VOV4.Bahnar – Lơ\m khôi tơ oei unh om kơ bơngai Xơ Đăng, minh khôi kăp g^t ưh gơh le# noh pơx^t. Pơx^t đei pơgơ\r găh hnam dro\nglo kơdih ‘nhăk tơmam ăn hnam drăkăn noh che tanh, hơcho# ‘long unh, xik tơm păng dôm tơmam yua lơ\m unh hnam nhen hơkă, kơđum kơđo\ng, go\ ge… Dôm tơmam noh, mă [ônh [o\ mă lei tơbang tơdrong tơre\k truh erih jơnap kơ unh hnam.

Kiơ\ khôi kơ bơngai Xơ Đăng, kon hơ ioh truh xơnăm oei klo hơkăn athei chă hơlen hưch băl. Đơ\ng ro\ng kơ đei 2 unh hnam drơ\ng nơ\r noh găh hnam dro\nglo athei pơtrruh bơngai mă lơ\m kơtum kơto\ng lui yom truh hnam drăkăn vă trong. Adrol kơ pơx^t, găh hnam dro\nglo hơnơ\ng hơmet minh [ar tơmam nhen: che tanh, hơkă, kơđum kơđo\ng jo\ng jat, go\ ge… Oei găh hnam drăkăn adoi hơmet pai xik tơm, nhu\ng, ier, bip vă jong ăn tơmoi. Je# truh ‘năr pơx^t, hnam drăkăn năm tơ\ mir, năm pe\ ‘nhot, hơmet pai dôm tơmam xa juăt jue.

{ok A Hĕo, 82 xơnăm, tơ\ pơlei H’Ring, xăh Ea H’Đing, apu\ng Cư M’gar, dêh char Đăk Lăk jing bơngai hlôi pơgơ\r trong pơx^t pơkong ăn 20 unh om hơdruh tơdăm ăn tơbăt: Lơ\m pơx^t, bơngai Xơ Đăng đei khôi kăp g^t, noh pơjao kong. Khôi âu xơkơ\t tơdrong tơroh kơ tơbre.

Găh dro\nglo pơjao kong

Găh drăkăn pơjao kong

Kong jing minh um pơtih kơ đon băt, tơdrong tơguăt kơ [ar ‘nu hơnơ\ng ‘mêm băt ling lang: “Kiơ\ khôi bơngai Xơ Đăng đơ\ng kră xơ\ noh hnam găh dro\nglo truh hnam drăkăn chă trong, hnam dro\nglo hơvơn kơtum kơto\ng ‘nho\ng oh truh hnam drăkăn; găh hnam drăkăn duh hơvơn kơtum kơto\ng ‘nho\ng oh truh tơ\ hnam vă tơmơ\ng nơ\r bơngai pơm kơdranh ăn găh hnam dro\nglo. Đơ\ng ro\ng kơ noh, bre hơdruh tơdăm duh tơroi tơdrong hơpơi po, pơkăp ning mônh kơnh jing klo hơkăn. Bơngai tơdăm che\p ti păng akhan ‘’Mưh oh băt kơ ‘nho\ng tơpă păng ‘meh io\k pơm klo noh dăh drơ\ng io\k kong [ot ti âu đơ\ng ‘nho\ng, păng bơngai drăkăn adoi pơma thoi noh mơ\n…’’.

Găh hnam dro\nglo ăh năm truh hnam drăkăn, mưh [ôh xo# hơ iă, păng drơ\ng io\k tơmam plang noh thoi kơ đon hơpơi, dang đei jơnei keh kong. Bre hơdruh tơdăm pơkăp nơ\r ‘mêm băt hăm dih băl tơ\ anăp bơngai trong, yă [ok, me\ [ă, kơtum kơto\ng 2 păh. Đơ\ng ro\ng kơ nơ\r pơkăp, [ar păh unh hnam drơ\ng nơ\r pơkăp jơ ‘năr xơng mai păng pơgơ\r et pơkong ăn kơ bre kon.

Pơgơ\r et pơkong

Lơ\m pơx^t, găh hnam drăkăn duh xơng ‘nho\ng oh hnam dro\nglo hăm dôm tơm xik atu\m hăm tơmam xa juăt jue. Gô rim bơngai ako\m tôm tơ\ hnam xơng tơmoi, bơngai tang măt găh dro\nglo pơtrruh nơ\r: ‘’Truh jơ pơn^t âu, bre kon hlôi pơkăp nơ\r ‘mêm băt dih băl, unh hnam [ar păh hlôi kơtơ\ng păng bơ\ng pang bơih’’. Bre hơdruh tơdăm jing dôm bơngai mă blu\ng gơhc he\p đing xik tơm hơvơn bơngai pơm kơdranh, hơvơn me\ [ă [ar păh, kơtum kơto\ng atu\m et xa xo# xôn. Et pơx^t hơnơ\ng pơtôch ăh rim bơngai hlôi je# xoai lơ\m tơdrong mr^ng mr^ng, kơlih [ar păh unh hnam je# jing po# [ăn dih băl.

Đơ\ng ro\ng kơ pơx^t, gô truh khei năr pơgơ\r pơkong, găh hnam dro\nglo păng drăkăn adoi hơvơn băl năm ngôi tơ\ hnam vă kơ juăt păng hlôh vao dih băl hloh. Lơ\m năm hơpong dih băl, đe xư hơnơ\ng ‘nhăk ba tơmam chă axong. Hnamd răkăn hơnơ\ng ‘nhăk ăn hnam dro\nglo adrol kơ pơkong noh hơcho# ‘long unh kơ\t jơ\ng. Noh jing dôm hơcho# ‘long unh guăng ‘lơ\ng, đei rơih đơ\ng tơm tơ[ăr brê, rim ‘long unh kơjung pơhlom 1 met, đei kăl păh hơto\ băl păng cho# hăm tơlei ‘monh đơ\ng ‘long bri. Yă H’Thin, 52 xơnăm, tơ\ pơlei H’Ring, xăh Ea H’Đing, apu\ng Cư M’gar, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt: đơ\ng ro\ng kơ hnam drăkăn ‘nhăk dôm hơcho# ‘long unh ‘lơ\ng ăn hnam dro\nglo noh găh dro\nglo adoi đei tơmam axong ăn noh hơkok, che tanh, kơđum kơđo\ng jo\ng jat âu to: ‘’Găh hnam drăkăn axong ăn hnam dro\nglo to\ xe\t jat noh đơ\ng 10 truh 20 hơcho# ‘long unh. Khôi âu đei đơ\ng yă [ok xơ\ ki bơih, găh hnam drăkăn athei ‘nhăk ‘long unh ăn hnam dro\nglo. Khôi kră xơ\ thoi yơ noh dang ei athei vei răk tơ[ăk mong thoi ăi đe\ch’’.

Kiơ\ khôi bơngai Xơ Đăng, đơ\ng ro\ng kon hơ ioh đei unh om chom go\ noh hơnơ\ng oei găh hnam drăkăn lơ\m 3 xơnăm. Mưh tơdrong erih jang xa găh noh [ônh hiôk, ưh đei [ơm j^ pơlo\ noh kon hơ ioh gơh oei xa lơ\m dôm xơnăm dơ\ng, mưh ưh kơ hiôk noh tơplih oei găh hnam dro\nglo. Mưh kon hơ ioh ‘meh tơklăh oei pha noh athei đei me\ [ă drơ\ng nơ\r. Mưh unh hnam ke\ đei, đei the axong ăn đe kon bơ\ hnam kơdih. {ok Hroh, 62 xơnăm, tơ\ pơlei H’Ring, xăh Ea H’Đing, apu\ng Cư M’gar, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt: “Tơdrong mă kon hơ ioh oei găh dro\nglo dăh mă drăkăn đei bơngai ‘lo\ axong, kon hơ ioh ‘meh oei găh dro\nglo dăh drăkăn noh tươ đe\ch. Mưh me\ [ă 2 păh ‘meh kon hơ ioh oei atu\m hăm po duh bưh. Ning nai kơnh kon hơ ioh ‘meh tơklăh oei pha noh adoi tuơ kơ kon hơ ioh, bơngai ‘lo\ ưh đei pơđep pơgo\ găh tơdrong mă noh’’

Hrei âu, kơyươ hrơ hrâu hăm joh ayo\ kơ lơ tơring phara băl, tơdrong erih kơ rim unh hnam đei tơdrong tơplih, mă lei khôi juăt lơ\m tơ oei unh om – unh hnam kơ bơngai Xơ Đăng adoi oei đei vei răk. Dôm khôi et xa lơ\m pơkong, đơ\ng kơ\t jơ\ng pơx^t pơkong, đei dôm tơmam plang vă tơbang đon bơnôh tơguăt atu\m păng tơre\k truh tơdrong erih jơnap ăn unh hnam gơh đunh đai.

Lan chih păng pơre nơ\r