Ngê̆ nhơ̆n Alip - Bơngai pơdjoi tơdrong nhan lăp ăn đe mơlôh
Chủ nhật, 06:00, 18/02/2024 Hoàng Qui/Lan chih tơblơ̆ Hoàng Qui/Lan chih tơblơ̆
VOV4.Bahnar – Đei rơneh păng tih vơ̆ lơ̆m minh unh hnam kơjăp hăm joh ayŏ kon kông đơ̆ng oei ‘lâ̆p, Ngê̆ nhơ̆n A Lip, (bơngai Ba Na, oei tơ̆ thôn Groi, xah Glar, apŭng Đak Đoa, Gia Lai) hlôi băt pơdreh chĭng chêng, pơm brŏ, chrah mul meo păng hơmet chêng. Mă sơnăm hlôi ‘lŏ, ƀok adoi oei hăt hot rim năr chă akŏm pơtho pơdreh chĭng chêng, tơdra kon kông ăn đe mơlôh. Kiơ̆ kơ noh, tơgop vei răk tơƀăk mong mŭk drăm chĭng chêng, tơdrong joh ayŏ ‘lơ̆ng rŏ kơ kon pơlei Bahnar.

Đei kan ƀô̆ jang Joh ayŏ xah Glar ba trong, nhôn năm truh hnam ngê̆ nhơ̆n ALip tơ̆ thôn Groi (xah Glar, apŭng Đăk Đoa). Truh ah ‘măng jang hnam, jơva chĭng chêng hlôi ang bang lơ̆m hnam kơjung. Hlôi lơ sơnăm kơ âu, hnam ƀok Alip hlôi jing anih pơtho pơdreh chĭng chêng ăn đe hơ-ioh lơ̆m thôn.

Ngê̆ nhơ̆n ALip đei rơneh păng tih vơ̆ lơ̆m minh unh hnam kơjăp hăm joh ayŏ juăt jue, tôm bơngai lơ̆m unh hnam ƀok adoi băt pơdreh chĭng chêng, hơmet tơdra chêng. Đơ̆ng oei ‘lâ̆p, ƀok đei ƀă pŭ tơ̆ kơdŭ vang năm akŏm tôm tơdrong et xa kơ pơlei pơla. Tŏk 11 sơnăm, ƀok ALip kloh klĕch dôm ƀai chêng juăt jue kơ bơngai Bahnar nhen Et sŏng ƀa ‘nao (et jur xa), Et soi hơdrâ̆m đak (et ming tơnglang đak), brư̆. Ngê̆ nhơ̆n ALip tơroi, chăl mĕ ƀă sư sơ̆, unh hnam đei lơ chĭng chêng. Đơ̆ng năr ƀă lôch hơchăng, ƀok hơpơi ‘meh ƀŭ hloi hăm chêng noh dôm hơmrŭk chĭng chêng noh oei lơ̆m pơsat. Ƀok akŏm đei 10 hơmrŭk chĭng chêng gĭt, mă lei ‘nhăk pôk ăn păng minh ƀar hơmrŭk noh hiong, noh dang ei oei đei 3 hơmrŭk chĭng chêng đĕch. Ƀok ‘măn truh đei tơdrong et xa dah mă năr akŏm gĭt gah joh ayŏ păng pơtho ăn kon mon kon sau lơ̆m pơlei: “Sơ̆ noh sô̆ sôn dêh, ah oei ‘lâ̆p, đei năm akŏm tơdrong et xa noh layơ adoi kăl kơ hơmrŭk chĭng chêng, hơsuang pơchơt lŭ lăp. Khei anưr noh đe tơdăm bu bu adoi ‘meh pơdreh chĭng chêng, lăng noh jing tơdrong pơ-ư pơ-ang. Khei năr noh sô̆ chŏng mă dang ei tơdrong hơrih hơtŏk tơ-iung, ưh đei bơngai pơtho ăn đe mơlôh”

Tơpôl hơtŏk tơ-iung, tơdra hơri ‘nao hrơ hrau lơ̆m dôm thôn, pơlei hlôi pơm ăn tơdra chĭng chêng pôi hiong. Vă vei răk tơƀăk mong joh ayŏ kon kông po, ngê̆ nhơ̆n ALip chă hơvơn kon pơlei pơhrăm pơdreh chĭng chêng. Ƀok pơjing dôm lăm pơhrăm pơdreh chĭng chêng ‘lâ̆p ‘lŏ lơ̆m pơlei vă vei răk tơƀăk mong joh ayŏ juăt jue. Truh dang ei, pơlei Groi đei 2 khul pơdrehc hĭng chêng, minh khul đei 21 ‘nu bơngai, đơ̆ng  23 truh 70 sơnăm. Khul hơ-ioh đei 20 ‘nu, đơ̆ng 6 truh 12 sơnăm. Dang ei, khul chêng kơ pơlei hơnơ̆ng đei hơvơn năm pơdah lơ̆m dôm tơdrong akŏm joh ayŏ, et xa kăp gĭt kơ tơring Tây Nguyên păng jâ̆p teh đak. Oh Đinh Phát, 12 sơnăm, tơ̆ thôn Groi jing minh lơ̆m kơsô̆ đe hơ-ioh lơ̆m khul chêng hơ-ioh tơroi: “Hơnơ̆ng ah rim kơsơ̆ hŏk đang bơih noh nhôn năm tơ̆ hnam ƀok Alip vă pơhrăm pơdreh chĭng chêng, tơ̆ âu nhôn ƀôh sô̆ sôn, nhôn đei pởhăm lơ tơdrong lơ̆m noh đei chĭng chêng, ưh hơdrô̆ thoi ăi ôh, hnam ƀok adoi jing anih mă nhôn gơh chă pơchơt. Khei năr âu ki, nhôn sô̆ hơ̆k kơlih đei năm pơdah tôn chĭng chêng atŭm hăm bơngai ‘lŏ tơ̆ lơ tơring, đei tơƀơ̆p hăm lơ bơngai noh sô̆ dêh, inh hơpơi ‘meh ning mônh kơnh tih vơ̆ gô jing bơngai hơgei gah pơdrehc hĭng chêng nhen dôm bơngai ‘lŏ sơnăm”

Lơ sơnăm kơ âu, Ngê̆ nhơ̆n ALíp oei jang hadoi hăm lơ hnam trưng hŏk lơ̆m dôm tơring nhen Glar, Ia Pết, ADơk, lơ̆m apŭng Đăk Đoa păng lơ apŭng nai vă pơtho ăn pơhlom 200 hŏk tro băt tôn chĭng chêng. Ƀok Nguyễn Văn Hùng, Kơdră hnam trưng Jăl kơđeh kơsô̆ 1 Glar ăn tơbăt, lơ sơnăm kơ âu, hnam trưng hơnơ̆ng đei khul chĭng chêng hơ-ioh hăm 20 ‘nu oh hŏk tro jing hŏk tro kơ ngê̆ nhơ̆n Alip, rim sơnăm, khul pơdreh chĭng chêng kơ hnam trưng hơnơ̆ng đei iŏk jơnei hăm tơdrong hơpah kơjung lơ̆m dôm tơdrong pơlong joh ayŏ kơyuơ apŭng, dêh char pơgơ̆r: “Minh anih linh pơm jang tơ̆ tơring đei 99,8% kon pơlei Bahnar, noh hnam trưng tơrĕk tơnăp gah tơdrong vei răk tơƀăk mong joh ayŏ kon kông. Sơnăm mă yơ adoi đei khul chĭng chêng hơ-ioh kơ hnam trưng năm akŏm pơdah kơ apŭng. Hnam trưng ƀôh ƀok Alip dăp đon dăp bơnôh hăm tơdrong vei răk tơƀăk mong um ai joh ayŏ kon pơlei Bahnar tơ̆ tơring. Hnam trưng hmach bơnê kơ tơdrong tơgop đơ̆ng ƀok, ƀok pơtho ăn đe hŏk tro hăm tơdrong tơgŭm vă vei răk ưh kơsô̆ pơkăl đei tơdrong hơpah kiơ đơ̆ng hnam trưng”

Hăm dôm tơdrong tơgop kơ po, lơ sơnăm kơ âu, ngê̆ nhơ̆n A Lip hlôi đei hơpah lơ Ƀăng khen, Hla bar pôk bơnê đơ̆ng dôm jăl Trung ương truh tơ̆ tơring. Khei năr tơjê̆ âu, ah sơnăm 2019, ƀok đei Kơdră teh đak pôk hơnăn Ngê̆ nhơ̆n Ưu tŭ lơ̆m tơdrong jang joh ayŏ kră sơ̆. Yă Giang H’hom, Phŏ Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei xah Glar tơroi: “Ngê̆ nhơ̆n Alip dăp đond ăp bơnôh vă pơtho ăn kon mon kon sau păng hlôi đei iŏk jơnei lơ̆m dôm tơdrong akŏm kăp gĭt kơ dêh char, apŭng vă vei răk tơƀăk mong um ai joh ayŏ ưh đei hiơt hiong. Ƀok adoi jing bơngai đei đon bơnôh ‘lơ̆ng hơrih xa tơnăp tơ̆ tơring, đei kon pơlei, đe hơ-ioh ‘mêm kơ-eng. Jơnŭm pơgơ̆r tơring hmach bơnê kơ ƀok kơlih hlôi đei lơ tơdrong plang ăn joh ayŏ nhen pơtho pơdreh chĭng chêng, chĭng klơk, goong... vă vei răk tơƀăk mong joh ayŏ kon pơlei Bahnar”

Mă hlôi tŏk 60 sơnăm, jơhngơ̆m jăn pă đei grăng nhen hơdrol ki, chŏng mă Ngê̆ nhơ̆n Ưu tŭ Alip adoi oei hăt hot hăm tơdrong choh jang. Lơ̆m jăl trong vih vơ̆t kơ pơlei pơla, rim bơngai adoi oei ƀôh um ai ƀok thâi atŭm hăm gre thŭt so sĕch chơ hơmrŭk chĭng chêng năm pơtho ăn đe hơ-ioh tơ̆ dôm tơring hơtaih yaih.

Hoàng Qui/Lan chih tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC