Lơ̆m hnam kơjung juăt jue, ăh tơnuh unh khơ̆ng păng ge tơdrô akŏm ‘năr blŭng puih mak, ngê̆ nhơ̆n ưu tŭ Y Wang Hwing, tơ̆ pơlei Tría, xăh Ea Tul, apŭng Cư Mgar, dêh char Đăk Lăk dar deh hlôm tơgiĕp păng hơri “kứt”. Tơdrong kăl nơ̆r pơtho kon xâu athei băt pơ-‘nam jang xa, hơtŏk mŭk drăm, pơjing pơlei pơla pơdrŏng ‘lơ̆ng rŏ. Nơ̆r hơri adar, băt ling lang nhen nơ̆r pơtho akhan.

Tơdra “Kứt” noh minh lơ̆m dôm trong tơbang kơ nơ̆r pơđơ̆k, nơ̆r Ê đê krao noh “Klei duê”. Kiơ̆ kơ noh, “Klei” dang vă akhan nơ̆r, “Duê” noh pơdjoi pơđơ̆k. Klei duê noh nơ̆r pơma đei tơdrong pơdjoi dih băl hăm dôm nơ̆r pơma atŭm hăm pơđơ̆k dăh mă hăm nơ̆r đei dôm tơdra nhen băl. Adrol ki, nơ̆r pơđơ̆k đei yua lơ lơ̆m tơdrong erih păng akŏm joh ayŏ kơ bơngai Êđê. Tơbang lơ̆m tôm tơdrong akŏm joh ayŏ kră xơ̆ nhen: Tơdrong hơ-‘mon, nơ̆r xơkat kơ yang, khôi kră xơ̆, nơ̆r pơđă, khan, kứt, eirei. Nơ̆r tơbang tơrĕk truh rim tơdrong lơ̆m erih tơpôl, đei akŏm păng pơtho đơ̆ng chăl bơngai âu truh chăl bơngai nai.

Nơ̆r pơđơ̆k ưh đei pơkăp đei tơdra, gơh chă pơma lơ̆m kơplăh pơdơh pơdei đơ̆ng rŏng kơ bơ̆ jang tơ̆ mir, ăh năm văk đak, ăh ‘nhŏng oh, bôl boăl tơjrâ̆m pơma dơnuh et tơdrô dăh mă bơngai ‘lŏ kră pơtho akhan kon xâu. Ăh mă pơre tơdra noh gơh hơkŏm hăm pơdreh tơdra păng đei pơre kiơ̆ lơ trong phara băl. Bơngai pơre kiơ̆ kơ đon bơnôh, tơdrong tơroi, tơdrong erih mă gơh chă akŏm, pơjing nơ̆r pơđơ̆k, hăm tơdra hơdu, ang rơnhang vă bơngai mơ̆ng ƀônh vao, ƀônh kơ băt. Kơyuơ noh mă ưh kơ băt chih chư, ưh kơ băt đŏk, tam mă lah năm hŏk lăm âu to, minh ƀar bơngai mơlôh hơbĕch hơbal noha doi gơh rơbot păng pơre đei dôm ƀai khan, kứt, eirei lang lap, hơri hơ-‘mon đơ̆ng kơmăng âu truh kơmăng nai pơtơm tôch. Nhen hăm pơmai H’Nai Niê, tơ̆ pơlei Phơng, xăh Ea Tul, apŭng Cư Mgar, dêh char Đăk Lăk: Inh tơmơ̆ng rim jăl păng hơri ƀoi. Năm tơ̆ yơ inh duh chơchơ̆p rim jăl kơđeh vă kơ rơbot păng băt trong chă hơri. Inh adrô̆ rơbot hăm trong tơƀlŏk lơ̆m kơ̆l thoi ăi đĕch, kơlih ưh kơ băt chư noh ưh gơh chă chih ôh. Nơ̆r pơđơ̆k, mă hăt noh nơ̆r pơđơ̆k kră xơ̆ inh gô pơtho ăn kon mon kon xâu păng ‘nhŏng oh dôm bơngai lăp hŏk hơlen, păng hơri vă kon xâu kơdih tơmơ̆ng păng băt truh.

Bơngai Ê Đê lăng tơgĭt dôm bơngai băt kloh klĕch găh nơ̆r pơđơ̆k, đei nơ̆r pơđơ̆k thoi âu: “Bơngai đei yang axong ăn ƀơ̆r/ nơ̆r pơma yang pơjing/ Đon hơbăng tơguăt hăm kơ̆l/ Noh bơngai rơgei găh hơri kứt, eirei”. Bơngai pơre nơ̆r pơđơ̆k noh jing bơngai hlôh vao kloh klĕch găh joh ayŏ, khôi juăt, nơ̆r pơma păng rơgei găh pơma xa, pơre nơ̆r bot tơnăp dôm tơdrong hlôh vao hlôi đei akŏm đơ̆ng lơ hnưr bơngai. Noh jing tơbang tơdrong hlôh vao găh cham char, nhen tơdrong hơlen pơkăp hơyuh tô̆ ‘mi, ‘long ‘nhĕt, xem bri brăh vă băt pơyan choh jang, pĕ yua, hơlen băt ‘năr ‘lơ̆ng ‘năr ưh. Adoi nhen tơdrong hlôh vao găh tơpôl păng kon bơngai, nhen tơdrong oei xa lơ̆m unh hnam păng tơpôl, khôi juăt kră xơ̆ kơ pơlei pơla. Pŭn ai đei tơrĕk hăm lơ tơdrong hơri hơ-‘mon đơ̆ng oei ‘lâ̆p, truh dang ei ngê̆ nhơ̆n mơlôh Y Đhin Niê, oei tơ̆ pơlei Tría, xăh Ea Tul, apŭng Cư Mgar hlôi hŏk rơbot păng pơre đei minh ƀar tơdrong hơri hơ-‘mon nhen tơroi kơ Tơdăm Dam Yi, tơroi kơ Y Kung Y Dang: Inh đei tơmơ̆ng dôm ƀai hơri kră xơ̆ kiơ̆ pơre nơ̆r pơđơ̆k đơ̆ng yă ƀok, dôm tơdrong hơ-‘mon noh inh lŭ lăp hloh. Kơdih po inh đei đe ngê̆ nhơ̆n ‘lŏ xơnăm pơtho ăn minh păh, ‘meh hŏk hơlen lơ hloh mă lei ưh đei bu pơtho ăn bơih. Inh hơpơi ‘moih vei răk dôm nơ̆r pơđơ̆k âu, vei răk păng pơdjoi dôm tơdrong hơ-‘mon kră xơ̆, trong pơre nơ̆r pơđơ̆k đơ̆ng yă ƀok pơxư̆ ăn kon xâu.

Tơ̆ dêh char Đăk Lăk dang ei duh oei đei lơ ngê̆ nhơ̆n hlôh vao păng hăt hot vei răk nơ̆r pơma pơđơ̆k kơ bơngai Ê Đê, lơ̆m noh, tơ̆ xăh Ea Tul, apŭng Cư Mgar, anih đei lăng jing “dơnơm” kơ joh ayŏ juăt jue Ê Đê, dang ei đei hloh 300 ngê̆ nhơ̆n băt pơre nơ̆r pơđơ̆k păng hơri. Kiơ̆ đơ̆ng chă hơlen, chih akŏm, Anih Joh ayŏ - Tơplŏng kơdâu păng Tơmang pơhiơ̆ dêh char Đăk Lăk hlôi rơih xăh Ea Tul vă bơ̆ hô sơ khua hŏk găh mŭk drăm joh ayŏ gĭt kơ teh đak hăm pơkăp Nơ̆r pơma kră xơ̆ noh Nơ̆r pơđơ̆k. Hăm tơdrong đei Anih tơm Joh ayŏ - Tơplŏng kơdâu păng Tơmang pơhiơ̆ xơkơ̆t nơ̆r pơđơ̆k kơ bơngai Êđê apŭng Cư Mgar noh Mŭk drăm joh ayŏ gĭt kơ teh đak tơ̆ Tơchơ̆t kơsô̆ 1840, năr 4/8/2022, hlôi pơih đei tơdrong hơ-iă vă tơdrong joh ayŏ âu đei vei răk tơƀăk mong tơnăp hloh tơ̆ tơring. Ƀok A Mang, Phŏ Kơdră Anih Joh ayŏ - Tơroi tơbăt apŭng Cư Mgar, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt:  Hăm tơdrong mă Nơ̆r pơđơ̆k đei tơbang jing mŭk drăm joh ayŏ gĭt kơ teh đak, nhôn roi kơ-‘nôh hloh tơroi tơbăt ăn kon pơlei vei răk tơƀăk mong joh ayŏ juăt jue, pơtho ăn kon mon kon xâu băt găh mŭk drăm nơ̆r pơđơ̆k vă vei răk tơƀăk mong um ai ‘lơ̆ng rŏ joh ayŏ kơ hơdrung hơdrĕch.

 Bơngai Êđê đei nơ̆r pơma “Tơdrong erih kơƀah nơ̆r khan, nơ̆r hơri kứt, eirei nhen kơ ‘măng xŏng xa ưh đei ƀoh”, ăn ƀôh tơdrong kăp gĭt kơ nơ̆r pơđơ̆k lơ̆m tơdrong erih păng joh ayŏ kơ bơngai Êđê. Ưh adrô̆ jing um ai joh ayŏ, bơngai Ê Đê yua nơ̆r pơđơ̆k nhen minh mŭk drăm kơ̆l ‘ngok rơgei, vă pơma dơnuh, tơroi đon băt, pơtruh tơdrong hơpơi ‘moih păng pơtho kon xâu, pơdjoi ăn kon xâu băt nơ̆r pơma pơđơ̆k, nơ̆r hơri kăp gĭt hloh.