Kăp gĭt et xoi jơhngơ̆m pran ăn kơ rôih tơ̆ Đăk Lăk
Chủ nhật, 00:00, 21/05/2023 H'Xíu Hmo\k/Lan Tơblơ\ H'Xíu Hmo\k/Lan Tơblơ\
VOV4.Bahnar – Tơ̆ Tây Nguyên, rôih ưh adrô̆ jing kon tơrong kăp gĭt mă oei tơguăt kơjăp hăm tơ-'ngla, đei lăng jing 'nhŏng oh lơ̆m unh hnam. Kơyuơ noh, rôih đei tơrĕk vei lăng păng đei et xoi jơhngơ̆m jăn hăm tơdrong hơpơi 'meh rôih hơnơ̆ng grăng pran, dơnưp dim, hơ-'nhăk lơ tơdrong pŭn ai ăn tơm hnam păng pơlei pơla.

Tơdra chĭng chêng ang bang, khul bơngai pơtoi băl truh akŏm tơ̆ hơdrâ̆m đak Bay Rông tơ̆ pơlei Trí, xăh Krông Na, apŭng Buôn Đôn, dêh char Đăk Lăk vă pơgơ̆r et xoi jơhngơ̆m jăn ăn kơ rôih. Năm hơlâu noh pơjâu xoi kơ yang Y Hăn Bkrông, lơ̆m ti ƀok chĕp minh pôm get đak iĕ. Kiơ̆ đơ̆ng rŏng ƀok noh 2 'nu tơgŭm xoi kơ yang păng đe hơdruh tơdăm, đe drăkăn pơvih 'nhăk tơmam xoi truh anih xoi tơbeh. Tơjê̆ hơdrâ̆m đak, tơ̆ hơla yơp tơm 'long me kră, 7 tŏ rôih hlôi đei kơsu khăn tanh lơ pơnĭk đak, chô̆ glang man păng hla kơ kiơ̆ kơsô̆ pơkăp hrơ hroi. Ƀok Y Tăng Rya (aê Mai), tơ̆ pơlei Ea Rông A, xăh Krông Na ăn tơbăt: hăm kon pơlei tơ̆ âu, rôih jing “boăl juăt tih tên” tơguăt hăm unh hnam: Kiơ̆ khôi kră xơ̆ noh xoi tơbeh ăn kơ rôih vă tơƀôh tơdrong tơgĭt hăm rôih, hơpơi 'meh rôih gơh grăng pran. Ăh pơgơ̆r et xoi noh iŏk tơdrô, pham nhŭng pik ăh hơkâu rôih vă thơ thâu ăn kơ rôih gơh grăng pran, et xa pran, ưh đei jĭ pơlŏ trŏ tơngiĕt.

Kiơ̆ khôi xo kơ bơngai Mnông, et xoi jơhngơ̆m pran ăn kơ rôih đei pơgơ̆r ăh pơtôch khei kăt yua ƀa hơƀo păng dôm tơdrong kăp gĭt lơ̆m xơnăm. Kơplăh noh, rôih gô đei tơhŭm rơgoh, đei axong xa dôm tơmam xa ‘lơ̆ng, axong pơdơh pơdei vă pơgơ̆r xoi ăn jơhngơ̆m pran. Adrol ki, tơmam xoi tơbeh hơnơ̆ng đei nhŭng păng minh ƀar tơm tơdrô dăh mă kiơ̆ tơdrong kĕ đei kơ unh hnam. Mă lei, pơhlom đơ̆ng 2 truh 3 xơnăm, xăh gô pơgơ̆r xoi jơhngơ̆m pran atŭm ăn rôih lơ̆m minh tơring. Ƀok Y Ril Knul (aê Tạo), kră pơlei Ea Mar, xăh Krông Na ăn tơbăt, lơ̆m et xoi jơhngơ̆m pran atŭm thoi âu, kon pơlei akŏm atŭm hăm jơnŭm pơgơ̆r tơring hơmet dôm tơmam xoi nhen iĕr, nhŭng, tơdrô ge, por, phe... păng axong tơdrong jang kơ dôm bơngai pơwih vă vei xơđơ̆ng khôi xoi tơbeh gơh đei pơgơ̆r xơđơ̆ng: Tơmam plang đei phe, por, unh jrĕng, hla pơlâu, pơgang ‘măn ăh chơnang xoi, atŭm hăm noh tơdrô ge, nhŭng trăp pơhlom 30 kĭ. Nhŭng noh ƀuh iŏk pham ‘măn ăn chơnang xoi, đơ̆ng rŏng kơ noh iŏk pham âu atŭm hăm tơmam plang nai ‘măn ăh kơ̆l rôih vă bơ̆ng pang ăn đon bơnôh unh hnam hăm rôih, vă rôih băt noh hăp oei đei tơm hnam pơgơ̆r et xoi apinh grăng pran.

Khôi xoi jơhngơ̆m pran ăn kơ rôih đei pơgơ̆r hăm 3 ‘măng xoi noh xoi kơ yă ƀok dơnơm, xoi apinh jơhngơ̆m jăn ăn rôih păng xoi pôk bơnê kơ đe yang hơpang. Rim ‘măng xoi, jơva chĭng chêng ang bang, đe hơdruh tơdăm chĕp ti hơxuang buang buây păng rim bơngai atŭm băl et tơdrô ge đei tơkang. Đơ̆ng rŏng kơ noh, pơjâu xoi tŏk ăh anih đei pơkăp hơmŏ, bơngai vei chơng rôih truh tơjê̆ vă ăn pơjâu ‘măn kơ̆l nhŭng, phe, pik pham nhŭng, chruih đak ăh kơ̆l rôih. Pơm răh tơdrong âu, pơjâu pơre nơ̆r xơkat hơpơi ăn rôih gơh grăng pran, tơguăt tơgŭm unh hnam, pơlei pơla lơ̆m dôm tơdrong jang kăp gĭt, atŭm hăm noh kơtă ƀot kong ăn kơ bơngai vei rôih, iŏk tŏ xĕt tơmam xa ăn kơ bơngai vei rôih  xa păng xơkat apinh đe vei rôih đei jơhngơ̆m pran vă vei lăng rôih. Pơtôch găh tơdrong xoi tơbeh, rim bơngai pơtoi pơdreh chĭng chêng, et tơdrô ge păng hrau pơxô̆ hăm tơdrong et xa. Ưh hơdrô̆ jing ‘măng vă tơm rôih, bơngai vei rôih tơƀôh tơdrong gĭt ‘mêm hăm rôih po, et xoi jơhngơ̆m pran ăn kơ rôih oei jing ‘măng vă kon pơlei chă akŏm, axong tơdrong jang lơ̆m dôm tơdrong et xa. ‘Nâu adoi jing ‘măng vă kon pơlei tơguăt tơguăl păng pơma dơnuh dih băl lơ hloh păng atŭm pơdjoi dôm tơdrong joh ayŏ juăt jue ‘lơ̆ng rŏ kơ hơdrung hơdrĕch. ‘Nhŏng Y Com H wing (ama Nháo), kơdră khul pơdreh chĭng chêng xăh Krông Na tơroi: Inh adoi vang akŏm vă tơdrong et xa gơh pơxô̆ hăm kon pơlei. Ƀôh pơgơ̆r thoi âu noh adoi xô̆ lơ̆m đon, adoi đei tơdrong tơgop, hơvơn kon pơlei pơgơ̆r et xoi nhen ‘năr âu noh inh chơt hơ-iă. Hmach bơnê kơ xăh nhôn hlôi axong ăn kon pơlei pơgơ̆r pơdjoi vă hơtŏk tơ-iung ning mônh kơnh.

Dôm xơnăm tơjê̆ âu, kơsô̆ rôih hnam tơ̆ Đăk Lăk roi năr roi pă đei. Jơnŭm pơgơ̆r tơring păng anih jang kơpal tŏk bŏk oei hơdrin pơtoi vei lăng khul rôih oei đei. Hăm tơdrong jang tơmang pơhiơ̆ tơguăt hăm rôih đei tơrĕk lơ hloh noh tơdrong pơgơ̆r khôi juăt xo tơguăt hăm rôih đei pơih trong hơyak ‘nao vă hơtŏk tơmang pơhiơ̆ hăm rôih. Ƀok Y Tê Bkrông, tơ̆ pơlei Drang Phôk, xăh Krông Na hơpơi ‘meh, dôm khôi juăt nhen thoi âu gô đei pơtoi hơnơ̆ng păng jing tơdrong jang joh ayŏ kăp gĭt, jing anih hơdăh hloh ăn tơmang pơhiơ̆ tơ̆ tơring:  Tơpôl hơtŏk tơ-iung mă lê̆ hiong um ai joh ayŏ âu noh kơdih inh pơngơ̆t kơ đon tơpă. Kơlih adoi oei đei vei noh mă gơhd dei kơjă gĭt. Mă kăl vei răk tơƀăk mong joh ayŏ juăt jue, tơ̆ xăh Krông Na đei Anih jang tơmang pơhiơ̆ gô tơgŭm kon pơlei đei tơdrong tơmang vă vei răk tơdrong âu gô pơyua, đei tơdrong ăn tơmoi truh tơmang tơ̆ âu.

Ưh hơdrô̆ jing um ai joh ayŏ, et xoi jơhngơ̆m pran ăn kơ rôih oei tơƀôh tơdrong ‘mêm băt, tơgĭt hăm rôih, kiơ̆ đơ̆ng noh tơroi truh rim kon pơlei atŭm vei lăng vei vêr rôih hnam mă tơnăp.

H'Xíu Hmo\k/Lan Tơblơ\

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC