Bơngai Bru - Vân Kiều chơt hơiă mưh Tơdrong Et jur xa ƀa ‘nao kơ kon pơlei đei chih tơbăt jĭ Tơmam jŏh ayŏ kăp gĭt kơ teh đak. Bơngai Bru-Vân Kiều arih xa tơ̆ dêh char Quảng Bình pơma atŭm, xăh Ngân Thuỷ pơma hơdrô̆ năng yang Hri jĭ yang gĭt kăl hlŏh. Yoa thoi noh, kon pơlei tôch năng kăl tơdrong et soi kơ pơyan choh jang, nhen soi adrol kơ chơ mŭl, Et jur xa ƀa ‘nao… Kră pơlei Hồ Nham, tơ̆ plei Khe Giữa, xăh Ngân Thủy, apŭng Lệ Thủy ăn tơbăt, tơdrong et jur xa ƀa ‘nao đei kon pơlei Bru - Vân Kiều pơgơ̆r lơ̆m khei 10 âm lịch rim sơnăm. Tơdrong et soi đei pơgơ̆r mưh kĕch yoă đang, hơmet ăn pơyan choh jang ‘nao. Kon pơlei soi vă bơnê kơ yang pring vei, tơgŭm ăn 1 pơyan jang xa đei ƀôh, soi apinh yang Hri, yang đak, yang kông tơjur ăn kon pơlei mĭnh pơyan choh jang đei xa lơ hlŏh dơ̆ng:

“Pôk ăn Ƀăng chih tơbăt tơmam jŏh ayŏ kăp gĭt kơ teh đak hăm Tơdrong et jur xa ƀa ‘nao kơ bơngai Bru- Vân Kiều, mih ma duch nă năr ‘nâu tôch hơiă. Kon sâu hơnơ̆ng chă pơgơ̆r dơ̆ng Tơdrong et jur xa ƀa ‘nao đơ̆ng sơ̆ truh dang ei. Hơpơi ‘mĕh, teh đak pơjing tơdrong ‘lơ̆ng vă kon pơlei atŏk tơiung chă tơmang lăng đơ̆ng tơdrong et soi âu”.

Tơdrong Et jur xa ƀa ‘nao kơ bơngai Bru-Vân Kiều tơ̆ xăh Ngân Thuỷ ‘nao đei chih tơbăt jĭ Tơmam joh ayŏ kăp gĭt, ‘lơ̆ng hơiă. ‘Nâu jĭ tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng hơiă đei kon pơlei chĕp vei hơnơ̆ng lơ̆m tơpôl truh dang ei, đa pơgơ̆r đơ̆ng rŏng kơ pơyan kăt yoă, pơtôch 1 pơyan choh jang vă mât dơ̆ng lơ̆m pơyan choh jang ‘nao. Tơdrong et soi đei 2 jăl: Tơdrong soi đei năng tôch sĭt, gĭt kăl hlŏh kiơ̆ tơdrong juăt đơ̆ng bơngai Bru- Vân Kiều păng năr et xa hăm lơ tơdrong pơm ngôi tôch hơiă nhen: Xà hùa, tŭn ‘long, dui băl păng hơri hơxoang Xà nớt, Tà oải… Đơ̆ng rŏng kơ soi, đĭ đăng pơlei đơ̆ng kră truh tơ̆ ‘lơ ‘lơ̆p vang sŏng xa hơdai.

Tiến sỹ Sử học Nguyễn Khắc Thái, juăt tơchĕng hơlen Jơhnơr arih – tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang kơ kon bơngai akhan, tơdrong et soi kăp gĭt găh jơhnơr arih, jŏh ayŏ kơ dŏ xoang kơ hơdrĕch bơngai hai, vang tơgop sơng iŏk dôm bơngai tơchĕng hơlen, bơngai chă tơmang lăng truh hăm tơdrong arih xa jŏh ayŏ kơ dŏ xoang đơ̆ng kon pơlei tơ̆ tơring hai:

“Tơ̆ noh đei chĕp vei lơ kơjă kăp gĭt găh jŏh ayŏ kơ dŏ xoang păng jơhnơr arih đơ̆ng sơ̆, tôch kơjăp, đei chĕp vei kiơ̆ lơ jơhnơr. Kơna kon pơlei tơ̆ âu ăn kơ bơ̆n ƀôh um ai chăl so sơ̆ kơ kon bơngai Việt Nam. Yoa thoi nŏh, dôm bơngai jang khoa hŏk lơ̆m apŭng plenh teh đa truh tơ̆ âu vă tơchĕng hơlen găh jơhnơr arih Việt Nam kiơ̆ đơ̆ng tơpôl dôm hơdrĕch hơdrung, găh tơdrong joh ayŏ kơ dŏ xoang, chăl arih, nơ̆r pơma păng trong pơgơ̆r lơ̆m tơpôl”.

Pơjing dôm tơmam chă tơmang lăng ƀơm truh Tơdrong Et jur xa ƀa ‘nao ‘nŏh jĭ trong jang hơiă, tơgŭm ăn tơma jŏh ayŏ âu gơ̆h chĕp vei hơnơ̆ng lơ̆m tơdrong arih xa găh jơhngâm đon kơ kon pơlei. Trong jang tơm ‘nŏh tưk tơiung chă tơmang lăng kiơ̆ đơ̆ng et soi ‘moi kiơ̆ tơdrong juăt lơ̆m tơpôl. Trong jang ‘nâu vă chĕp vei kơjăp tơdrong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng sơ̆ kơ kon pơlei kon kông hai, vang tơgop pơm hơtŏk tơdrong arih xa ăn kon pơlei tơ̆ bri kông Trường Sơn hai.

Ƀok Trần Xuân Cương, Kơdră chĕp kơ̆l Công ty Chă tơmang lăng Netin Tralvel ăn tơbăt: “Nhôn tơmât dôm tơdrong joh ayŏ kơ dŏ xoang, trong tơgŭm ăn tơpôl păng atŏk tơiung chă tơmang lăng vă bơ̆ jang. Lơ tơmam chă tơmang lăng đơ̆ng nhôn iŏk tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang kơ bơngai Bru- Vân Kiều vă pơvih ăn tơmoi chă tơmang lăng păng đei tơmoi chă tơmang lăng tôch lăp đon. Vă pơvih ‘lơ̆ng hlŏh ăn tơmoi chă tơmang lăng nhôn oei tơgŭm ăn kon pơlei pơm lơ hnam homestay pơvih ăn tơmoi”.

‘Nao âu, Anih vei lăng jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, tơplŏng kơ dâu dêh char Quảng Bình pơgơ̆r Hop akŏm khoa hŏk găh “Vei lăng, tưk tơiung kơjă kăp gĭt đơ̆ng Et jur xa ƀa ‘nao kơ bơngai Bru-Vân Kiều tơ̆ xăh Ngân Thủy, apŭng Lệ Thủy" vă iŏk yoa, pơjing trong pơyoa ăn tơdrong chă tơmang lăng. ‘Nâu kŭm jing trong jang vă bơ̆ jang Tơdrong jang 6: Chĕp vei, tưk tơiung kơjă kăp gĭt gĭt ‘lơ̆ng đơ̆ng sơ̆ kơ kon pơlei kon kông hơdai hăm atŏk tơiung chă tơmang lăng lơ̆m Tơdrong jang tơm kơ teh đak Atŏk tơiung mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring kon kông păng groi kông. ‘Ngoăih kơ tơdrong chĕp vei, atŏk tơiung kơjă kăp gĭt đơ̆ng Et jur xa ƀa ‘nao vă pơyoa ăn tơmang lăng, Hop akŏm oei tơlĕch lơ trong jang tơgŭm vă mong akŏm jên, tơmam; pơlung, pôk pơ ư dôm bơngai rơgei păn tơ ‘ngla oei chĕp vei, pơgơ̆r soi, tơlĕch trong atŏk tơiung chă tơmang lăng lơ̆m tơpôl, hơtŏk tơdrong arih xa, mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring kon kông.

Ƀok Mai Xuân Thành, Phŏ Kơdră Anih vei lăng jŏh ayŏ kơ dŏ xoang păng tơplŏng kơdâu dêh char Quảng Bình ăn tơbăt, trong chă tơmang lăng jŏh ayŏ lơ̆m tơpôl iŏk kơjă kăp gĭt đơ̆ng joh ayŏ ‘lơ̆ng hlŏh kơ kon pơlei Bru - Vân Kiều pơm tơm vă tơguăt, pơih trong jang hăm dôm anih chă tơmang lăng nai: “Nhôn vă jang hơdoi kơjăp hăm dôm tơring, anih jang vă pơgơ̆r lơ tơdrong ‘lơ̆ng ƀiơ̆, pơm hơtŏk hlŏh dơ̆ng tơdrong arih xa ăn kon pơlei kon kông tơ̆ tơring păng jang đei dôm tơdrong hơgăt đơ̆ng Tơdrong jang tơm kơ teh đak atŏk tơiung mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring kon kông păng groi kông mă Đảng păng teh đak hlôi tơlĕch”.

Dang ei dêh char Quảng Bình đei 2 tơmam jŏh ayŏ kăp gĭt đei UNESCO tơmât lơ̆m hơnăn dôm tơmam kăp gĭt dơ̆ng tang ăn kon bơngai ‘nŏh jĭ: Tơdrong hơri ca trù kơ bơngai Yoăn păng Hơri chòi Tơring Tŏk bŏk Việt Nam. Dêh char ‘nâu kŭm đei 10 anih gru groa so đei Anih tơm vei lăng jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, tơplŏng kơdâu păng chă tơmang lăng tơmât lơ̆m hơnăn tơmam jŏh ayŏ kăp gĭt kơ teh đak.

Dêh char Quảng Bình oei tơiung ming dơ̆ng 1,2 tơdrong et soi ‘lơ̆ng đơ̆ng sơ̆, đơ̆ng noh vă pơih xă, pơlung dôm tơring chĕp vei kơjă kăp gĭt đơ̆ng sư. Dôm tơmam joh ayŏ kăp gĭt đơ̆ng sư tơ̆ dêh char Quảng Bình đei ƀĕnh tơdrong ‘lơ̆ng hơiă, tơƀôh hơdăh tơdrong juăt ‘lơ̆ng tơ̆ rim tơring. ‘Nâu jĭ tơdrong ‘lơ̆ng vă atŏk tơiung jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, hơnhăk tơdrong juăt ‘lơ̆ng jing tơmam kăp gĭt vă jang atŏk tơiung mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring kon kông păng groi kông kơ dêh char Quảng Bình.

Ƀok Đặng Đông Hà, Phŏ Kơdră Anih vei lăng tơdrong Chă tơmang lăng dêh char Quảng Bình tơroi, iŏk yoa, tưk tơiung kơjă kăp gĭt đơ̆ng tơmam joh ayŏ kơ dŏ xoang kơ teh đak jing tơmam pơyoa ăn chă tơmang lăng gô jing jơhngâm pran vă pơm hơtŏk tơdrong arih xa kơ kon pơlei groi kông Quảng Bình: “Nhôn ‘mĕh pơjing lơ tơmam pơyoa ăn chă tơmang lăng hơdai hăm tơmât dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng kon pơlei Bru-Vân Kiều, pơtih gia Tơdrong Et jur xa ƀa ‘nao ‘nao đei chih tơbăt jĭ tơmam jŏh ayŏ kăp gĭt kơ teh đak dăh mă tơdrong soi chơ mŭl ƀa, vă tơmoi chă tơmang lăng truh năng ngôi dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng sơ̆ tơ̆ tơring âu”./.