VOV4.Bahnar - Lêh yuih tơ jur gơ̆ng, đa đei pơ gơ̆r ƀât kơ sơ̆ ‘năr 7 khei 1 vă pơ tôch dôm năr pơ dơ̆h Têt. Kiơ̆ tơ drong juăt đơ̆ng sơ̆, ‘long gơ̆ng năr Têt pơ dơ̆ng tơ̆ hơ năp cham hnam đơ̆ng ‘năr 23/12 âm, mă ưh ‘nŏh klui hlŏh jĭ lơ̆m ‘năr 30 Têt. Kram pơm gơ̆ng kơ jung dang 5 – 6m đei ƀŭ hơ met kơ jăp, tơ̆ kơ nhŏng krao hơ tol 1 kơ vŏng iĕ păng chô̆ lơ tơ mam tơ̆ tơ ring, kiơ̆ tơ drong juăt, hơ drĕch hơ drung. Đei tơ ring đe chô̆ hla chik, không kram, pơ o pơ klĕm kơ mâu dreng ƀrê, hla ƀuơ 8 tŏ mum, tơ mam giơ̆ ăn hơ tou, nơ̆r pơn mă ưh ‘nŏh kon tơ rong pơm hăm tĕh lân... Đei tơ ring ‘nŏh jĭ kơ dŭng iĕ tăh hla pơ lou păng đing hlôm, krĕng nĕng kŏk, lơ hlak hla mam pơ sei tih iĕ, sŏk iĕr, ƀum toi. Mưh kial thu ‘nŏh gơ grĕng sư tơ tĕh re. Tơ̆ hơ la jâng gơ̆ng, đei xăy vôi ƀôt păng čhơ̆ hră dŭk.

Đơ̆ng rŏng dôm năr sơng chơt chơt hơ iă, truh ‘năr 7 têt, rim hnam tă pơm lêh tơ jur gơ̆ng ngăl. Hơ drol kơ tơ jur gơ̆ng, tơ ‘ngla hnam ming 1 pôm kơ ƀang iĕ, dan 1 pơ nhan chhĕr mơ kai, tŏ sĕt nhang, pơ kao... ƀơ̆t tơm ‘long gơ̆ng vă tơ roi tơ băt hăm plĕnh teh ‘noh ŭnh hnam đĭ sa têt chơt hơ iă bơ̆ih. Đơ̆ng rŏng kơ ‘noh, gơ gŭ ‘long gơ̆ng vă hơ lŭng đĭ hla kro ‘noh tơ jur gơ̆ng păng hơ nhăk ‘long gơ̆ng hơ tol tơ̆ ‘măng tih. Hăm dôm ŭnh hnam tĕch mơ dro, ‘năr 7 Têt đe sư pơm lêh soi vă kơ tĕch mơ dro măk, jang sa đei lơ lơ̆m sơ năm ‘nao. Um rup ‘long gơ̆ng năr têt hlôi yak mơ̆t lơ̆m joh ayŏ kră sơ̆ kiơ̆ nơ̆r pơ đơ̆k nhen: “’Nhĕm rơ mă, kơ dĭm pơ iŭ, nơ̆r pơ pơn? ‘Long gơ̆ng, hơ mlăi, ƀĕng chư̆ng jơk”.

Hăm tơ drong gĭt kăl đơ̆ng Lêh Bơ nê kơ na lêh Bơ nê đei năng nhen thoi têt ‘năi – Lêh tơ jur tơ mam soi. Sư kăp gĭt nhen thoi lêh sơng sơ năm ‘nao. Kơ lih thoi nŏh, adrol kơ sŏh nhang plang bơ nê, bơ ngai sơ̆ đa sŏh kơ mlăi hơ iă. Lơ unh hnam tôch hơ len oei pơ gơ̆r lêh tơ̆ ‘ngoăih nhen thoi lêh sơng sơ năm ‘nao ‘năi. Adrol kơ tơ jur đĭ đăng tơ mam soi plang ƀât đĭ 1 giĕng, blŭng a athei sŏh jên hơ tou, tơ mam giơ̆ ăn hơ tou ‘mơ̆i. Tơ drong sŏh jên, tơ mam giơ̆ athei pơm dar dĕh đơ̆ng yang hnam hơ drol; yă ƀok đơ̆ng rŏng – đơ̆ng kơ jung jur tơ̆ hơ la. Adrol kơ tơ jur tơ mam soi plang thoi nŏh, tơ ‘ngla hnam athei soi hơ drol ngăl. Mưh pơm lêh tơ jur tơ mam plang, dôm unh hnam: Por soi, por hŏh dăh mă đei ‘nhĕm ‘nhot kŭm gơ̆h. Kơ tŏh đak kho, hơ lăk, nhang, pơ kao, plei ‘long, pơ nhan phe, pơ nhan ƀoh. Jên măih, nơ̆r soi. Ming pơ dă mă tôm mă ‘lơ̆ng tơ̆ ‘ngoăih, tơ ‘ngla hnam sŏh nhang, soi kơ kŭh apĭnh đe yă ƀok lơ̆m hnam hơ drol, đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh pơm lêh soi tơ̆ ‘ngoăih.

Tơ drong ‘lơ̆ng hơ iă kơ lêh jur jang tơ̆ chŭn

Đơ̆ng kră sơ̆, kiơ̆ tơ drong oei sa joăt joe kơ Việt Nam hlôi đei lêh jur jang tơ̆ chŭn. Kŭm hăm tơ drong tơ lĕch jang Têt pơ tăm ‘long, Kơ dră Hồ Chí Minh kŭm hlôi vang pơm lêh jur jang tơ̆ chŭn; Ƀok hlôi jur tơ̆ chŭn vă choh hăm kon pơ lei jang chŭn na. Sơ năm 2009, đơ̆ng rŏng vă jê̆ 100 sơ năm pơ dơh pơ gơ̆r, lêh jur jang tơ̆ chŭn đei pơ tơm tơ iung ming dơ̆ng tơ̆ xăh Đọi Sơn, apŭng Duy Tiên, dêh char Hà Nam. Đơ̆ng noh truh dang ei, rim sơ năm, mưh lơ̆m năr âu, kơ dră Đảng păng teh đak adoi vang pơm lêh jur jang tơ̆ chŭn kŭm hăm kon pơ lei jang chŭn na.

Lêh soi kơ yang jur jang chŭn mir, apinh yang tơ jur ‘mi pru, kial tơ hlu rơ ngơp, ƀa hơ ƀo jing ‘lơ̆ng tơ̆ Hnam chuơ Đọi Sơn sơ năm ‘nâu đei pơ gơ̆r lơ̆m 3 năr, đơ̆ng ‘năr 5 - 7 khei 1 sơ năm Nhâm Dần. Lơ̆m noh, ‘năr 5 păng 6 khei 1 pơ gơ̆r dôm tơ drong soi plang kơ yang, apinh yang tơ jur tơ drong pŭn ai, hiôk chơt, jang xa đei pơ gơ̆r tơ̆ hnam chuơ Đọi Sơn... ‘Năr 7 khei 1 ‘nŏh jĭ năr pơ chơt. Đơ̆ng rŏng kơ pơ gơ̆r lêh, anih pơ gơ̆r roi tơ băt păng pơ jao Hla ar pơ kăp ăn dôm xăh jang đei tơ ring tơ rang ‘nao ‘lơ̆ng rŏ kơ dêh char Hà Nam sơ năm 2021. Vă pơm ‘lơ̆ng ăn tơ drong tang găn jĭ Covid-19, dôm tơ drong jang lơ̆m Năr pơ chơt sơ năm ‘nâu đei pơ gơ̆r tŏ sĕt ƀiơ̆; lăp pơ gơ̆r thi čhơ̆, pơ rŏ ăn kơ pô; pơ dă, ‘long tơ mam pơ rŏ lơ̆m thĭ xăh; pơ dă tơ mam đơ̆ng choh jang xa, tanh sĭt ‘lơ̆ng đơ̆ng thĭ xăh.

Lêh jur jang tơ̆ chŭn Đọi Sơn đei lăng ‘noh năr lêh jur jang tơ̆ chŭn tih hloh tơ ring tơ măn Bắc Bộ. Đei pơ gơ̆r rim sơ năm lơ̆m pơ yan puih mak, lêh hơ nhăk tơ dỏng hơ iă gĭt kăl, tơ gop pơ trŭt choh jang sa păng tơ ƀôh jơ hngơ̆m đon băt bơ nê kơ rim đe ƀok yă bơ̆n sơ̆ lơ̆m tơ drong choh klăng, pơ̆ih să chŭn na, hơ tŏk ‘lơ̆ng jơ hngơ̆m đon jê̆ kon pơ lei, ‘mêm kơ kon pơ lei jang chŭn mir, tơ drong jang choh jang sa. Sơ năm 2022 jĭ tơ băt 1.035 sơ năm năr ƀok pơ tao Lê Đại Hành pơ gơ̆r blŭng lêh choh chŭn tơ̆ hơ la jơ̆ng kông Đọi Sơn (dang ei ‘noh xăh Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên). ‘Nâu kŭm jing sơ năm mă 13 lêh đei khŭl kơ dră tơ ring pơ gơ̆r. Vă lêh hơ nhăk ăn đei yua păng ‘lơ̆ng. Khŭl pơ gơ̆r lêh hlôi klăih song hơ năp jang hơ dăh, kơ jăp ăn rim anih jang ƀơm truh; pơ trŭt bơ ngai tang măt păng tơ moi test Covid-19 hơ drol kơ vang pơm lêh, hơ met ăn hơ nih quét mã QR Code vă hơ len lăng jĭ.

Thuem hăm Dơ̆ng: Tơ blơ̆