Chôt vih đơ̆ng 'măng năm pơdah tơ̆ teh đak Úc, ngê̆ nhơ̆n Rơ Châm Tih (oei tơ̆ pơlei Jut 1, xah Ia Dêr, apŭng Ia Grai) tơ-oei đunh dôm jơ hloi chă hơlen đing kram pơm brŏ kon kông. Đơ̆ng tơpang ti gơh hơgei kơ ngê̆ nhơ̆n, dôm tơmam drăm ngêh ngăi ưh đei yua kiơ ôh, pơjing hê̆ pơ̆t pơng, chĭng klơk, Kơni, Tĭng nĭng...

Lơ̆m hloh 30 sơnăm tơguăt hăm chĭng chêng păng brŏ kon kông, ƀok Rơ Châm Tih ưh hơdrô̆ jĭ ngê̆ nhơ̆n mă oei jing “bơngai vei răk joh ayŏ”, 'nhăk tơdra kơ bri kông truh hăm lơ teh đak nhen Anh, Mi, Hàn Quốc, Phần Lan, Lào, Campuchia... Roi chă năm lơ, ƀok roi ƀôh brŏ kơ bơngai Jarai roi kăp gĭt đei um ai phara kơdih: “Brŏ inh noh phara kơdih, đe ưh đei. Đơ̆ng kram pơ-o, kơdih po chă tơchĕng, pơm tơlĕch, kơdih chă mơ̆ng (tơdra pơkăp) kiơ̆ yă ƀok pơtho, kơdih chă pơm tơlĕch, ưh đei yua kơmăi truh ah reh pơdah adoi pha mơ̆n, tơdrong hơri ba thoi yơ noh ba reh thoi ăi”.

Đei pơdjoi đơ̆ng bơngai 'lŏ sơnăm, đe sơnăm mơlôh bơngai Jrai hrei ou tŏk bŏk oei akŏm đon lăp hăm joh ayŏ kon kông. Siu Ting Ning – 15 sơnăm, oei tơ̆ pơlei Jut 1, xah Ia Dêr, apŭng Ia Grai, oh đei mĕ ƀă krao hơnăn kiơ̆ minh kơluăi brŏ kon kông juăt jue noh Ting Ning. Đơ̆ng oei 'lơ̆p kiơ̆ ƀă năm akŏm joh ayŏ, pơdah tôn chĭng chêng tơ̆ rông lơ̆m dôm tơdrong et xa gĭt kơ pơlei pơla, Ting Ning akŏm ƀenh tơdrong lăp kơ tơdra hơri juăt jue. Oh atŭm hăm đe buăl chă pơjing minh khul chĭng chêng mơlôh, tôn pơdah ăn tơmoi tơ̆ dôm nha hang tơ̆ pơlei tơm Pleiku păng dôm tơdrong et xa, akŏm joh ayŏ 'nguaih kơ dêh char. Năm tơ̆ yơ, Ting Ning adoi tơgenh jơ năr tơroi gah joh ayŏ kon kông po – đơ̆ng chĭng chêng truh tơdrong tơroi kơ brŏ kon kông: “Khul chĭng chêng inh ou rơneh sơnăm đơ̆ng 2008 truh 2011. Drŏkăn đei 7 'nu, drănglo noh 5 'nu. Khul năm tôn pơdah tơjê̆ ou hloh ah Cham pơhiơ̆ Đại đoàn kết (Pleiku), tơ̆ apŭng; hơtaih hloh noh Quảng Ngãi, Quảng Trị. Ba tơroi gah tơdra juăt jue kơdih păng tơƀôh ăn kơ đe băt chă tôn hơlen. Inh tôch sô̆ chơt păng pơ-ư pơ-ang gah khôi juăt kon kông. Inh hơpơi 'meh khôi juăt ou đei vei răk tơƀăk mong truh ning nai kơnh”.

Vei răk tơƀăk mong joh ayŏ tơ̆ tơring adoi jĭ sơnong jang kăp gĭt kơ lơ tơring lơ̆m dêh char Gia Lai, lơ̆m noh apŭng sơlam teh Ia Grai jĭ minh tơring ang hơdah. Yă Lê Thị Phương Loan, Kơdră Anih Joh ayŏ - Tơroi tơbăt apŭng Ia Grai ăn tơbăt, tơring tơlĕch tơchơ̆t tơdrong kăl păng asong jên truh dôm xah vă hơmet dôm khôi juăt kră sơ̆, hơmet pơm rông, hơdrơ̆m đak, pơgơ̆r dôm tơdrong et xa gĭt lơ̆m sơnăm. Gơnơm thoi noh, lơ khôi juăt pơlei pơla đei hơmet 'lơ̆ng, Ia Grai adoi jĭ minh lơ̆m dôm anih truh tơmang lăng gah joh ayŏ kăp gĭt tơ̆ tơring sơlam teh dêh char Gia Lai: “Gah apŭng Ia Grai, đơ̆ng sơnăm 2000 hlôi tơlĕch tơchơ̆t gah vei răk tơƀăk mong joh ayŏ tơguăt hăm hơtŏk tơmang pơhiơ̆. Trŏ nhen yă ƀok bơ̆n akhan, pơm jang mă kĕ đei, apŭng hlôi asong jên ăn dôm xah, phơ phŏ truh dôm pơlei pơla pơgơ̆r et xa, tôn chĭng chêng vă pơlan să joh ayŏ ăn tơmoi truh tơmang lăng. Oei kon pơlei, đe sư ƀôh bơ̆n tơrĕk truh tơdrong ou noh đe hơdrin hloh dơ̆ng".

Vă vei răk tơƀăk mong joh ayŏ chĭng chêng Tây Nguyên lơ̆m jơ̆p dêh char, Anih jang vei lăng kon pơlei dêh char Gia Lai tŏk bŏk tơlĕch dôm trong jang drơ̆ng minh nhen 'nhăk chĭng chêng lơ̆m hnam trưng hŏk, chih tơmơ̆t lơ̆m kơmăi kơsô̆ gah joh ayŏ, tơgŭm đe ngê̆ nhơ̆n, hơmet 'lơ̆ng khôi soi tơbeh et xa juăt jue... Rim sơnăm, dêh char pơgơ̆r lơ khôi akŏm tih nhen Giĕng joh ayŏ - tơmang pơhiơ̆, Năr akŏm joh ayŏ kon pơlei kon kông, Pơlong tôn chĭng chêng jơ̆p dêh char... Tôm tơdrong adoi pơkăp lơ̆m joh ayŏ tơ̆ tơring – khôi juăt pơm anih tơm, vă hơmet 'lơ̆ng, pôk pơ-ư. Ƀok Nguyễn Quang Tuệ - Kơdră anih jang Vei lăng Joh ayŏ, lơ̆m Anih jang Joh ayŏ - Tơplŏng kơdou păng Tơmang pơhiơ̆ dêh char Gia Lai ăn tơbăt: “Dêh char Gia Lai hơvơn tôm pơlei pơla lơ̆m dêh char Gia Lai adoi gơh chă tơbang um rŭp joh ayŏ kơ po, tơdrong mă kon pơlei tŏk bŏk vei răk đơ̆ng đunh sơ̆ hăm tôm tơmoi truh tơmang păng dôm bơngai tơrĕk truh joh ayŏ kon pơlei; vă kơ kon pơlei sô̆ chơt hơtŏk vih akŏm hăm pơlei pơla, noh đe yĕt pơtoi vei răk joh ayŏ mă yă ƀok pơsư̆ ăn đơ̆ng hơdrol ki”.

Pơyan puih mak, pơyan et xa hlôi đei đơ̆ng kơ rơbou sơnăm kơ kon pơlei Jarai atŭm hăm kon pơlei kon kông tơ̆ tơring Tây Nguyên, dang ei oei pơtoi tơdra chĭng chêng păng nơ̆r brŏ Tĭnh nĭng, pơ̆t pơng. Tơdra kơ bri kông sơ̆ adoi jing tơdrong kơ jơhngơ̆m đon kon pơlei tŏk bŏk oei vei răk kơdih joh ayŏ. Păng tơ̆ noh, hơnơ̆ng răk vei um ai kơ dôm  “bơngai vei răk joh ayŏ”, roi năr roi tơ̆k ang hơdah pơla unh joh ayŏ, tơroh khôi juăt hăm tơdrong 'nao hrei ou păng ning nai kơnh.