VOV4.Bahnar - Đơ̆ng rŏng đunh khei ‘năr pơ dơ̆h yoa đơ̆ng jĭ, dang ei, tơ drong chă tơ mang lăng lơ̆m tơ pôl tơ̆ Dak Lak hlôi tŏk hơ lơ̆k dơ̆ng. Bơ̆ jang chă tơ mang lăng, mih ma duch nă tơ̆ dôm pơ lei kơ dêh char Dak lak đei lơ tơ drong tơ plih ‘nao, pơm ‘nao ăn kơ dih vă sơng tơ moi truh, hơ nhăk ăn tơ moi lơ tơ drong hơ iă.

 Đĭ đunh bơih kon pơ lei tơ̆ plei Tơng Jú, xăh Ea Kao, plt Buôn Ma Thuột đei mơ̆ng dơ̆ng boa chĭng chêng jơ jrĭng, đei akŏm lơ̆m 1,2 tơ drong et soi so sơ̆ kơ hơ drĕch kon kông nhen et soi ăn jơ hngâm pran, et pơm pô̆, tơ mŏm pơm ‘nhŏng ŏh. ‘Nao truh lăng lêh soi ăn jơ hngâm pran kơ bơ ngai Rađe đei pơ gơ̆r tơ̆ homestay Hnoh Ea Kao, plei Tơng Jú păng năm ngôi tơ̆ 1,2 anih chă tơ mang lăng tơ̆ Dak Lak, ‘nhŏng Lê Ngọc Tân, truh đơ̆ng Hà Nội tơ roi:

“‘Măng mă blŭng vang truh hăm Lêh soi ăn jơ hngâm pran, ƀôh tôch hơ iă. Păng đei năm lăng hloi tơ̆ mir pơ gar chĕh phe, chơ kơi Dray Sáp, Dơ nâu Lắk,… inh oei pơ kă hăm unh hnam tơ̆ Hà Nội 1 năr yơ kơnh lơ̆m pơ yan pơ dơ̆h he vă năm dơ̆ng tơ̆ plt Buôn Ma Thuột vă chă lăng năng cham char ‘lơ̆ng rŏ, tơ drong arih xa kơ kon pơ lei kon kông Tây Nguyên, đe sư arih xa tôch tơ păt, băt ‘mêm kơ tơ moi dơ̆ng.”

Tơ moi tơ mang lăng truh et ngôi tơ drô ge păng lăng đe et soi

Đơ̆ng rŏng 1 khei ‘năr pơ dơ̆h, tơ jê âu, ƀât tơ drong jĭ Covid-19 hlôi đei găn, khul chă tơ mang lăng hlôi truh tơ̆ plei Tơng Jú roi đunh roi lơ. Hăm tơ drong ‘lơ̆ng đơ̆ng cham char bri brăh, oei chĕp vei lơ tơ drong juăt ‘lơ̆ng hơ iă đơ̆ng sơ̆ nhen, tanh brai vai khăn, pai tơ drô ge, tôn chĭng chêng… kŭm hăm trong čhơ̆ rup tôch hơ iă, roi tơ ƀôh tơ drong arih xa, tơ drong juăt kơ bơ ngai Rađe, M'nông păng dôm anih ‘lơ̆ng rŏ kơ dêh char, pơ lei oei jing anih truh tôch hơ iă hăm lơ tơ moi đơ̆ng jơ̆p tơ ring chă phĭn rup, tơ mang lăng. Yă H’Yam Buôn Krông, yă pơ gơ̆r plei Tơng Jú ăn tơ băt, hrei ‘nâu tơ̆ pơ lei hlôi pơ jing đei Grŭp jang chă tơ mang hăm hơ năn Hơ nih chă tơ mang lăng tơ pôl plei čhơ̆ rup Tơng Jú. Grŭp đei 9 ‘nu bơ ngai jang ‘nŏh jĭ dôm unh hnam bơ ngai Rađe lơ̆m pơ lei, vang tơ gop, pơ vih pơ văn mưh đei tơ moi truh hăm pơ lei:

“Kŭm đei lơ khul truh đơ̆ng dôm dêh char nhen tơ̆ Hà Nội, Sài Gòn, Huế păng dôm dêh char tơ jê̆ hai, đe sư truh tơ̆ âu vă xa ngôi dôm tơ mam juăt pai xa đơ̆ng kon kông, mơ̆ng lăng đe tôn chĭng, lăng năng tơ drong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, tơ drong juăt đơ̆ng kon pơ lei kon kông tơ̆ tơ ring. Hrei ‘nâu 9 unh hnam nhôn pơ jao tơ drong jang tôch rơ đăh ăn rim bơ ngai, pơ tih gia unh hnam pơ tăm ‘nhot, unh hnam rong nhŭng, unh hnam rong iĕr, unh hnam pai tơ drô ge. Inh hơ pơi ‘mĕh ning mônh kơnh mưh anih chă tơ mang lăng tŏk pran ƀiơ̆ ‘nŏh đei lơ mih ma duch nă vang mât jang dơ̆ng.”

Anih huch chĕh phe tơ̆ plei Ako Dhông đei pơm tôch hơ iă, ‘moi kiơ̆ hnam so sơ̆

Oei tơ̆ plei Akǒ Dhông, pơ lei đei năng ‘lơ̆ng hơ iă hlŏh lơ̆m dôm anih chă tơ mang lăng tơ̆ plt Buôn Ma Thuột, tơ drong jang chă tơ mang lăng tơ pôl đei dêh char Dak Lak rơih, chĕng hơ met đơ̆ng sơ năm 2019. Hơ tuch khei 3 sơ năm ‘nâu, Dơ nŏ anih vei lăng kon pơ lei dêh char Dak Lak đei hla ar chih drơ̆ng nơ̆r tơ gŭm atŏk tơ iung chă tơ mang lăng tơ pôl tơ̆ plei păng 5 ‘nu bơ ngai lơ̆m pơ lei. Dôm tơ drong tơ gŭm đei tơ lĕch jên man anih, pơm tơ mam chă tơ mang lăng, anih mong akŏm râm rĕk, hơ met pơ ‘lơ̆ng cham char, pơ tho pơ hrăm khul bơ ngai jang, pơ vih pơ văn ăn tơ drong chă tơ mang lăng.

Hrei ‘nâu, mưh tơ drong jang chă tơ mang lăng đei pơih hơ lơ̆k dơ̆ng, um ai pơ lei pơ la đei lơ tơ drong tơ plih ‘lơ̆ng hơ iă. Lơ unh hnam lơ̆m pơ lei pơ ngơ̆t truh tơ drong hơ met pơ ‘lơ̆ng cham char, man anih, pơm hnam kơ jung, tơ plih ming trong jang xa, tĕch mơ dro, hơ dai hăm tĕch tơ mam et xa, pai xa, chă hơ len năng dôm tơ drong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng sơ̆ vă sơng tơ moi truh. Kiơ̆ mŏ H’Tít Aliô, bơ ngai oei tơ̆ plei Akǒ Dhông, tơ drong ‘nao đơ̆ng chă tơ mang lăng lơ̆m tơ pôl tơ̆ plei hrei ‘nâu ‘nŏh jĭ rim bơ ngai, rim unh hnam lơ̆m pơ lei hlôi băt trong jang hơ doi, mât jing mĭnh hăm lơ tơ dỏng juăt ‘lơ̆ng hơ iă:

“Vang jang chă tơ mang lăng tơ pôl, rim unh hnam gô đei 1 tơ drong pha ra băl mă lei đe sư đei tơ drong lei lăi băl ‘năi, ‘nŏh jĭ mât 1 ƀơ̆r đon păng vei kơ jăp tơ drong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang so, iŏk tơ drong juăt ‘lơ̆ng ‘nŏh pơ ‘nhŏ ăn tơ drong jang tŏk ăn tơ pôl, ăn kơ dih kâu adrol, đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh ăn dôm hơ drĕch hơ drung ‘nhŏng ŏh nai đei xa yoa păng ƀôh hơ iă hăm tơ drong jŏh ayŏ ‘nŏh vă tưk tơ iung sư roi đunh roi ‘lơ̆ng hlŏh dơ̆ng.”

Tơ̆ lăm cham hnam kon pơ lei đei pơ rŏ tôch hơ iă (Rup đơ̆ng: Arul House)

 Kŭm hăm ‘nŏh, ‘nao âu, Anih jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, tơ plŏng kơ dâu păng chă tơ mang lăng plt Buôn Ma Thuột pơ gơ̆r pơih lăm pơ tho tôn chĭng păng hơ xoang ăn đe hơ iŏh bơ ngai Rađe kơ tă tơ̆ plei Akǒ Dhông. Lăm hŏk pơm ăn lơ bơ ngai tơ rĕk truh, chơt hơ iă truh lăng, hŏk pơ hrăm. Kră pơ lei Y Nuel Niê (oei krao ‘nŏh Ama Jenny) akhan, ‘măng mă blŭng lăm pơ tho tôn chĭng tôch hơ iă đei pơih kơ tă lơ̆m pơ lei, pơih đei tơ drong ‘lơ̆ng vă pơ tho păng chĕp vei dôm kơ jă kăp gĭt đơ̆ng jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, tơ gop ăn tơ drong atŏk tơ iung chă tơ mang lăng lơ̆m tơ pôl păng pơ jing đei tơ drong ‘lơ̆ng hơ iă ăn pơ lei:

“Truh âu kơnh hơ pơi ‘mĕh pơ jing đei khul tôn chĭng drŏ kăn, blŭng a ‘nŏh vă pơ ‘nhŏ hơ drol găh anih pơ tâp pơ hrăm. Mă 2 ‘nŏh ƀơk ăn chĭng chêng vă tôn. Mă 3 ‘nŏh tơ gŭm găh đak nhă, đei hloi tơ mam sŏng xa. ‘Nâu jĭ lăm mă blŭng tơ̆ plei Ako Dhông, dang ei đe hơ druh, đe mĕ tôch tơ gŭm. ‘Nâu gô jing tơ drong hơ iă vă dôm pơ lei jang kiơ̆ păng atŏk tơ iung tơ pôl.”

Tơ moi truh lăng đe tanh brai

Ưh lăp hơ drô̆ tơ̆ plt Buôn Ma Thuột đĕch, tơ̆ dôm apŭng nai lơ̆m dêh char Dak Lak nhen Lắk, Buôn Đôn kŭm oei hơ tŏk tơ drong chă tơ mang lăng tơ pôl, chă tơ mang lăng tơ̆ bri brăh, choh jang xa. Hăm tơ drong adrin hŏk pơ hrăm, pơm ‘nao lơ tơ mam pơ ‘nhŏ ăn tơ mang lăng tơ̆ tơ ring, dôm anih chă tơ mang lăng tơ̆ Dak Lak dar dĕh roi pơ̆n tưk tơ iung dôm tơ drong chă tơ mang lăng lơ̆m tơ pôl vă sơng tơ moi truh, tơ gop ăn tơ drong jang atŏk tơ iung ming tơ drong chă tơ mang lăng tơ̆ tơ ring.

H’ Xíu: Chih

Dơ̆ng: Tơ blơ̆