Blŭng puih mak ‘nao, kon pơlei Hre tơ̆ xăh Ba Thành, apŭng Ba Tơ, dêh char Quảng Ngãi akŏm ăh hnam kơjung, hăt hot lơ̆m jơ chêng ba, tap vinh vút, ang re tơdra hơri Ca choi, et răh tơdrô ge. Lơ̆m tơdrong et xa, xơng puih mak, tơdra mă ưh gơh kơƀah noh tơdra chêng ba. Chêng ba hlôi tơguăt đunh đai, tơguăt kơjăp hăm kon pơlei Hre lơ̆m tơdrong erih rim năr, lơ̆m tơdrong et xŏng ƀa ‘nao, et tŏk hnam ‘nao... Ƀok Phạm Văn Sây ăn tơbăt dơ̆ng, ‘nguaih kơ chêng ba, kon pơlei Hrê pơ-ư pơ-ang hăm dôm tơdra kăp gĭt kơ dôm kơloăi brŏ kon kông nhen brŏ Brook, chinh K’la, tơgiĕp Ta lía, Tà vổ, tơgiĕp Ra ngói, dôm tơdra Ta lêu, Ca choi.  Xơnăm 2021, Tơdrong pơdreh Chêng ba kơ bơngai Hrê đei Anih tơm Joh ayŏ, Tơplŏng kơdâu păng Tơmang pơhiơ̆ xơkơ̆t jing Mŭk drăm joh ayŏ kăp gĭt kơ teh đak, tơdra chêng roi ang bang ataih hloh...: “Rim ‘măng pơdăh chĭng chêng, inh chơt hơ-iă, pơ-ư pơ-ang. Đon bơnôh xô̆ hơ̆k rim ‘măng chĕp chêng lơ̆m ti. Dang ei adoi nhen ning mônh kơnh, inh pơtho ăn kon mon kon xâu băt pơdreh chêng thoi yơ mă gơh kơnhang, pơhngol chêng gơh tơpăr ataih hloh”

Ưh adrô̆ kiơ bơngai Hre mă rim pơlei pơla kơ kon pơlei Cor, Ca Dong tơring groi kông dêh char Quảng Ngãi adoi ang bang jơva chĭng chêng. Rim hơdrung bơngai đei trong pơdreh kơdih, ƀenh kơ um ai joh ayŏ kăp gĭt juăt jue kơ hơdrung po. Bơngai Hre pơdreh chĭng chêng kiơ̆ tơdra mơ̆ng kơ vă, pơdreh đei jơva chĭng chêng xô̆ hơ-iă. Ăh pơgơ̆r et xa kơpô, et xoi kơ pơyan jang, kon pơlei Hre pơdreh chĭng chêng kiơ̆ ƀai apinh ăn pơyan jang xa nhen: Túc H’lay (jơva tơkơi đak ro), Túc Tuguốc (tơdra xem asi tơroi đei ‘mi); Túc K’oa (nơ̆r kưt tuh) …

Tơ̆ apŭng Trà Bồng, dêh char Quảng Ngãi, đơ̆ng kră xơ̆, tơdrong pơdreh chĭng chêng đei bơngai Cor vei răk tơƀăk mong truh khĕ dang ei hloi. Rim ‘măng Têt Ngã Rạ, xơnăm ‘nao, đe tơdăm Cor hăt hot lơ̆m tơdrong akŏm et xa hăm tơdrong pơdreh chĭng chêng ang bang jâ̆p bri kông. Đe hơdruh Cor hrŭk hơbăn ao tanh juăt jue atŭm hăm tơdra hơxuang Cà đáo. Đơ̆ng kră pơlei truh đe boăl mơlôh adoi hăt hot hăm tơdra Xà ru, A giới, tơdra tơgiĕp A máp, nơ̆r đing hlôm Ta lía... Vă jơva chĭng chêng ling lang ang bang, đe kră pơlei bơngai Cor tơ̆ Trà Bồng chă chih akŏm, vei răk mŭk drăm joh ayŏ kon kông po. Lơ xơnăm kơ âu, ƀok Hồ Ngọc An, tơ̆ xăh Trà Thuỷ, apŭng Trà Bồng hlôi pơtho ăn đe mơlôh bơngai Cor băt chă pơdreh chĭng chêng, pơdreh dôm kơloăi brŏ, răk vei dôm tơdra hơri kră xơ̆...: “Inh noh jing bơngai kơtă pơtho ăn đe kon mon kon xâu pơdreh chĭng chêng păng dôm kơloăi brŏ nai. Mă kăl noh pơdreh chĭng chêng. Tơdra chĭng chêng kơ bơngai Cor ưh gơh hiơt hiong kơlih hăp jing pơhngŏl kơ bơngai Cor .”

‘Nhŏng Hồ Văn Phi tơ̆ xăh Trà Thuỷ, apŭng Trà Bồng, dêh char Quảng Ngãi ăn tơbăt, dôm xơnăm kơ âu, đe boăl mơlôh hăt hot hŏk hơlen trong pơdreh chĭng chêng, hơxuang cà đáo, pơhrăm hơri tơdra kră xơ̆: “Inh ƀôh joh ayŏ inh noh ‘lơ̆ng, inh lăp tơpă. Inh ‘meh hŏk hơlen vă vei răk tơƀăk mong joh ayŏ kơ bơngai Cor po. Đe mih ma pơtho ăn kơ nhôn hŏk lơ tơdra. Inh adrin pơhrrăm vă pơtho ăn đe boăl đoan viên hơdruh tơdăm”

Tơ̆ apŭng Sơn Tây, dêh char Quảng Ngãi, ‘nguaih kơ chĭng chêng, kon pơlei Ca Dong oei pơ-ư pơ-ang găh dôm tơdra Kloong vút, Vrook, Vrook tru, Krâu păng dôm tơdra Ta lêu, Ra nghế, Dê ô dê… Hăm bơngai Ca Dong, bơngai Hre dăh mă bơngai Cor tơ̆ tơring pơmơ̆t dêh char Quảng Ngãi, chĭng chêng, tơgiĕp, brŏ, đing hlôm adoi đei “pơhngol” kơdih. Găh chĭng chêng nhen tơmam grasia yang asong, jing mŭk tơmam gĭt kơ kon pơlei. Chĭng chêng đei răk vei kơjăp lơ̆m hnam, adrô̆ tơlĕch yua ƀơ̆t đei tơdrong et xa tih, ‘năr xô̆ kơ kon pơlei đĕch. Adrol kơ iŏk yua, kon pơlei pơgơ̆r xoi tơbeh kơ “pơhngol chêng”. Rim ‘măng jơva chêng ang bang ‘nhăk ba nơ̆r xơkat apinh yang hơpang pring vei, tơgŭm ăn tơdrong ‘lơ̆ng truh hăm kon pơlei gơh xơđơ̆ng, phĭ tơtŏ.

Hrei âu, rim apŭng groi kông kơ dêh char Quảng Ngãi hlôi pơjing đei lơ kâu lak ƀô̆ pơtho pơdreh chĭng chêng, hơri tơdra kră, hơxuang âu to, bơ̆ brŏ păng pơdreh dôm kơloăi brŏ kon kông. Kiơ̆ kơ noh, jơva chĭng chêng, brŏ, dôm tơdra hơri hơnơ̆ng ang bang ling lang jâ̆p bri kông. Dôm kơjă mŭk drăm kăp gĭt kơ joh ayŏ kon pơlei tơring groi kông đei vei răk, pơdjoi lang xă, păng đei tơpôl băt truh lơ hloh kiơ̆ dôm tơdrong akŏm pơdăh, lêh akŏm tơguăt hăm tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla. Pơmai Trần Thị Thu Thảo, tơ̆ pơlei tơm Quảng Ngãi lŭ lăp ƀơ̆t đei pơchơt Têt Ngã rạ hăm dôm tơdrong akŏm joh ayŏ, pơxuh pơchơt kră xơ̆ kơ bơngai Cor: “Âu jing ‘măng mă blŭng inh đei akŏm tơdrong et xa kơ bơngai Cor. Inh ƀôh xô̆ hơ-iă kơlih đei hŏk hơlen lơ tơdrong hlôh vao păng hơlen băt dôm tơdrong mă adrol ki kơdih inh tam mă băt truh”

Dêh char Quảng Ngãi đei 5 apŭng groi kông hăm mŭk drăm joh ayŏ juăt jue kơ dôm hơdrung bơngai Hre, Cor, Ca Dong… Khei năr âu ki, lơ tơring hlôi tơlĕch pơ-‘lơ̆ng, vei răk tơƀăk mong kơjă joh ayŏ juăt jue kơ kon pơlei tơring groi kông. Ƀok Phạm Xuân Vinh, Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei apŭng Ba Tơ, dêh char Quảng Ngãi ăn tơbăt: Tơdrong pơdreh Chêng Ba kơ bơngai Hre păng tơdrong jang tanh brai Pơlei Teng, xăh Ba Thành đei Anih tơm Joh ayŏ, Tơplŏng kơdâu păng Tơmang pơhiơ̆ xơkơ̆t jing Mŭk drăm kăp gĭt kơ teh đak, pơih trong hiôk ‘nao ăn tơring hơtŏk tơ-iung tơmang pơhiơ̆: “Jăl xơnăm 2023 – 2025, ‘nguaih kơ tơdrong vei răk păng hơtŏk joh ayŏ oei tơguăt hăm hơtŏk tơmang pơhiơ̆. ‘Nâu jing xơnong jang kăp gĭt. Tơring adoi axong jên hu iŏk đơ̆ng jên mong kơ apŭng păng jên axong jang Tơdỏng pơkăp jang kơ teh đak đơ̆ng Trung ương vă hơmet pơ-‘lơ̆ng hnam kơjung, pơih lơ lăm pơtho tơdrong jang, chih akŏm, hơtŏk dôm kơjă joh ayŏ juăt jue kơ kon pơlei Hre mă hlôi hiơt hiong”

Hơnơ̆ng 2 xơnăm minh ‘măng, kơ hrĕng ngê̆ nhơ̆n kơ dôm hơdrung bơngai Hre, Cor, Ca Dong tơ̆ dôm apŭng groi kông vih akŏm tơ̆ ‘măng Pơlong chĭng chêng, hơri, hơxuang tơdra kră xơ̆ păng pơlong tơplŏng kơdâu dôm hơdrung kon kông dêh char Quảng Ngãi. Dôm tơdra kăp gĭt kơ chĭng chêng, dôm kơloăi brŏ, tơdra hơri kră, tơdra hơxuang kon kông đei ‘măng akŏm pơdăh, pơ-ư pơ-ang. Tôm noh hrơ hrâu atŭm, kơhret đon bơnôh tơguăt tơguăl đơ̆ng dôm hơdrung bơngai kon kông ‘nhŏng oh păng atŭm băl vei răk tơƀăk mong kơjă joh ayŏ juăt jue kơ dôm hơdrung bơngai kon kông.