Têt nguyên đán kŭm jing pơyan phang Tây Nguyên. Đơ̆ng rŏng chŭn mir đĭ kăt yuă, phĕ đang, kon pơlei Bahnar pơtơm pơgơ̆r et sa joăt joe, krao ‘noh pơyan et sa, soi kơyang pơ ‘nhang kơ hơ drĕ. Lơ̆m noh, Brư̆ yang đang pơsat jĭ 1 lơ̆m tơdrong et soi tih hloh, chơt hloh păng akŏm vă jê̆ tôm dôm kơjă kăp gĭt joh ayŏ ‘lơ̆ng hơiă hloh lơ̆m tơdrong joh ayŏ chĭng chêng Tây Nguyên. Vă pơgơ̆r brư̆ , kon pơlei hơmet ăn tôm dôm tơmam soi kơpô, rơmo, nhŭng, ‘ier, tơdrô ge, phe... Kon pơlei mă đơ̆ng tơ̆ plei hơtăih, plei jê̆ mưh kơtơ̆ng đe tơroi adoi năm chă akŏm. Kră pơlei Lick, plei Piơm, thị trấn Đak Đoa, dêh char Gia Lai, tơroi:

“Têt kơ bơngai Bana sơ̆ ‘noh Brư̆ yang đang pơsat, sơ̆ kon pơlei ưh kơ pơ gơ̆r sa têt mă pơgơ̆r Brư̆ yang đang pơsat. Mưh rim ‘măng truh pơyan đang pơsat jơhngơ̆m chhưu hloi, ƀlŏk dêh kơ chăl sơ̆, ƀơ̆t dôm ‘long ƀlang chôh pơkao ƀrŭng, sem si pơcheo, kŭm chơt nhen kon pơlei tŏk bŏk hơvơn băl et tơdrô ge ƀâu phu, mơ̆t hơdai lơ̆m chĭng re jơ̆p bri kông. Đang kơ ‘noh vơng vơch tơ̆ kơ dơ chŭn na ƀôh kơ tum kơtŏng pơlei nai năm Brư̆, rơnguơ̆ tơpă. Oei dang ei brư̆ ưh kơ đei gan đei pơgơ̆r bơih, đĭ đăng kon pơlei tă kơ pơgơ̆r Têt joăt joe, tơgoăt pôm nơ̆r ƀơ̆r đon, vang tơroi tơdrong hiôk chơt mưh rim ‘măng pơyan puih mak vih”.

Ƀok Y Sêr, Bí thư chi ƀô̆, bơngai đei grih tih tơ̆ plei Jun Juh, xăh Đức Minh, apŭng Đắk Mil, dêh char Đắk Nông tơroi, pơyan et xa, soi kơ yang pơ ‘nhang hơdrĕ kơ kon pơlei sơ̆ hơnơ̆ng đei hloi tơdrong et soi kơ yang hri, mưh kĕch ƀa pơdŭ ƀa vih tơ̆ hnam. Tơdrong et soi đei pơgơ̆r đơ̆ng khei 12 sơnăm adrol truh khei 1 sơnăm đơ̆ng rŏng păng unh hnam yơ kŭm pơgơ̆r, kiơ̆ tơdrong jang xa thoi yơ đe pơgơ̆r tih iĕ pha ra băl:

“Et soi kơ yang hri, đơ̆ng rŏng kơ pŭ pơdŭ ƀa vih tơ̆ hnam đei kon pơlei bơngai M’Nông nhôn pơgơ̆r tôch hơiă, đei tơdrô ge, tôn chĭng chêng, hnam yơ jang xa đei ‘nŏh tĕh nhŭng, mưh jang đei hlŏh dơ̆ng, đe đa jô̆ đơ̆ng 100 reo tŏk tơ̆kơpal ‘nŏh teh rơmo mă ưh ‘nŏh kơpô. Kơplăh âu kon pơlei mât 1 jơhngâm, hue lăng truh 1 pơyan choh jang ‘nao.”

Tơ̆ apŭng sơlam Tuy Đức, dêh char Dak Nông kŭm jing hơnih oei sa đơ̆ng sơ̆ kơ bơngai M’Nông. Ƀok Điểu Xoong, bơngai đei đe lui yom plei Điêng Đu, xăh Đắk Ngo, apŭng Tuy Đức tơbăt, kiơ̆ tơdrong joăt kơ kon pơlei, mưh đơ̆ng rŏng pơyan yuă ƀa đang, kon pơlei ‘noh pơgơ̆r et jur sa. ‘Nâu jĭ 1 tơdrong ‘lơ̆ng hơiă ,lơ̆m oei sa kơ bơngai M’Nông.

“Et jur sa kơ kon pơlei pơgơ̆r rim sơnăm đơ̆ng rŏng kơ yuă ƀa đang. ‘Nâu jĭ tơdrong oei sa ‘lơ̆ng hơiă kơ bơngai  M’Nông nhôn, hnam hơ yơ kŭm pơgơ̆r păng kon pơlei tôch chơt hơiă, pôm nơ̆r ƀơ̆r đon. Ƀlep ƀơ̆t sơnăm ‘nao ‘noh ĭnh kŭm hmach thơ thâu kơ đĭ đăng rim bơngai mĭnh sơnăm jang sa jơnei”.

Sơ̆ bơngai K’Ho tơ̆ apŭng Đam Rông, dêh char Lâm Đồng đei tơdrong juăt hmach thơ thou têt ƀât blŭng sơnăm. Bơngai K’Ho tơchĕng, ƀât blŭng sơnăm ‘nŏh jĭ khei ‘năr tơplih pơyan, kơplăh âu mih ma duch nă đĭ jang đang mir roh bơih. Ƀlep ƀât ‘măng mă âu vă hơtŏk jơhngâm đon ‘mêm băl lơ̆m hnam tơnŏ, lơ̆m tơpôl pơlei pơla, đe ‘nhŏng ŏh lơ̆m hnam hơnơ̆ng năm ngôi tơ̆ băl vă hmach thơ thou têt. Đe sư hơnơ̆ng chĕp ba tơmam vă hơpăh băl nhen por tơyông sŏ ƀât tô đak đei krao ‘nŏh piang phú, piang phàng (nhen thoi ƀĕng chưng) chĕp ba tơ̆ hnam kơdih vă năm ngôi.

Ƀok Rơ Ông Ha Jràng, tơ̆ thôn 1, xăh Liêng Srônh, apŭng Đam Rông akhan, ‘nâu jĭ tơdrong lêh tôch hơiă kơ bơngai K’Ho mưh pơyan puih mak truh: “Năm ngôi, thơ thou ăn băl ƀât blŭng sơnăm ‘nŏh, tơdăh ba jĭ ma đe sư năm ngôi tơ̆ đe mŏ ŏh drŏ kăn ‘nŏh athei chĕp ba hơnam mă ưh ‘noh pơnhan tô so. Hơnhăk hơnam vă tơƀăk ăn đe mŏ ŏh drŏ kăn păng pơma nơ̆r hơiă ăn đe mŏ oh lơ̆m sơnăm ‘nao. Oei đe mŏ oh drŏ kăn năm ngôi tơ̆ ‘nhŏng oh drŏ nglo ‘nŏh athei chĕp ba khăn tanh, 1, 2 hlak jên, mă ưh ‘nŏh iĕr păng hmach thơ thou ăn ‘nhŏng ŏh drŏ nglo sư sơnăm ‘nao rong iĕr, iĕr hrong, sơnăm ‘nao đei jơhngâm pran ‘lơ̆ng, jang xa roi tŏk...”

Ƀlep ƀât sơng sơnăm ‘nao Giáp Thìn 2024, kŭm jing jơnăr kon pơlei Tây Nguyên pơgơ̆r lơ tơdrong et soi lơ̆m tơpôl, tôn chĭng chêng hơ xoang…vă hơtŏk tơdrong mât 1 ƀơ̆r đon, hlôh vao băl, vang ngôi hơdai hăm băl đơ̆ng rŏng 1 sơnăm choh jang xa gleh hrat, chă roi tơƀôh ăn băl trong jang xa, hơpơi ‘mĕh sơnăm đơ̆ng rŏng jang đei hlŏh dơ̆ng, vă têt sơnăm đơ̆ng rŏng gơ̆h chơt hloh dơ̆ng, pơlei pơla phĭ tơtŏ dơnŏ ‘lơ̆ng, hơnơ̆ng mât mĭnh jơhngâm.

Ƀlep lơ̆m năr kơkuh sơng sơnăm ‘nao, plei Kuk Kông, xăh An Thành, apŭng Đak Pơ, dêh char Gia Lai pơgơ̆r Et hơtŏk Rông pơlei. Rông plei Kuk Kông đei pơm kiơ̆ thoi kră sơ̆ kơ bơngai Bana, akŏp jên pơm vă jê̆ 1,6 ti hlak jên đơ̆ng jên jang teh đak tơgŭm. Hăm bơngai Bana, Rông jĭ tơƀôh ăn tơdrong joh ayŏ, jĭ hơnih pơgơ̆r lơ tơdrong jang đơ̆ng tơpôl, jĭ hơnih kon pơlei akŏm hŏk hôp pơma dơnuh, pơgơ̆r joh hơri; pơgơ̆r et sa dăh mă pơgơ̆r et soi kơyang. Lơ̆m jơhngơ̆m đon chhôk hơiă, ƀok Hngơ̆k, kon pơlei oei tơ̆ plei Kuk Kông, xăh An Thành, apŭng Đak Pơ, dêh char Gia Lai pơma:

 “Bơnê kơ Đảng, teh đak bơngơ̆t truh tơgŭm ăn kon pơlei nhôn pơm Rông âu. Teh đak tơgŭm jên, kon pơlei nhôn tơgop năr pơm. Dang ei đei rông ‘nao tih, ‘lơ̆ng kon pơlei chơt hơiă dêh. Dang ei kon pơlei đĭ đei hơnih hŏk hôp, tôn chĭng chêng, hơsoang, et soi... Kon pơlei bơnê kơ Đảng, teh đak.”

Tết Nguyên đán kơ hơdrĕch hơdrung kŭm jing jơnăr bơngai Xơ Đăng, Jeh - Triêng, Bahnar, Jarai, Brâu, Rơ Măm păng Hrê tơ̆ Kon Tum pơgơ̆r lơ tơdrong et soi so sơ̆. Kŭm hăm tôn chĭng chêng, hơxoang, tơmam xa kŭm jing tơdrong tôch hơiă đơ̆ng kon pơlei vă roi tơƀôh, sŏ dă ăn bôl boăl, tơmoi đơ̆ng hơtăih et xa.

Sơnăm 2023 âu ki tơ̆ Năr jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, tơplŏng kơdâu păng chă tơmang lăng dôm hơdrĕch kon kông tơring Tây Nguyên ‘măng mă I sơnăm 2023 yoa Anih tơm vei lăng joh ayŏ kơ dŏ xoang, tơplŏng kơdâu păng chă tơmang lăng pơgơ̆r tơ̆ dêh char Kon Tum, dăh mă tơdrong thi tơmam xa, ‘long pơgang- Tơmam ‘lơ̆ng rŏ đơ̆ng bri kông Ngọc Linh ‘măng mă blŭng đei apŭng Tu Mrông pơgơ̆r… kơhrĕng tơmam xa đơ̆ng kră sơ̆ đei pai hơmet hăm dôm tơmam đei kơ tă tơ̆ bri kông păng dôm kơloăi hla ‘long pơgang kăp gĭt nhen: sâm Ngọc Linh, Sâm hro… pơm ăn lơ bơngai, đei hloi bơngai juăt pai gŏ pôk pơ ư.

Čhôk ‘nă găh tơmam xa tôch ‘lơ̆ng đơ̆ng hơdrĕch kơdih, mŏ Y Tuấn, tơ̆ plei Kon Chênh, xăh Măng Cành, apŭng Kon Plông, dêh char Kon Tum ăn tơbăt: “Nhôn hơnơ̆ng chă phĕ hla ‘nhot tơ̆ bri, tơ̆ mir vă pai xa. Đe mŏ oh ‘nŏh năm chă yâu tơ̆ đak krong, thong đak, đe drŏ nglo ‘nŏh đăk đong, đak ayăih tơ̆ bri, đăk đei chĕp brŏk tơ̆ hnam pai lơ tơmam, xa tôch kơ ‘lơ̆ng, sŏ dă ăn tơmoi mưh đe sư truh ngôi pơchơt tơ̆ âu, xa ngôi dôm tơmam xa đơ̆ng sơ̆ kơ hơdrĕch nhôn. Mưh đĭ sơnăm so, kon pơlei đa pơgơ̆r sơng sơnăm ‘nao ngăl. Đơ̆ng rŏng kơ năr pơdơ̆h ngôi lơ̆m dôm năr Tết, kon pơlei pơgơ̆r chông băl năm jang ƀât blŭng sơnăm ‘nao dơ̆ng”.

Vang truh akŏm tơ̆ âu, dôm hơdrĕch hơdrung ‘nhŏng oh nhen: Xơ Đăng, Bahnar, Jeh- Triêng… đei jơ roi tơbăt ăn kon pơlei păng tơmoi chă tơmang lăng dôm tơdrong juăt joh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng hơdrĕch kơdih. Mŏ Y Âu tơ̆ plei Long Láy 2, xăh Ngọc Yêu, apŭng Tu Mrông ăn tơbăt: “Bơngai Xơ Đăng hơnơ̆ng chĕp vei kơjăp dôm tơdrong juăt jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng đơ̆ng sơ̆, lơ̆m dôm tơdrong et soi tih iĕ tơ̆ pơlei hơnơ̆ng đei jơva tôn chĭng, hơ xoang; dôm tơdrong et soi ƀơm truh tơdrong choh jang xa hơnơ̆ng đei pơgơ̆r lơ̆m rim sơnăm nhen Et soi ăn đak tơ nglang, soi chơmŭl ƀa... Kon pơlei hơpơi ‘mĕh roi tơbăt mă lơ ƀiơ̆ găh dôm tơdrong juăt jŏh ayŏ kơ dŏ xoang truh hăm bôl boăl, tơmoi chă tơmang lăng đơ̆ng jơ̆p tơring”.

Ƀok Y-Ƀhiu Ƀuôn Yă (Aê H’Jâo), bơngai pơgơ̆r plei Tơ̆ng Jŭ, xăh Ea Kao, pơlei tơm Buôn Ma Thuôt, dêh char Dak Lak ling lang hơdrin krao hơvơn kon pơlei hơtŏk jơhngơ̆m đon tơgoăt tơgoăl, sut hŭt tơdrong joăt so ưh kơ ‘lơ̆ng, pơjei băl jang sa, hơdrin pơm pơdrơ̆ng đơ̆ng dôm tơdrong jang hơdăh ‘lơ̆ng, chĕp vei tơdrong oei sa ‘lơ̆ng hơiă kơ hơdrĕch hơdrŭng kơdih. Ƀlep ƀơ̆t blŭng pơyan puih mak, ƀok Y-Ƀhiu Ƀuôn Yă ‘meh tơtă hăm kon pơlei băt chĕp vei tơdrong oei sa ‘lơ̆ng hơiă hơdrĕch hơdrŭng kơdih:

“Dôm ƀai hơri brông Êđê hrei ‘nâu đei lơ̆m dôm năr lêh, kơdih kâu ĭnh tôch kơ ‘meh mơ̆ng. ‘Ngoăih kơ ‘noh ‘meh mơ̆ng tơ dra đơ̆ng đinh năm, đinh tut, hơri brông păng tơmam tôn reh ‘noh jĭ 1 păh đơ̆ng tơdrong joăt joe yă ƀok. Hrei ‘nâu khŭl mơ lôh ưh pă băt lơ, 1,2 ‘nu bơngai lăp akŏm lơ̆m tơdrong jang ưh kơ bơngơ̆t truh hơri brông dăh mă tôn reh dơ̆ng bơih. Tôch kơ kăl dôm nghệ nhân gô pơtho dơ̆ng ăn kơ kon sâu ‘nĕ kơ hiơt tơdrong ‘lơ̆ng hơiă kơ hơdrĕch hơdrŭng”.