Et xŏng ƀa ‘nao kơ bơngai M’Nông
Chủ nhật, 06:30, 26/02/2023 Thị Đoắt/Lan tơblơ̆ Thị Đoắt/Lan tơblơ̆
VOV4.Bahnar – Lơ̆m dôm khôi xoi tơbeh kơ tơdrong choh pơtăm kơ bơngai M’nông, khôi Et xŏng ƀa ‘nao dăh mă oei krao noh “Têt ƀa ‘nao” noh kăp gĭt hloh. Khôi xoi tơbeh âu ưh adrô̆ kăp gĭt găh joh ayŏ đon lui kăp gĭt mă vă pôk pơ-ư hăm tơm ƀa, mă oei tơbang tơdrong tơguăt tơguăl, hơpơi đei tơdrong xơđơ̆ng ăn unh hnam, pơlei pơla lơ̆m minh xơnăm ‘nao.

Et xŏng ƀa ‘nao kơ bơngai M’Nông đei pơtơm đơ̆ng mă kră pơlei păng tơ-‘ngla hnam hlôi keh đang tơmam plang apinh yang hơpang tơ̆ mir vă xơng yang hri vih tơ̆ hnam. Ăh kung xum ‘măn ƀa kơ tơ-‘ngla et xa đei pơrŏ hăm dôm tơm pơle chrăh pơkao, đei bơ̆ pơjing lơ rơdje pơtih ăn kơ rơdje ƀa. Kiơ̆ đon lui kơ bơngai M’nông, hăm trong pơrŏ thoi âu noh vă vei yang hri oei lơ̆m xum, ưh đei lê̆ yang hri rơvơ̆ng rơvo tơ̆ ‘nguaih.

Et xŏng ƀa ‘nao đei pơgơ̆r tơ̆ hnam ƀơ̆t đe yă, đe mĕ peh ƀa dra hâu, pai por phe ‘nao mă blŭng kơ pơyan choh jang păng hơmet tôm tơmam plang. Ƀok tơm kơtum kơtŏng tơ-oei ăh jih tơmam plang, xơkat nơ̆r hơvơn yang hơpang vih xŏng ƀa ‘nao: “Ƀa tơ̆ mir hlôi đum dreng, plei pơkai hlôi kră, tơm kơtao hlôi ‘ngam, truh pơyan kăt yua bơih, nhôn pơgơ̆r et xŏng ƀa ‘nao vă hơvơn yă ƀok dơnơm păng đe yang hơpang vih iŏk tơmam plang păng apinh ăn kơ nhôn gơh ‘nhăk yang hri vih tơ̆ hnam. ‘Năr âu inh xŏng ƀa ‘nao, ăn tơgă xŏng adrol, nhôn xŏng đơ̆ng rŏng, ăn xung xăng xa adrol, nhôn xa đơ̆ng rŏng, nhôn pôk bơnê axong xa por hơgơ̆l hloh, nhôn pôk bơnê axong et tơdrô đak tơm, nhôn pôk bơnê axong xa pham iĕr ....”

Xoi tơbeh đang, ƀok chĕp iĕr iŏk xăng kăt pham, đang kơ noh pik pham iĕr păng wơ̆t đak tơdrô ăh kung xum ƀa hăm đon lui vă vei yang hri oei hăm unh hnam, vă pơyan pơm jang xơnăm đơ̆ng rŏng kơnh ‘mi kial xơđơ̆ng, pơyan jang xa giơ̆ng ‘lơ̆ng, tơ-‘ngla mir ƀa grăng pran, xơnêp xơnua.

Et xŏng ƀa ‘nao kơ bơngai M’nông hơnơ̆ng pơgơ̆r lơ̆m 2 năr: ‘năr mă mônh noh xoi kơ yang bri, yang đak, yang hri tơ̆ mir, kơmang por đei akŏm xoi plang ăn kơ yang, đơ̆ng rŏng kơ noh ăh vih rim bơngai broch minh kơđôp ƀa tăh lơ̆m brŏng đe krao noh  "xơng yang hri vih tơ̆ hnam".  ‘Năr mă 2 đơ̆ng rŏng kơ xơng yang hri vih tơ̆ hnam, tơ-‘ngla xoi kơ yang pai por ‘nhot vă hơvơn ‘nhŏng oh kơtum kơtŏng, kon pơlei truh et xa xô̆ hơ-iă đơ̆ng rŏng kơ minh xơnăm jang hrat.

Ƀok Y Tiêng, tơ̆ xăh Nâm Nung, apŭng Krông Nô, dêh char Đăk Nông ăn tơbăt “Et xŏng ƀa ‘nao” jing ‘năr têt kơ bơngai Mnông. Rim bơngai gô truh rim unh hnam lơ̆m pơlei, atŭm xŏng xa por ‘nao mă blŭng kơ xơnăm, thơ thâu băl grăng pran, hơpơi ‘moih minh xơnăm pơm jang đei yua lơ: “Xoi kơ yang hri, xơng yang hri xơ̆ noh kăp gĭt tơpă, jing ‘năr akŏm kơ pơlei pơla nhen ‘năr têt dang ei. Đơ̆ng rŏng kơ xơng yang hri vih tơ̆ hnam, broch ƀa đum mă blŭng tơ̆ mir ‘nhăk vih peh jing phe pai por ‘nao vă hơvơn kon pơlei truh et xa. Mă blŭng noh et xoi xŏng ƀa ‘nao đang kơ noh et xoi hơpơi grăng pran ăn kon xâu lơ̆m hnam hăm dôm tơmam xoi plang kăp gĭt đei tơyông, ‘nhĕm nhŭng, tơdrô... plang ăn kơ yang hơpang”

 Bơngai M’nông lui kơ yang hơpang, rim tơmam drăm adoi đei yang oei, rim tơdrong et xa tih iĕ adoi hơvơn yang hơpang vih bơ̆ng pang. ‘Nguaih kơ dôm tơmam plang hlôi đei kon pơlei hơmet noh anih xoi tơbeh kơ yang adoi grasia. Ƀok Bơ̆ Khiêm, pơlei U3, thĭ trâ̆n Ea Tling, apŭng Cư Jut, dêh char Đăk Nông ăn tơbăt:  “Adrol kơ et xoi minh giĕng, đe bơ̆ gơ̆ng hlôi hơmet adrol kơ noh, vă tơroi păng hơvơn yang hơpang băt vih et xa hăm pơlei pơla. Gơ̆ng lơ̆m tơdrong et xoi âu đei bơ̆ kơjung hloh, găh goi đei pơrŏ lơ um rŭp, um xem, um jĭl juĕi chrăh đơ̆ng pơle kram, đei pơrŏ guăng ‘lơ̆ng, oei đei krĕng nĕng, um rơdje ƀa bơ̆ hăm pơle. Ăh tong anê̆ gơ̆ng noh minh kơmang pơle um vuông ‘măn tơmam xoi plang ăn kơ yang nhen kơ̆l nhŭng (dăh mă kơpô, rơmo), por, ge tơdrô đei chô̆ ăh hơla gơ̆ng, păng ‘nhot, plei ‘long mă kon pơlei pơtăm đei nhen pro, tôl plui ‘nâu nai hia...”

Găh xoi tơbeh noh kăp gĭt, grasia kơlih âu jing tơdrong et xoi đei tơdrong akŏm tôm yang hơpang nhen yang bri kông, yang đak, yang plenh teh... tơƀôh tơdrong hơpơi ‘moih đơ̆ng kon pơlei, apinh yang hơpang tơpuh lê̆ kiĕk kơnê̆, khĕnh. Yă Thị Bah, oei tơ̆ xăh Dak Ndrung, apŭng Dak Song, dêh char Dak Nông ăn tơbăt: “Têt xŏng ƀa ‘nao vă tơƀôh đon bơnôh kŭp yom kơ yang hri păng yang hơpang, apinh ăn jơhngơ̆m jăn gơh grăng pran ling lang hăm unh hnam, mưh kĕ đei noh xoi plang hăm nhŭng, ưh kĕ đei noh xoi tơbeh hăm iĕr, vă yang hri oei hăm unh hnam, vă unh hnam gơh phĭ tơtŏ dơnŏ ‘lơ̆ng”

 

 

 

 

 

 

 

 

Thị Đoắt/Lan tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC