VOV4.Bahnar – Su\p, [e\ng kanh păng rim kơ loăi [e\ng ‘no\h dôm tơmam sa joăt joe păng kăl hlo\h lơ\m so\ng sa kơ ‘năr păng lơ\m rim năr le#h, têt, brư\ yang đang pơsat, et ot kơ rim u\nh hnam. Vă đe\i lăp hăm tơdrong au, tơ\ Gia Lai, đe\i hlo\h 100 an^h pơm tơle\ch te\ch mơdro dôm tơmam sa au. Mă le\i, kơmau lăng tôch ‘lơ\ng kơmăt, [au phu chr^h chre\ng pơtêng hăm dôm tơmam drăm sa joăt joe lơ sơnăm hơdrol kơ rim tơmam sa au to\k bo\k pơm ăn lơ bơngai răt yua hlêng hlang, tăr văr.

Kơchơ Phù Đổng ‘no\h m^nh lơ\m 5 an^h kơchơ ‘lơ\ng lie\m, kơdrơ\m bơngai hlo\h pơle\i tơm Plei Ku, dêh char Gia Lai. Tơ\ au, 1/3 hơgăt te\h ‘no\h rim an^h chă te\ch răt tơmam sa, đak nhă nhen te\ch su\p, su\p kro, [e\ng kanh, [e\ng xeo, … hăm kơ jă reh hlo\h đe te\ch mơdro tơ\ nai, lăp dang đơ\ng 15 tru\h 20.000 hlak jên lơ\m 1 pơnhan mu\ng, lơ\m pơgê, mă kăl rim pơgê hơtuch gie\ng, tơ\ au hơnơ\ng kơdrơ\m bơngai, rơ ông rơ ang. Bơngai răt sa ư\h khan dôm bơngai năm tơ\ kơchơ, tơngla rim hơdrơ\r te\ch tơmam drăm lơ\m kơchơ, mă le\i pơ đ^ hloi dôm bơngai kang [o# kơ rim an^h bơ\ jang te\h đak, an^h te\ch mơdro, siêu th^ tơ je# au. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, đe\i tru\h 5 an^h joăt chă te\ch su\p, su\p kro, [e\ng kuôn, [e\ng ươt … Mo\ Đinh Thị Tuyết, oe\i tơ\ kơso# hnam 36, trong Ung Văn Khiêm, pơle\i tơm Pleiku hơnơ\ng năm sa tơ\ pơgê păng răt su\p, su\p kro v^h tơ\ hnam đơ\ng au tơbăt akhan, hre\i au, dôm tơmam sa au pơm lăng ‘lơ\ng kơmăt, kok hmông, rơhue\n păng jơ ‘năr ‘măn răk đunh jơ. Kơ yuơ lơ lo\h, mo\ Tuyết hơnơ\ng tơtăm mư\h chă răt dôm tơmam au. Mo\ Đinh Thị Tuyết pơma:“ Kơloăi su\p kro bơ\n ngăl răt sa, ba [au lăng, tơdăh ư\h kơ đe\i [au phơ\k, kơdu\ng tăh mong oe\i ‘lơ\ng ư\h kơ hiăh, lăng năng an^h ayơ pơm tơle\ch, … găh su\p hơdr^h, [e\ng ươt le\i sơ\ chă [au lăng đe\i [au iu\ [iơ\ le\i ‘no\h đe pơm hăm phe tơpă, găh su\p đe\i pơm tơle\ch hăm han the ‘no\h hăp kok tơ hmông. Kiơ\ đơ\ng joăt chă răt ba băt, an^h ayơ pơm su\p đơ\ng phe le\i hăp kul [iơ\, tơdăh tu\h hrau hăm đak iu\, hanh the le\i hăp kok tơ hmông hloi văi.”

Lơ\m khe\i năr au sơnăm sơ\, 135 ‘nu kon pơle\i tơring Xah Trang, apu\ng Đak Đoa, dêh char Gia Lai soai pơnhu\l tơpôl, lăp đơ\ng ro\ng so\ng sa et pơkong tơ\ u\nh hnam kon pơle\i lơ\m pơle\i {lưng. Tơdrong kăl vă chă pơma ‘no\h, atu\m hăm trong gơlong pơm tơle\ch tơmam sa tim mă rơgo\h ‘lơ\ng, bơngai vang năm so\ng sa hlôi băt hơdăh bơ\n hlôi sa su\p đ^ iu\ chr^h chre\ng. ‘Nho\ng Hlel, bơngai kon pơle\i oe\i lơ\m pơle\i {lưng, tơring xăh Trang, apu\ng Đak Đoa, dêh char Gia Lai, m^nh ‘nu bơngai soai pơnhu\l lơ\m ‘măng so\ng sa et pơkong au tơbăt: “ Pai m^nh ‘măng tơmam sa đơ\ng no\h ming tơ\ hơdra. Su\p le# tơ\ ‘ngoăih, ư\h kơ đe\i pai hơdo\ dơ\ng. Hơnơ\ng chă sa đơ\ng pơgê tru\h ‘năr dơ\ng, mă le\i ư\h kơ đe\i tơdrong kiơ ôh. Tơ\ kơsơ\ sa su\p hăp iu\ [iơ\, bro\k v^h tơ\ hnam ‘no\h j^ đ^ đăng. Bu bu je\i hơnhăk [ro\k chă chro ăn kôn mon kon sau, tơring Hơnol, Kông Chiêng je\i j^, tơring Kơdang j^ mơ\n păng tơring Gơlăr je\i le\i lăi.”

Kiơ\ đơ\ng Dơno\ an^h ve\i lăng Rơgo\h ‘lơ\ng tơmam sa dêh char Gia Lai tơbăt, hre\i au lơ\m dêh char hlôi đe\i dang 100 an^h t^h ie\ pơm tơle\ch tơmam sa đơ\ng [ôt phe, [um. Dôm tơmam drăm lơ kơ loăi, đơ\ng su\p hơdr^h, su\p kro, [e\ng ươt, [e\ng kanh, [e\ng hoi,…Kon pơle\i ư\h khan lăp io\k yua tơmam sa au lơ\m so\ng sa kơ ‘năr đe\ch ôh, mă le\i ‘nau jing tơmam sa ‘lơ\ng, [a\t hơlo\ng lơ\m rim jơ ‘năr ne# kau, et pơkong au to … Tơdrong tơtăm hlo\h ‘no\h, lơ an^h pơm tơle\ch kơ yuơ vă đe\i io\k yua lơ, kơna hlôi io\k yua kơchơ\t kơ\m vă hrau pơm tơle\ch tơmam sa au. Lơ\m au, đe\i io\k yua lơ hlo\h ‘no\h Tinopal (oe\i krao akhan huỳnh quang) păng han the. Tinopal ‘no\h kơchơ\t đe\i tơmam hơra\ng, ngăl đe\i io\k yua lơ\m tơdrong jang kmăi kmo\k pơm đak sơng, pơm tơle\ch che, hla bơar, … kơchơ\t au vă pơm ăn đe\i le\nh ‘lơ\ng kơ tơmam drăm. Han the đe\i io\k yua vă pơm ăn teo, ve\i răk đunh jơ ‘năr. Tơroi găh tơdrong pơm pơra\m đơ\ng huỳnh quang păng han the lơ\m dôm tơmam drăm đe\i [ơm tơle\ch đơ\ng [ôt phe, [um hăm jơhngơ\m jăn bơngai răt sa, cử nhân Nguyễn Thị Hoa, kang [o# bơ\ jang lơ\m An^h ve\i lăng Bek ‘lơ\ng kơ Hnam pơgang tơm dêh char Gia Lai tơbăt: “Dôm kơchơ\t au pơm kơne# tru\h jơhngơ\m jăn kon bơngai tôch kơtang, đe\i ‘măng pơm ăn soai pơnhu\l kơtang, tru\h j^ ăl. Mă kăl hăp pơra\m trong pham, pơm ăn jơhngơ\m jăn bơngai tơ [ơ\p tơnap tap vă trep io\k tơmam sa păng kơchơ\t bek ‘lơ\ng lơ\m hlu\ng. Tơdăh sa hơnơ\ng le\i pơm ăn tru\h j^ ple\h le\n, j^ klơm, đe\i ‘măng j^ ôm klơm klak.”

Vă gơ\h chă rơ\ih đe\i rim tơmam sa đe\i pơm tơle\ch đơ\ng [ôt phe, [um rơgo\h ‘lơ\ng sơđơ\ng, bơngai răt yua kăl chă lăng mă hơlen an^h pơm tơle\ch tơmam drăm, chă răt rơ\ih dôm tơmam drăm kok kul kơ phe, đe\i [au iu\ ‘lơ\ng kơ [ôt hlôi đe\i pơ iu\, … vă ve\i lăng năng tông jơhngơ\m jăn ăn kơ d^h păng ăn u\nh hnam po.

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t