Chơmei (jơmai) lơ̆m tơdrong erih kon pơlei K’Ho
Chủ nhật, 01:00, 04/12/2022 K’Duẩn/Lan tơblơ̆ K’Duẩn/Lan tơblơ̆
VOV4.Bahnar – Kiơ̆ khôi bơngai K’Ho, chơmei noh tơmam pơguăng ưh gơh kơƀah lơ̆m tơdrong erih. Chơmei K’Ho hơnơ̆ng đei bơ̆ hăm tơmo đei lơ pơnĭk đak, đei um dĭl vĭl dăh mă um ‘nhueng 2 păh kơ̆l hăm um tih iĕ phara băl. Bơngai K’Ho ưh gơh bơ̆ chomei mă athei chă răt đơ̆ng bơngai Chăm.

Kiơ̆ khôi bơngai K’Ho, chơmei noh tơmam pơguăng pơrŏ tơbang tơdrong pơdrŏng păng kĕ đei găh mŭk drăm kơ unh hnam. Bơngai pơdrŏng noh đei chơmĕi ƀenh hơkă, hnam hin noh đei minh ƀar roh đĕch, phŏ noh minh ƀar găr đĕch. Mă tŏ xĕt dăh mă lơ, nhen lĕ unh hnam yơ duh athei đei kong chơmei.

Kră pơlei Liêng Hót Ha Brưng tơ̆ thôn Dà Dâng, xăh Liên Hà, apŭng Lâm Hà, dêh char Lâm Đồng ăn tơbăt: Đơ̆ng kră xơ̆, chơmei ưh kơsĭ kơdih po bơngai K’Ho pơm tơlĕch, mă đei răt đơ̆ng bơngai Chăm. Đe xư ‘nhăk chơmei truh tơring groi kông vă tơplih tơmam drăm yua, noh kră xơ̆ chơmei đei kơjă nhen minh tơdrong pơkăp jên hu vă tĕch răt: “Chơmei xơ̆ ki đei bơ̆ đơ̆ng tơmo gĭt. Chơmei âu athei năm truh Phan Rang răt đơ̆ng bơngai Chăm. Oei bơngai K’Ho noh ưh gơh bơ̆ pơjing chơmei ôh”.

Adrol ki, chơmei đei bơ̆ đơ̆ng tơmo jơk kăp gĭt. Hrei âu, chơmei mă lơ noh đei bơ̆ đơ̆ng như̆a dăh mă chai, mă lei duh tôm 5 pơnĭk đak juăt jue noh: găm, kok, brê, dreng, jơk. Bơngai K’Ho lui găh pơnĭk đak noh rơgei hơdjă; găm noh pơtih ăn kơ teh (lơ̆m hnưr erih đơ̆ng ‘nao đei rơneh truh tơ̆ lôch hơchăng, kon bơngai adoi tơguăt hăm teh), brê noh pơtih ăn tơdrong hơpơi ‘moih, đon pơhnŏng vă grŭn iung, jơk noh pơnĭk đak kơ plenh teh, dreng noh pơnĭk kơ ang hơdăh, jing tơdrong tơguăt pơtrŏ dih băl đơ̆ng kon bơngai hăm cham char. Kiơ̆ đơ̆ng tơdrong hrau pơnĭk đak lơ̆m roh chơmei noh gơh băt hơdăh kơnao kơdih po.

Dôm roh chơmei đei um ai, tih iĕ phara băl. Kơloăi găr tih noh đei um dĭl vĭl ‘nhueng 2 păh kơ̆l, găr iĕ noh đei um tăng ƀlat dĭl vĭl; đei hơdring kiơ̆ pơkăp trong pơlơh pơnĭk dih băl, pơjing đei tơdrong pơtrŏ dih băl guăng ‘lơ̆ng. Kiơ̆ Kră pơlei Liêng Hót Ha Brưng, đơ̆ng tơdrong pơjing rơgei lơ̆m lŭk lơ̆k pơnĭk đak, rơih găr iĕ găr tih, hlôi pơjing đei lơ kơ dôm kơloăi chơmei kơ bơngai K’Ho: “Chơmei đei lơ kơloăi, pơhlom 4, 5 kơloăi. Đei hloi chơmei Kĕ, chơmei Gôr Mang, chơmei Pôp, Tăp Jơ Lang. Lơ̆m noh chơmei Gôr Mang noh kăp gĭt hloh”.

Roh chơmei jing tơmam pơguăng đei đe drăkăn K’Ho ƀăk lơ hloh. Hăp tơguăt hăm dôm tơmam pơguăng nai nhen kong, chơle, hơbăn văr, pôk atŏk tơdrong guăng ‘lơ̆ng ăn bơngai drăkăn. Kră pơlei Liêng Hót Ha Brưng adoi ăn tơbăt: Chơmei đei 2 kơloăi: đoh ăh ti păng ƀăk ăh ako. Chơmei ƀăk ako noh đei yua lơ hloh, đe krao noh chơmei Đại hàn. Kơloăi âu oei yua vă pôk ăn tơmoi ƀơ̆t truh hơpong tơ̆ hnam, dăh mă pôk ăn ‘năr xô̆ tơƀơ̆p băl: “Chơmei đei ‘măn pơm tơmam pơguăng đoh rim năr. Ăh đoh ƀăk noh đe lăp kơ chơmei gĭt păng chơmei xo xĕch. Oei lơ̆m tơdrong et xa pơxĭt pơkong đe đoh mă yơ duh bưh, tuơ tơdrong pơkăl đơ̆ng unh hnam găh drŏnglo păng tơdrong pơkăl đơ̆ng unh hnam găh drăkăn”.

Đei minh tơdrong kăp gĭt ƀơ̆t pôk ăn tơmoi, tơ ‘ngla hnam gô pôk ăn bơngai drăkăn noh chơmei Chài, oei pôk ăn bơngai drŏnglo noh chơmei Đại hàn. Ƀok Lơ Mu Ha Thanh, tơ̆ thôn 3, xăh Tà Nùng, pơlei tơm Đà Lạt tơblang găh tơdrong pơkăp hơdăh âu:  “Bơngai K’Ho kiơ̆ khôi găh mĕ, noh đe xư lui akhan bơngai drăkăn noh tơm dơnơm kơ unh hnam, xơnong kơ bơngai drăkăn hơnơ̆ng đei lăng tơgĭt, oei bơngai drŏnglo noh hlak che vă klŭ ăh kơpal hơkă, jing bơngai pring vei unh hnam”.

Mă kăl, chơmei đei xơnong kăp gĭt lơ̆m tơdrong erih unh om kơ bơngai K’Ho. Noh jing tơdrong tơbang găh đon tơhưch, đon bơnôh klep kơjăp đơ̆ng bơngai tơdăm, bơngai hơdruh păng dôm unh om K’Ho hlôi vih oei atŭm minh hnam. Chơmei đei yua vă pơtăl kơ nơ̆r pơma tơhưch, jing tơmam pôk ưh gơh kơƀah ăh ‘năr pơxĭt. Kơyươ noh, chơmei ưh adrô̆ jing tơmam pôk kăp gĭt mă oei đei xơnong grasia, jing tơlei chô̆ tơguăt bre ŏng mai, jing nơ̆r xơkat găh tơklep kơjăp ling lang. Kră pơlei Liêng Hót Ha Brưng ăn tơbăt dơ̆ng: “Kiơ̆ khôi kră xơ̆ kơ bơngai K’Ho, đơ̆ng xơ̆ ki chơmei jing tơmam athei đei lơ̆m et pơxĭt pơkong. Atŭm hăm noh chơmei oei yua vă pơm tơmam pôk axong. Pơtih nhen kon xâu năm hơpong kơ yă ƀok noh yă ƀok athei pôk ăn chơmei vă kon xâu hoai hĕl kơ đon. Mon năm hơpong kơ ma, năm hơpong kơ mih duh athei pôk ăn chơmei vă tơƀôh đon băt. Păng mă hăt noh lơ̆m tơdrong pơxĭt pơkong noh athei đei”

Chơmei jing kăp gĭt lơ̆m tơdrong erih đon lui kơ bơngai K’Ho. Chơmei pôk pơ ư tơdrong guăng hơkâu jăn kon bơngai, mă hăt noh hăm đe drăkăn. Kơyươ noh ‘nguaih kơ pơguăng, chơmei oei tơrĕk truh joh ayŏ, et xa, khôi juăt kơ bơngai K’Ho. Lơ̆m khôi juăt xo, pơxĭt pơkong noh chơmei hơnơ̆ng jing tơmam hơƀlih băl, pơkăp, tơbăt nhen minh um ai pơtih ăn đon lui, tơdrong tơklep kơjăp ling lang. Oei hăm tơpôl kon pơlei noh jing djoi tơlei vă hơtŏk tơdrong tơguăt tơguăl đơ̆ng rim bơngai.  

 

K’Duẩn/Lan tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC