Hlôm đon jing minh lơ̆m dôm khôi juăt kăp gĭt kơ kon pơlei kon kông tơ̆ tơring Tây Nguyên. ‘Nâu jing gru kơnăl kăp gĭt pơtoi kơ tơdrong hơrih vă kiơ̆ đơ̆ng noh yang hơpang, unh hnam păng pơlei pơla sơng minh ‘nu bơngai ‘nao, minh bơngai kon ‘nao truh hăm pơlei pơla. Tiến sĩ Bùi Ngọc Quang, Phŏ Kơdră Anih jang Tơƀôh Pơdă gah Hơdrung kon kông Việt Nam ăn tơbăt:  Nhen lĕ hơdrung bơngai mă ayơ tơ̆ Tây Nguyên adoi đei khôi et hlôm đon. Đơ̆ng rŏng kơ bơngai hơ-ioh đei rơneh noh đe lui ah tam mă truh 1 sơnăm, bơngai hơ-ioh tam mă băt chă pơma, hăp hơdrô̆ jing kon char kơmar đĕch, ‘meh jing kon bơngai noh bơngai hơ-ioh athei băt gah tơdrong joh ayŏ juăt jue kơ pơlei pơla. Hăm bơngai Tây Nguyên, kơdih po kon bơngai, unh hnam hăm pơlei pơla jing tơdrong tơguăt kơjăp, ưh gơh tơklah ôh. Noh et hlôm đon mă pơgơ̆r ăn minh ‘nu bơngai lơ̆m unh hnam mă lei tơpă noh ăn tôm pơlei pơla hloi. Kơlih đơ̆ng dang ei truh ning nai kơnh bơngai hơ-ioh jing bơngai lơ̆m pơlei pơla kơdih.

Vă pơgơ̆r et hlôm đon, đơ̆ng mă bơngai mĕ rơneh nge, unh hnam hơmet tôm tơmam soi plang ăn kơ yang hơpang, yă ƀok dơnơm nhen: nhŭng, iĕr, plei ‘long xa, ƀanh kĕo... unh hnam đei ƀiơ̆ noh ƀuh kơpô, rơmo. ‘Nguaih kơ hơmet tôm tơmam soi plang ăn yă ƀok dơnơm nhen nhŭng, iĕr, plei ‘long xa, ƀanh âu to... noh athei đei gơ̆ng iĕ adoi đei tơ-‘ngla hnam pơtăm kơtă lơ̆m hnam. Gơ̆ng lơ̆m năr et hlôm đon noh đei pơm hăm kram, hleh lê̆ hla păng pơm rơsôm pơrŏ tăp dăr gơ̆ng. Ƀok Đinh PLy, kơdră khul kon kông Bahnar tơ̆ pơlei joh ayŏ, tơmang pơhiơ̆ kơ dôm hơdrung kon kông Việt Nam ăn tơbăt: Gơ̆ng đei pơtăm đe krao gơ̆ng soi plang noh gơ̆ng iĕ. Gơ̆ng tơjê̆ chơnang soi plang vă kơ ƀônh ƀôh băt. Hơvơn yang hơpang, đe yă ƀok dơnơm vih atŭm bơ̆ng pang et xa hăm unh hnam.

Ah tơmam soi plang đei hơmŏ tôm, unh hnam hơvơn bơngai soi tơbeh truh. Kiơ̆ kơ hơdrung bơngai mă bơngai pơgơ̆r et xa noh bơngai krao yang, bơngai hơnhơl nge dah mă kơdih po ƀok hơ-ioh. Hơnơ̆ng noh bơngai hơnhơl nge chă hơvơn yang hơpang, yă ƀok dơnơm truh et xa.

Et hlôm đon hơnơ̆ng đei pơgơ̆r ah kơsơ̆ mă lei đơ̆ng pơgê hrôih, bơngai hơnhơl nge păng unh hnam đei hơvơn truh sŏng sa ah ‘năr dơ̆ng. Đơ̆ng rŏng kơ sŏng xa đang noh pơgơ̆r et hlôm đon. Đon gah ‘ma đei hlôm hơdrol kơ đon gah ‘ngeo. Bơngai hơnhơl nge yua đing ‘lao (phat) kơjung pơhlom 30 cm rơbăng ah 2 pah kơ̆l. Đơ̆ng rŏng kơ noh ‘măn tơjê̆ đon bơngai hơ-ioh vă hlôm păng pơma dôm nơ̆r apinh thơ thâu dôm tơdrong ‘lơ̆ng rŏ hloh gô truh hăm bơngai hơ-ioh.

Bơngai pơgơ̆r et soi jing bơngai hơdrol hloh hlôm đon, đang kơ noh truh mĕ ƀă bơngai hơ-ioh, mă hơtuch luch noh truh ‘nhŏng oh kơtum kơtŏng păng kon pơlei pơla. Mưh drăkăn noh đe apinh ăn tơdrong guăng ‘lơ̆ng ah tih vơ̆, rơgei gah tơdrong pơvih pai xa lơ̆m unh hnam, oei kon drŏnglo noh athei rơgei gah tơdrong lua hơnguang, băt chĕp hră đao vei lăng pơlei pơla. Tiến sĩ Bùi Ngọc Quang, Phŏ Kơdră Anih jang Tơƀôh Pơdă gah Hơdrung kon kông Việt Nam ăn tơbăt dơ̆ng: Bơngai Tây Nguyên rơih năr ‘lơ̆ng vă pơgơ̆r et hlôm đon ăn kơ nge. Bơngai pơgơ̆r et soi pơtruh nơ̆r hăm Yang ‘năr âu unh hnam, pơlei pơla gô pơgơ̆r et hlôm đon ăn kơ nge. Bơngai pơgơ̆r et soi jing bơngai hlôm đon păng pơma nơ̆r mă blŭng đĭ đăng đơ̆ng rŏng kơ noh truh mĕ ƀă păng dôm bơngai oei tăp dăr pơtruh nơ̆r pơma. Minh bơngai pơma tŏ sĕt nơ̆r lăng bơngai hơ-ioh noh bơngai lơ̆m pơlei păng pơma dơnuh hăm hơ-ioh gah dôm tơdrong ‘lơ̆ng rŏ, pơtho gah tơdrong hlôh vao lơ̆m tơdrong hơrih, tơdrong pơm jang, pơtho gah tơdrong joh ayŏ ... ăn bơngai hơ-ioh.

Đơ̆ng rŏng kơ nơ̆r thơ thâu ‘lơ̆ng hơ-iă ăn hơ-ioh, bơngai pơgơ̆r et soi chŭ tŏ sĕt tơdrô vă pik ah ƀơ̆r, ah klĕng bơngai hơ-ioh. Noh adoi jing kơplah tơdrong soi tơbeh pơtôch păng rim bơngai akŏm et xa, hơri hơsuang. Bơngai đei hơvơn truh et xa noh ‘nhăk tơmam asong ăn, đei yă kiơ ‘nhăk mă noh, mă tơm noh ah đon bơnôh đĕch, vă thơ thâu hơ-iă hăm unh hnam đĕch.

Kiơ̆ khôi kon pơlei kon kông tơ̆ tơring Tây Nguyên noh kơ̆l rơgei kơ kon bơngai oei ah đon. Rim bơngai ah ‘nao đei rơneh noh adoi pơgơ̆r et hlôm đon  vă gơh đei tơdrong hơbĕch hơbal rơgei. Lơ̆m 1 giĕng đơ̆ng rŏng kơ et hlôm đon, bơngai mĕ pŭ ƀok hơ-ioh năm ngôi tơ̆ hnam ‘nhŏng oh vă iŏk tơmam asong. Tơmam asong ăn bơngai hơ-ioh hơnơ̆ng noh ‘nhik, chơmei, dah mă kơđôp kơpaih, brai... ưh đei kăp gah kơjă mă lei hăp kăp gĭt ăn tơdrong pơtih, hăm tơdrong hơpơi ‘meh bơngai hơ-ioh grăng pran, ning mônh kơnh đei tơdrong hơrih tôm mah, jơnap hơnŭk hơnua.