơdrong hơri mơ\ng kơ d^h chă tơchăr, hăm la boa hơ iă, chă bau ple\i pơđơ\k, pơ joang lơ\m rim tơdrong hơri pơm ăn bơngai chă mơ\ng lăp đon tơdrong hơ iă lơ\m chă hơri. Tơdrong hơ iă ‘no\h đe\i hơdro# ‘lơ\ng ro\ kơ d^h kơ tơring groi te\h Tây Nguyên nuih mơng. Hơmo\ lăng jơhnơr mơlo#h hlo#h vao hlo\h dơ\ng găh tơdrong jo\h ayo\ kơdo\ soang joăt joe ‘lơ\ng ro\ au, vă atu\m d^h băl ve\i răk tơ [a\k mong tơdrong jo\h hơri bơngai Sơdang, tơdrong hơri rim hơdre\ch hơdrung kon kông oe\i tơ\ Tây Nguyên pơma atu\m ling lang păr jơ\p jang tơring tơrang hlo\h dơ\ng.

Bơngai ch^h: Nhat Lisa

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt