VOV4.Bahnar – {ok  Y Xuyên (bơngai M’Nông) jing linh xo lơ\m tơring kăng kư\ kăch mạng Nâm Nung, apu\ng Krông Nô, dêh char Đăk Nông. Xơnăm âu hlôi je# 80 xơnăm bơih, mă lei [ok hơnơ\ng vei xơđơ\ng đon bơnôh kơ  “[o# đo#i {ok Hô”. Dôm j^t xơnăm, [ok đei kon pơlei tơ\ pơlei Jarah (xăh Nâm Nung) pôk jang Kră pơlei. {ok duh jing nge# nhơ\n ưu tu\, tơnăp hăm joh ayo\ juăt jue; noh hơnơ\ng pơih lăm pơtho pơdreh ch^ng chêng, tanh kơđum kơđo\ng jo\gn jat ăn đe mơlôh. {ơ\t blu\ng puih mak ‘nao, Kră pơlei Y Xuyên tơroi găh đon lui kơ bơngai M’Nông găh “chăl erih găr [a” hăm minh đon băt kăp g^t.

- Hmach kơ kră pơlei Y Xuyên, bơngai M’Nông adoi nhen kon pơlei tơ\ Tây Nguyên, sơ\ ki hơnơ\ng jang mir [a. Thoi ăi, trong choh jang âu đei pơtơm thoi yơ [ok ăi?

Kră pơlei Y Xuyên: “Mă blu\ng, kră pơlei atu\m hăm kon pơlei tơchă rơih tơring bri vă muih choh. Adrol kơ yak, athei lăng “khei năr ‘lơ\ng”, athei rơih găh, đang kơ noh axong rơvak – hơgăt teh. Đơ\ng ro\ng kơ axong rơvak đang noh đe io\k hla ‘long bri văr ăh tơgăk, ‘nhăk vih ‘măn ăh hơdra hnam adrol kơ ‘năr măng. Pơgê hrôih iung ‘nhao [o\, pơgiơ\ng unh tơ\ ‘nguaih vă tơto#. Dôm bơngai năm muih teh axong rơvak ‘năr brei ako\m minh anih. Kơmăng kră pơlei apinh ‘năr brei tep hơpo kiơ, hơpo ‘lơ\ng noh tơroi dăh mă hơpo ‘me# noh duh athei tơroi, vă lăng tơring bri âu yang hơpang hăm axong muih choh teh pơm mir dăh mă ưh? Mưh yang hơpang axong noh đơ\ng ‘năr dơning pơtơm năm muih choh mir”.

- {ok ăi, đơ\ng muih choh mir truh ăh rei pơtăm, noh dôm năr [ok ăi?

Kră pơlei Y Xuyên: “Muih choh teh noh athei pơl^ băl. 5 unh hnam minh khul pơlơh băl. Truh ăh muih choh đang ‘nhe\t uh hăm tơgăk, noh pơtơm bơngai dro\nglo io\k xu\ng kăl ‘long tih. Đơ\ng ro\ng kơ choh ‘nhe\t, kăl ‘long tih le# kro, truh ăh khei 4 dương l^ch noh pơtơm xoh mir. Đơ\ng ro\ng kơ noh xoi tơbeh kơ yang hơpang, minh tơm xik, minh pôm ier tơmông vă plang ăn yang hơpang pring vei. Xoi tơbeh đang noh tôm pơlei năm rei pơtăm [a hơ[o, pro tăng, hơmre\, tôl plui tơter đak glung”

-         Kơlih kiơ [ơ\t khei năr âu adoi tam mă rei pơtăm [ok ăi?

Kră pơlei Y Xuyên: “Đơ\ng ro\ng kơ muih xoh mir, pơtơm pơ ‘nguaih rơgoh. Tơ ‘ngla mir io\k minh anih teh ‘lơ\ng bơ\ gơ\ng jing anih dăng oei ăn “Yang hri”. Đơ\ng ro\ng kơ noh pơtăm jơmu\l pơtăm [a. Unh hnam pơgơ\r et xa hăm nhu\ng vă xoi tơbeh ăn kơ yang hơpang, hơvơn kon pơlei et xa atu\m. Atu\m hăm et xik tơm noh đe chă pơdreh ch^ng chêng, hri tơdra hri kră xơ\, hơxuang boang buây xo# chơt. Et xa ph^ xoay ưh gơh tơh^l teh dong băl, ưh đei tơdrong he\l kiơ ôh, hơxoang pơdreh ch^ng chêng prăt măng hloi”.

- Thoi ei, kiơ\ đon lui đơ\ng kon pơlei noh athei bơ\ anih dăng oei ăn “Yang hri” đang kơ noh pơtơm rei pơtăm [a. Thoi noh kră xơ\, kon pơlei vei jang [a thoi yơ vă kơ hăp gơh đei lơ găr [a [ok ăi?

Kră pơlei Y Xuyên: “Đơ\ng ro\ng kơ đunh khei năr [a pơtơm to\k giơ\ng ‘lơ\ng noh pơgơ\r et xoi kơ [a Kep Jĭr (dang xoi kơ [a vă tơpuh hơdrông, kơne xem bri brăh pơrăm [a). Tơmam xoi plang noh minh pôm ier, minh tơm xik. Đơ\ng ro\ng kơ xoi tơbeh Kep jĭr pơtơm choh ‘nhe\t. Choh ‘nhe\t đang noh đơ\ng ro\ng đunh năr [a xrôk. Kră pơlei hop ako\m pơgơ\r et (Jĭr ba) – et xoi kơ [a xrôk. Tơmam plang ăn kơ [a xrôk noh minh pôm nhu\ng, minh tơm xik. Rim unh hnam duh pơgơ\r et xa, pơdreh ch^ng chêng, hri hơxuang ako\m hăm dih băl. Truh ăh [a đum, duh pơgơ\r xoi ăn kơ yang hri hăm minh pôk ier păng tơm xik dăh mă kiơ\ kơ tơdrong ke\ đei đơ\ng unh hnam noh đe tôh minh pôm nhu\ng. Đơ\ng ro\ng kơ noh, tơ ‘ngla hnam pơtơm broch [a ‘nao”.

- Đơ\ng ro\ng đunh khei năr rei pơtăm, vei lăng, ăh đei [a ‘nao, tơpă yơh noh kon pơlei gô xo# hơ iă [ok iih?

Kră pơlei Y Xuyên: “Ăh tôch xơnăm noh rim bơngai lơ\m pơlei hlôi kăt đang, pơtơm pơgơ\r et xo\ng [a ‘nao. Năm tơ\ mir io\k gơ\ng păng hơnong tơm [a tơ\ gơ\ng ‘nhăk vih bơ\ jrăng ăh ‘măng xum [a. Hnam mă yơ duh athei pơgơ\r xoi tơbeh hơvơn yang hri vih tơ\ hnam. Truh pơgê dơning noh pơdreh ch^ng chêng tơtơl đơ\ng hnam âu năm truh hnam nai. Khul ch^ng chêng đei tơ ‘ngla hnam hơvơn xa tơyông hăm rơba nhu\ng, et xik tơm; hơvơn tôm kon pơlei truh et xa atu\m pơchơt păng pơdreh ch^ng chêng. Bu gơh hri noh hri, bu gơh hơxuang noh hơxuang, chơt hơ iă ưh gơh pơjăh băl, tơtoh băl ôh. Đơ\ng noh pơtơm đ^ minh xơnăm choh jang xa”.

- Thoi noh, bơngai M’Nông hơnơ\ng lui “tơm [a đei yang”. Mă “chăl erih” kơ [a lơ\m 1 sơnăm đe\ch, mă lei adoi găn ga lơ tơdrong xoi tơbeh nhen kơ kon bơngai. Mă lei dang ei, pă đei muih choh bri bơih, mă jang ka phê, noh tơdrong erih thoi yơ [ok kră pơlei ăi?

Kră pơlei Y Xuyên: “Xơnăm âu noh ka phê duh đei kơjă. Inh pơtăm ka phê păng kơsu, đei yua pơhlom 100 tr^u hlj inh duh xo# hơ\k, xơnăm âu noh kơjă kăp păngd dei yua lơ mơ\n, pơlei nhôn rim ‘nu jang đei yua to\ xe\t jat noh pơhlom đơ\ng  50 truh 60 tr^u hlj. Adrol ki noh kon xâu tam mă băt pơtăm kơsu, ka phê, oei dôm xơnăm tơje# âu, tôm bơngai bu bu duh đei kơsu, ka phê ngăl”.

- Kră pơlei ăi, tơdrong erih ‘nao, trong pơm jang, ‘long pơtăm adoi ‘nao, thoi noh hăm đei tơre\k yă kiơ truh joh ayo\ juăt jue kơ bơngai M’Nông ưh?

Kră pơlei Y Xuyên: Tơdrong juăt jue kơ bơngai Mnông đơ\ng xơ\ truh dang ei hơnơ\ng tơguăt dih băl. Inh hơnơ\ng ‘meh vă khôi juăt kơ bơngai Mnông đei vei răk dôm tơdrong ‘lơ\ng, tơdrong hơ[ăp. Athei vei răk tơ[ăk mong, mưh ưh noh pă đei oei joh ayo\ juăt jue kơ bơngai Mnông; hiong đ^ kơjă joh ayo\  juăt jue. Inh ‘meh vă pơdjoi ăn đe mơlôh dang ei vei răk khôi kră xơ\ kơ bơngai Mnông. Rim hơdrung hơdre\ch athei vei răk joh ayo\ po, vă ning mônh kơnh kơdih hơmet dôm khôi xoi tơbeh, tơdrong juăt kră xơ\. Kơjă joh ayo\ juăt jue kơ bơngai Mnông athei vei răk tơ[ăk mong thoi nhen kră xơ\ mơ\n”. 

- Bơnê kơ ih kră pơlei hơu! Thơ thâu kơ kră pơlei grăng pran ling lang!

Lan – Zưt chih păng pơre nơ\r