Tơdrong kăp gĭt lơ̆m pơsĭt pơkong unh om kơ bơngai Êđê
Chủ nhật, 07:00, 07/01/2024 H’ Xiú/Lan chih tơblơ̆ H’ Xiú/Lan chih tơblơ̆
VOV4.Bahnar – Bơngai Êđê kiơ̆ khôi gah mĕ noh tơdrong pơsĭt pơkong hơnơ̆ng gah drăkăn kơchăng hơdrol. Unh hnam drăkăn athei hơmŏ mŭk tơmam plang, gah unh hnam drănglo noh gơh pơkăp mŭk. Drăkăn iŏk klo vih oei atŭm hăm hnam mĕ ƀă kơtơh, mă lei bơngai drăkăn adoi năm oei mai gah hnam drănglo hơdrol kơ pơkong. ‘Nâu jing minh lơ̆m dôm tơdrong kăp gĭt lơ̆m khôi pơsĭt pơkong kơ bơngai Êđê.

Minh năr hơtuch sơnăm hlăng ‘lơ̆ng, kaphê hlôi pĕ đang, tơdrong jang mir adoi rơvơn. Mĕ ƀă kơ hơdruh pơm mai H’Rin Bkrông tơ̆ pơlei Tơng Jú, xah Ea Kao, pơlei tơm Buôn Ma Thuột hơvơn “ƀok ma” lơ̆m kơtŏng truh vă pơđăp năm truh hnam “pô̆ ƀăn” sơng kon drăkăn păng ŏng vih. Đunh kơ âu 3 sơnăm, pơmai H’Rin Bkrông hưch kơ bơngai tơdăm lơ̆m pơlei noh hlôi gơnơm “ƀok ma” dơ̆ng tang năm chong trong pơsĭt. Đơ̆ng rŏng kơ unh hnam drănglo lăp đon, 2 pah unh hnam drơ̆ng nơ̆r gah tơdrong pơmai H’Rin gô truh pơm mai unh hnam drănglo lơ̆m 3 sơnăm. Yă H’Yam Bkrông (aduôn Lian), tơ̆ pơlei Tơng Jú, xah Ea Kao, pơlei tơm Buôn Ma Thuột ăn tơbăt, “pơm mai” noh jing khei năr vă sơkơ̆t tơdrong dim ‘lơ̆ng, pơ-‘nam kơ bơngai drăkăn ƀơ̆t yak ah khei năr tơ-oei unh om: “Ah mă bơngai hơdruh truh pơm mai noh athei tơbang đon bơnôh dơnưp, pơ-‘nam pơtih nhen ah pơgê athei iung hrôih văk đak, pai xa ăn unh hnam hơdrol kơ năm jang... Kiơ̆ đơ̆ng noh unh hnam gah klo gô ƀôh đei mai pơ-‘nam, hơdrin, đe sư lui ngeh, sơđơ̆ng jơhngơ̆m hloh hăm khei năr kơnh kon drănglo đe sư năm pơm ŏng gah hnam hơkăn”

Kiơ̆ khôi juăt kơ bơngai Êđê, hơdruh vih oei gah hnam klo pơm mai lơ̆m 2 – 3 sơnăm, kiơ̆ kơ tơdrong pơdrơ̆ng hơdrol đơ̆ng 2 pah unh hnam. Kiơ̆ kơ tơdrong hơrih kơ unh hnam gah drăkăn, ah et “kơ̆t mai” gah drănglo gô pơkăp mŭk, athei gah drăkăn pơtruh nhen pơkăl vă tơƀôh tơdrong pôk bơnê hăm tơdrong rong ‘me đơ̆ng mĕ ƀă bơngai tơdăm. Yă H Bluen Niê (aduôn Man Yô), tơ̆ pơlei Tơng Jú ăn tơbăt, lơ̆m dôm tơmam pơkăp noh athei đei kong, khăn tanh, nhŭng dah mă rơmo.

Bơngai tơdăm hŏk kơjung, jang dơnơm lơ̆m tơpôl noh roi pơkăp mŭk lơ hloh. Mă lei, gah hnam drănglo gơh pơkăp mŭk noh gah unh hnam drăkăn adoi gơh apinh kơđeh hloh kiơ̆ kơ tơdrong kĕ đei kơ unh hnam: “Unh hnam gah klo pơm thoi noh ưh kơsĭ pơm tơnap tap mă kơlih ‘meh tơgŭm ăn kon drănglo po gơhd dei anih dơ̆ng tơnăp hloh ƀơ̆t pơm ŏng đe. Ning mônh kơnh bre klo hơkăn mơlôh lĕch oei hơdrô̆ noh adoi kĕ pơvih, tơgŭm tơdrong jang kơ 2 pah unh hnam, jô̆ hloi tơdrong jang mĕ ƀă klo, mĕ ƀă hơkăn 2 pah noh adoi kĕ chă tơgŭm”

Đơ̆ng rŏng đunh khei năr pơm mai, mưh bơngai tơdăm tơplih đon, ưh kơ ‘meh oei kơ bơngai mă hlôi “kơ̆t jơ̆ng” hăm po noh gah hnam drănglo gô hơvơn gah unh hnam drăkăn truh vă pơtruh nơ̆r hơngah. Lơ̆m tơdrong hơrih, hŭi kơ đei tơdăm mă yơ tơplih đon đơ̆ng rŏng kơ hlôi kơ̆t jơ̆ng hăm bơngai hơdruh. Mưh đei tơdrong noh, gah unh hnam drănglo athei hrŭ hloh tong anê̆ kơsô̆ mŭk drăm mă gah unh hnam drăkăn hlôi hơmet, atŭm hăm noh athei ƀuh minh pôm rơmo dah mă nhŭng vă pơkra hnơi unh hnam drăkăn. Oei mưh drơ̆ng lăp hăm hơdruh noh drơ̆ng nơ̆r asong unh hnam drăkăn sơng ŏng vih. Lơ̆m năr sơng ŏng, unh hnam drănglo hơmet minh tơm tơdrô păng minh pôm nhŭng vă tơklah ti hăm kon drănglo po, oei gah unh hnam drăkăn athei hơmet tôm tơmam drăm mă gah drănglo pơkăl lơ̆m “kơ̆t mai”. Kơtum kơtŏng ‘nhŏng oh gah drăkăn gô ‘nhăk truh unh hnam bơngai drănglo vă sơng bre klo hơkăn vih oei gah hnam mĕ ƀă hơkăn.

Lơ̆m tơdrong vih vơ̆t đơ̆ng hnam drănglo truh hnam drăkăn, khul sơng ŏng ƀơm khul tơdăm noh đe bôl boăl, ‘nhŏng oh gah drăkăn pơhle pơgăn. Vă găn hloh, khul sơng ŏng athei đei trong tơl mă trŏ ƀlep păng pôk ăn kong vă tơƀôh tơdrong khŏm mă jơnei đơ̆ng bơngai ŏng hăm unh om po kơdih. Bơngai Êđê lui, tơ̆ jăl trong năm ƀơm lơ tơnap tap, găn ga noh unh om gô găn ga lơ tơdrong tơnap tap.

Vih truh hnam drăkăn, 2 pah unh hnam atŭm băl pơma dơnuh, sơkơ̆t nơ̆r pơtruh đơ̆ng bre klo hơkăn mơlôh păng unh hnam 2 pah. Pơtoi kơ noh gô pơgơ̆r dôm khôi apinh phep mĕ ƀă klo, et sơkơ̆t kơ bre klo hơkăn. Kong đei ƀot tơ̆ kŏng ti kơ bre klo hơkăn mơlôh hăm tơdrong tơbăt hơrih tơnăp đĭ hnưr hơrih. Mưh bơngai yơ pơdreo kong, tơplih đon dah mă pơm tơdrong yoch lơ̆m tơ-oei unh on âu gô hrŭ hloh kơ mŭk iŏk ah pơkong. Khôi pơsĭt pơkong pơtôch ƀơ̆t 2 pah unh hnam, kơtum kơtŏng drơ̆ng nơ̆r hăm klo hơkăn mơlôh vih oei gah hnam hơkăn păng iŏk đei lơ nơ̆r thơ thâu hơ-iă đơ̆ng ‘nhŏng oh. Đơ̆ng rŏng kơ pơtôch khôi sơkơ̆t, bre klo hơkăn atŭm sŏng xa ‘măng mă blŭng tơ̆ hnam hơkăn.

‘Nhŏng Y Quốc Niê, tơ̆ pơlei Tơng Jú, xah Ea Kao, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, “ŏng ‘nao” lơ̆m năr sô̆ ah vih oei tơ̆ hnam hơkăn tơroi: “Inh đei hơkŏm lơ̆m ‘măng et xa sơng ŏng kơ bơngai Êđê, ƀôh dôm tơdrong tơtă đơng đe mih ma duch nă noh kăp gĭt. Kiơ̆ đơ̆ng noh ba hlôh vao hơdah hloh gah khôi juăt, trong pơma xa păng khôi kră sơ̆. Noh adoi jing um ai kăl kơ răk vei ăn kon mon kon sau ning nai kơnh băt vă hoai kơ hiơ̆t hiong khôi juăt kon kông po”

Tơpôl roi năr roi hơtŏk, lơ um ai joh ayŏ ‘nao đei hrơ hrau, dang ei lơ unh hnam bơngai Êđê tơ̆ Đăk Lăk pơgơ̆r et pơkong ‘nao hloh. Mă lei, tơ̆ dôm pơlei pơla, lơ khôi juăt lơ̆m pơsĭt pơkong adoi oei đei pơtoi. Ƀok Y Bhiu Byă (aê H Jâo), tơ̆ pơlei Tơng Jú, xah Ea Kao ăn tơbăt, tơ̆ dôm pơlei pơla hrei âu, khôi pơsĭt pơkong păng sơng ŏng hlôi đei tơplih vă pơtrŏ hăm tơdrong hơrih ‘nao: “Khôi juăt âu đei đơ̆ng sơ̆ ki bơih, ah pơđăp pơsĭt pơkong noh 2 pah unh hnam hlôi drơ̆ng nơ̆r pơtruh mai oei gah hnam klo lơ̆m 3 sơnăm. Lơ̆m 3 sơnăm âu, bơngai drăkăn gô vih tơ̆ hnam mĕ ƀă klo pơm mai. Đơ̆ng rŏng kơ noh, kơtum kơtŏng ‘nhŏng oh gah drăkăn gô pơgơ̆r et sơng bre klo hơkăn mơlôh vih tơ̆ hnam hơkăn. Mă lei hrei âu noh pă đei oei lơ bơih, adoi đei pơkăp gah pơtruh mai lơ̆m 3 sơnăm, mă lei pơtăl kơ năm pơm mai đe noh đe sư tơplih, pơdrơ̆ng hăm mah, hơnơ̆ng noh 3 chih mah dah mă 2 chih mah pơdrơ̆ng ăn 3 sơnăm mai năm oei gah tơnei”

Mă hlôi đei tơplih pơtêng hăm khôi juăt mă lei dôm um ai joh ayŏ ‘lơ̆ng rŏ lơ̆m khôi iŏk klo, sơng ŏng kơ bơngai Êđê adoi oei đei pơtoi hơnơ̆ng tơ̆ dôm pơlei pơla. Kiơ̆ đơ̆ng noh tơgop vei răk tơƀăk mong joh ayŏ juăt jue ‘lơ̆ng rŏ kơ hơdrung hơdrĕch.

H’ Xiú/Lan chih tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

Bi mni kơ mniê pě kpaih kčaih mrai (Ca ngợi người phụ nữ trồng bông dệt vải)
Tanh bĕ ayong dăm jŭ
26/04/2024
Giữ gìn văn hoá dân tộc
24/04/2024
Tơdrong kơtơ̆ng ang năr mônh ‘năr 22-04-2024
22/04/2024