TƠTĂM TƠDRONG HRĂT HROT  LƠ|M HNAM PƠGANG DAK LAK

Hnam pơ gang Đa khoa dêh char Dak Lak hlôi đei hla ar tơ chơ\t j^ hnam pơ gang kâp 1 hăm 800 to\ giơng ăn bơ ngai j^ [ich hơ met. Mă đơ\ng dôm sơ năm âu ki, hnam pơ gang hơ nơ\ng đei tơ mât jên man, pơih xă dơ\ng 1,2 lăm khăm hơ met j^ mă lei tơ drong hrăt hrot bơ ngai j^ oei đei hơ nơ\ng đe\ch. Nhen thoi tơ\ khoa Ung bướu, đei pơ jing đơ\ng to\k bo\k sơ năm 2012, hăm 20 to\ giơng ăn bơ ngai j^ [ich hơ met j^, mă lei yoa bơ ngai j^ lơ dêh hnang kơ na athei man thim lăm khăm hơ met dơ\ng, hơ to\k đ^ đăng giơng hơ met j^ truh 45 to\, mă lei rim năr khoa âu athei hơ met j^ đơ\ng 70 truh 75 ‘nu bơ ngai, kơ na 1 pôm giơng athei 2 ‘nu bơ ngai j^ [ich hơ doi ngăl. Mo\ Nguyễn Thị Thịnh, bơ ngai j^ đơ\ng apu\ng Lak oei hơ met j^ tơ\ âu pơ ma: “ Hnam pơ gang hrăt hrot, [e\nh bơ ngai, [ât lăp lăm ie\ thoi âu đei truh [ar j^t dôm ‘nu bơ ngai [ich lơ\m 1 măng, ‘nho\ng o\h năm lăng bơ ngai j^ athei lơ\k kok [ich tơ\ hơ nă hloi. Đei năr đei truh 28 ‘nu bơ ngai lơ\m 1 lăm âu, lăm đei 11 to\ giơng, 2 ‘nu bơ ngai j^ athei [ich hơ dai 1 pôm giơng, hrăt dêh, bơ ngai j^ jăn dơ\ng, ưh rơ hăo kiơ.”

Bơ ngai j^ ung thư mă lơ ‘no\h j^ ăl ngăl, jơ hngâm đon ưh kơ hiôk, athei [ich hơ doi pôm giơng dơ\ng, kơ na ưh kơ hơ iă kiơ. {ak si băt thoi no\h ră mă lei ưh băt vă tơ gu\m ăn bơ ngai j^ thoi yơ. {ak si Huỳnh Thị Như Huệ, jang lơ\m Khoa Ung bướu, Hnam pơ gang Đa khoa Dak Lak tơ roi: “Lăm ‘nao pơ jing, tơ mam tam tôm, oei bơ ngai j^ ‘no\h tôch lơ, athei bơ\ jang adrin tôch pơ ne\h, jang mă tơ năp ‘mơ\i. {ât lăp tơ [âp tơ drong tôch mơ mat, pơ tih gia bơ ngai j^ ăl, mă lei ưh đei giơng [ich, ba băt ră mă lei ưh kơ băt vă pơm thoi yơ, hơ met thoi yơ gơ\h tôm.”

{ak si Nguyễn Đăng Giáp, Kơ dră khoa Ung bướu, Hnam pơ gang Đa khoa dêh char Dak Lak ăn tơ băt: “Hơ met tơ drong mơ mat tat găh an^h [ich ‘no\h bơ ngai j^ oei pu\ đe\ch bơih, dang ei ưh đei tôm giơng [ich, athei [ich hơ doi, io\k bơ\n giơng chăp vă [ich; oei [ak si [ich lơ\m 1 lăm ‘no\h huei, mă lei tơ\ hơ no# hơ năp kơnh hơ pơi ‘me\h đei tơ plih ‘năi. Oei mơ mat tat găh tơ mam, kơ măy kơ mo\k, athei đei jên răt ‘mơ\i na gơ\h khăm hơ met j^ ‘lơ\ng [iơ\ ăn bơ ngai j^.”

Tơ\ khoa nhi, mă loi j^ lơ\m khei ‘năr vă tơ plih pơ yan, đe hơ io\h j^ tôch lơ. 1 lăm xă loi 20m vuông, ming 4 to\ giơng, 1 pôm giơng đei đơ\ng 3-4 ‘nu hơ io\h, 1 ‘nu hơ io\h ‘no\h đei dơ\ng 1 ‘nu bơ ngai vei rong. Dôm no\h bơ ngai tôch mơ mat vă oei hơ doi 1 lăm, kơ na đei bơ ngai le\ch, [ich tơ\ hang lơng. Mo\ Nguyễn Thị Phương Thảo tơ\ phường Tân Lập, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột ‘nao rơ ne\h kon loi 1 khei ‘no\h athei chơ kon năm tơ\ hnam pơ gang yoa nghe j^ tơ so\h. 2 ‘nu me\ kon [ich tơ\ hnam pơ gang hlo\h 10 năr bơih, mon j^ đ^ da [iơ\ bơih, mă lei tam mă gơ\h vih tơ\ hnam. Mo\ Thảo tơ roi: “1 lăm, 1 giơng athei ăn 3-4 ‘nu mon [ich. Dang ei athei tơ le\ch giơng châp vă [ich tep tơ\ hang lơng âu. Chă an^h yơ da [iơ\ kial thu đang kơ ‘no\h ‘m^n nghe [ich to\ no\h, oei [ich hơ doi [e\nh bơ ngai thoi âu, đei bơ ngai j^ kial chroh âu to hơ mơt j^ tơ po\h dêh. Mon j^ tơ so\h, [ich hơ met loi 10 năr bơih. {ak si oei khăm hơ len năng, tam mă ăn bro\k.”

Tơ drong hrăt hrot de#h hnang ku\m đei [o#h tơ\ đ^ đăng rim khoa păng pơ dui đunh lơ xơ năm âu ki tơ\ hnam pơ gang tơm de#h char Dak Lak. Trong jang [ơ\t măt ‘no\h pơm pơ klep ming lăm dơ\ng, khoa hơ met j^ hơ io\h hlôi man dơ\ng 1 an^h joăt jang vă pơ yua kâp kư\u kon nge ‘nao rơ ne\h, mă lei lăp tơ jur đei to\ xe\t đe\ch. {ak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn, kơ dră khoa hơ met j^ hơ io\h- kâp kư\u kon nge ‘nao rơ ne\h, hnam pơ gang tơm de#h char Dak Lak tơ roi tơ băt: “Tơ drong mơ mat hlo\h dang ei kơ khoa hơ met j^ hơ io\h ‘no\h j^ pơm liơ vă tang găn, ăn [^ch hơ dro# ăn kơ rim đe o\h, ăn [^ch hơ dro# lơ\m an^h ie\, tơ je# băl thoi âu ‘no\h ư\h kơ vei lăng sơ đơ\ng ‘lơ\ng. An^h jang vei lăng găh jang pơ gang ku\m hlôi athei hnam pơ gang ku\m hăm khoa, hlôi năm tơ\ hnam pơ gang pơ lei tơm, năm lăng an^h jang păng hơ len lăng tơ drong bơ ngai jang, giơng [^ch đang kơ ‘no\h đ^ đăng dôm tơ drong ‘me\h vă găh hơ met j^ vă hơ met pơ ‘lơ\ng [iơ\ 1 păh bơ ngai j^ tơ\ kơ pal âu.”

Trong jang hơ to\k ‘lơ\ng tơ drong gơ\h hơ gei ăn kơ kang [o# păng pơm hơ to\k ming tơ mam drăm ăn kơ hnam pơ gang tơ\ apu\ng hlôi đei an^h jang pơ gang Dak Lak jo# tru\h vă tơ jur tơ drong hrăt hrot tơ\ hnam pơ gang de#h char. 1,2 tơ drong jang joăt hơ met dro# tơ drong j^ ku\m hlôi tơ klăh đơ\ng hnam pơ gang tơm de#h char, pơ jing hnam pơ gang joăt hơ met hơ dro# tơ drong j^ nhen: Hnam pơ gang hơ met j^ găh măt, hnam pơ gang hơ met j^ vơnh, hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang vă tơ gop tơ drong tơ jur hrăt hrot de#h char ăn kơ hnam pơ gang tơm de#h char. Mă lei, ming man dơ\ng an^h jang, tơ mam drăm ‘nao lăp hơ met pơ ‘lơ\ng  đei tơ drong kăl [ơ\t măt đe\ch. Kiơ\ kơ [ok  Bùi Trường Phong, Pho\ kơ dră an^h jang vei lăng găh jang pơ gang, kơ dră vei lăng hnam pơ gang tơm de#h char Dak Lak ‘no\h athei đei tơ drong tơ mơ\t jên jang đ^ đăng đơ\ng de#h char tru\h tơ\ tơ ring: “‘Me\h hơ met pơ ‘lơ\ng đ^ đăng ‘no\h j^ đei lơ tơ drong, tơ drong mă 1 ‘no\h j^ hơ met ming tơ drong hơ met j^, ma\ loi ‘no\h j^ an^h jang, pơm liơ 1 pôm hnam pơ gang xăh ku\m cha\ [o#h j^ hro#ih, hơ met pơ ‘lơ\ng hro#ih, đang kơ ‘no\h tru\h tơ\ hnam pơ gang apu\ng, de#h char. Kiơ\ lơ\m rim tơ drong jang kiơ\ klăih xong tơ ring ‘no\h gô pơm dă [iơ\ tơ drong hrăt hrot de#h hnang tơ\ hnam pơ gang de#h char. ‘Me\h tơ jur j^ ‘no\h 1 tơ drong tôch kăl. Rim hnam pơ gang athei hơ met ‘lơ\ng tơ drong đơ\ng kơ d^h, đei thoi ‘no\h mă hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong tơm vă kơ bơ\n hơ met pơ ‘lơ\ng hloi tơ drong hrăt hrot de#h hnang đơ\ng hnam pơ gang.”

Hnam pơ gang Đa khoa dêh char Dak Lak hlôi đei hla ar tơ chơ\t j^ hnam pơ gang kâp 1 hăm 800 to\ giơng ăn bơ ngai j^ [ich hơ met. Mă đơ\ng dôm sơ năm âu ki, hnam pơ gang hơ nơ\ng đei tơ mât jên man, pơih xă dơ\ng 1,2 lăm khăm hơ met j^ mă lei tơ drong hrăt hrot bơ ngai j^ oei đei hơ nơ\ng đe\ch. Nhen thoi tơ\ khoa Ung bướu, đei pơ jing đơ\ng to\k bo\k sơ năm 2012, hăm 20 to\ giơng ăn bơ ngai j^ [ich hơ met j^, mă lei yoa bơ ngai j^ lơ dêh hnang kơ na athei man thim lăm khăm hơ met dơ\ng, hơ to\k đ^ đăng giơng hơ met j^ truh 45 to\, mă lei rim năr khoa âu athei hơ met j^ đơ\ng 70 truh 75 ‘nu bơ ngai, kơ na 1 pôm giơng athei 2 ‘nu bơ ngai j^ [ich hơ doi ngăl. Mo\ Nguyễn Thị Thịnh, bơ ngai j^ đơ\ng apu\ng Lak oei hơ met j^ tơ\ âu pơ ma: “ Hnam pơ gang hrăt hrot, [e\nh bơ ngai, [ât lăp lăm ie\ thoi âu đei truh [ar j^t dôm ‘nu bơ ngai [ich lơ\m 1 măng, ‘nho\ng o\h năm lăng bơ ngai j^ athei lơ\k kok [ich tơ\ hơ nă hloi. Đei năr đei truh 28 ‘nu bơ ngai lơ\m 1 lăm âu, lăm đei 11 to\ giơng, 2 ‘nu bơ ngai j^ athei [ich hơ dai 1 pôm giơng, hrăt dêh, bơ ngai j^ jăn dơ\ng, ưh rơ hăo kiơ.”

Bơ ngai j^ ung thư mă lơ ‘no\h j^ ăl ngăl, jơ hngâm đon ưh kơ hiôk, athei [ich hơ doi pôm giơng dơ\ng, kơ na ưh kơ hơ iă kiơ. {ak si băt thoi no\h ră mă lei ưh băt vă tơ gu\m ăn bơ ngai j^ thoi yơ. {ak si Huỳnh Thị Như Huệ, jang lơ\m Khoa Ung bướu, Hnam pơ gang Đa khoa Dak Lak tơ roi: “Lăm ‘nao pơ jing, tơ mam tam tôm, oei bơ ngai j^ ‘no\h tôch lơ, athei bơ\ jang adrin tôch pơ ne\h, jang mă tơ năp ‘mơ\i. {ât lăp tơ [âp tơ drong tôch mơ mat, pơ tih gia bơ ngai j^ ăl, mă lei ưh đei giơng [ich, ba băt ră mă lei ưh kơ băt vă pơm thoi yơ, hơ met thoi yơ gơ\h tôm.”

{ak si Nguyễn Đăng Giáp, Kơ dră khoa Ung bướu, Hnam pơ gang Đa khoa dêh char Dak Lak ăn tơ băt: “Hơ met tơ drong mơ mat tat găh an^h [ich ‘no\h bơ ngai j^ oei pu\ đe\ch bơih, dang ei ưh đei tôm giơng [ich, athei [ich hơ doi, io\k bơ\n giơng chăp vă [ich; oei [ak si [ich lơ\m 1 lăm ‘no\h huei, mă lei tơ\ hơ no# hơ năp kơnh hơ pơi ‘me\h đei tơ plih ‘năi. Oei mơ mat tat găh tơ mam, kơ măy kơ mo\k, athei đei jên răt ‘mơ\i na gơ\h khăm hơ met j^ ‘lơ\ng [iơ\ ăn bơ ngai j^.”

Tơ\ khoa nhi, mă loi j^ lơ\m khei ‘năr vă tơ plih pơ yan, đe hơ io\h j^ tôch lơ. 1 lăm xă loi 20m vuông, ming 4 to\ giơng, 1 pôm giơng đei đơ\ng 3-4 ‘nu hơ io\h, 1 ‘nu hơ io\h ‘no\h đei dơ\ng 1 ‘nu bơ ngai vei rong. Dôm no\h bơ ngai tôch mơ mat vă oei hơ doi 1 lăm, kơ na đei bơ ngai le\ch, [ich tơ\ hang lơng. Mo\ Nguyễn Thị Phương Thảo tơ\ phường Tân Lập, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột ‘nao rơ ne\h kon loi 1 khei ‘no\h athei chơ kon năm tơ\ hnam pơ gang yoa nghe j^ tơ so\h. 2 ‘nu me\ kon [ich tơ\ hnam pơ gang hlo\h 10 năr bơih, mon j^ đ^ da [iơ\ bơih, mă lei tam mă gơ\h vih tơ\ hnam. Mo\ Thảo tơ roi: “1 lăm, 1 giơng athei ăn 3-4 ‘nu mon [ich. Dang ei athei tơ le\ch giơng châp vă [ich tep tơ\ hang lơng âu. Chă an^h yơ da [iơ\ kial thu đang kơ ‘no\h ‘m^n nghe [ich to\ no\h, oei [ich hơ doi [e\nh bơ ngai thoi âu, đei bơ ngai j^ kial chroh âu to hơ mơt j^ tơ po\h dêh. Mon j^ tơ so\h, [ich hơ met loi 10 năr bơih. {ak si oei khăm hơ len năng, tam mă ăn bro\k.”

Tơ drong hrăt hrot de#h hnang ku\m đei [o#h tơ\ đ^ đăng rim khoa păng pơ dui đunh lơ xơ năm âu ki tơ\ hnam pơ gang tơm de#h char Dak Lak. Trong jang [ơ\t măt ‘no\h pơm pơ klep ming lăm dơ\ng, khoa hơ met j^ hơ io\h hlôi man dơ\ng 1 an^h joăt jang vă pơ yua kâp kư\u kon nge ‘nao rơ ne\h, mă lei lăp tơ jur đei to\ xe\t đe\ch. {ak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn, kơ dră khoa hơ met j^ hơ io\h- kâp kư\u kon nge ‘nao rơ ne\h, hnam pơ gang tơm de#h char Dak Lak tơ roi tơ băt: “Tơ drong mơ mat hlo\h dang ei kơ khoa hơ met j^ hơ io\h ‘no\h j^ pơm liơ vă tang găn, ăn [^ch hơ dro# ăn kơ rim đe o\h, ăn [^ch hơ dro# lơ\m an^h ie\, tơ je# băl thoi âu ‘no\h ư\h kơ vei lăng sơ đơ\ng ‘lơ\ng. An^h jang vei lăng găh jang pơ gang ku\m hlôi athei hnam pơ gang ku\m hăm khoa, hlôi năm tơ\ hnam pơ gang pơ lei tơm, năm lăng an^h jang păng hơ len lăng tơ drong bơ ngai jang, giơng [^ch đang kơ ‘no\h đ^ đăng dôm tơ drong ‘me\h vă găh hơ met j^ vă hơ met pơ ‘lơ\ng [iơ\ 1 păh bơ ngai j^ tơ\ kơ pal âu.”

Trong jang hơ to\k ‘lơ\ng tơ drong gơ\h hơ gei ăn kơ kang [o# păng pơm hơ to\k ming tơ mam drăm ăn kơ hnam pơ gang tơ\ apu\ng hlôi đei an^h jang pơ gang Dak Lak jo# tru\h vă tơ jur tơ drong hrăt hrot tơ\ hnam pơ gang de#h char. 1,2 tơ drong jang joăt hơ met dro# tơ drong j^ ku\m hlôi tơ klăh đơ\ng hnam pơ gang tơm de#h char, pơ jing hnam pơ gang joăt hơ met hơ dro# tơ drong j^ nhen: Hnam pơ gang hơ met j^ găh măt, hnam pơ gang hơ met j^ vơnh, hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang vă tơ gop tơ drong tơ jur hrăt hrot de#h char ăn kơ hnam pơ gang tơm de#h char. Mă lei, ming man dơ\ng an^h jang, tơ mam drăm ‘nao lăp hơ met pơ ‘lơ\ng  đei tơ drong kăl [ơ\t măt đe\ch. Kiơ\ kơ [ok  Bùi Trường Phong, Pho\ kơ dră an^h jang vei lăng găh jang pơ gang, kơ dră vei lăng hnam pơ gang tơm de#h char Dak Lak ‘no\h athei đei tơ drong tơ mơ\t jên jang đ^ đăng đơ\ng de#h char tru\h tơ\ tơ ring: “‘Me\h hơ met pơ ‘lơ\ng đ^ đăng ‘no\h j^ đei lơ tơ drong, tơ drong mă 1 ‘no\h j^ hơ met ming tơ drong hơ met j^, ma\ loi ‘no\h j^ an^h jang, pơm liơ 1 pôm hnam pơ gang xăh ku\m cha\ [o#h j^ hro#ih, hơ met pơ ‘lơ\ng hro#ih, đang kơ ‘no\h tru\h tơ\ hnam pơ gang apu\ng, de#h char. Kiơ\ lơ\m rim tơ drong jang kiơ\ klăih xong tơ ring ‘no\h gô pơm dă [iơ\ tơ drong hrăt hrot de#h hnang tơ\ hnam pơ gang de#h char. ‘Me\h tơ jur j^ ‘no\h 1 tơ drong tôch kăl. Rim hnam pơ gang athei hơ met ‘lơ\ng tơ drong đơ\ng kơ d^h, đei thoi ‘no\h mă hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong tơm vă kơ bơ\n hơ met pơ ‘lơ\ng hloi tơ drong hrăt hrot de#h hnang đơ\ng hnam pơ gang.”