Kon pơlei Mông oei xa mă lơ ‘nŏh tơ̆ dôm tơring groi kông; tơdrong arih xa kơ kon pơlei adrol sơ̆ tơtă gơnơm đơ̆ng jang mir roh păng rong kon tơrong iĕ. Kơlih thoi noh, tơdrong arih xa mŭk drăm oei tôch pơmat tat; lơ tơring, oei pơngot hơnơ̆ng hơnong. Mă lei, dôm sơnăm tơjê̆ âu, lơ unh hnam bơngai Mông đĭ hao gre ô tô bơih; man đei hnam kơjăp ‘lơ̆ng, răt lơ tơmam yoa kăp jên…

Unh hnam ‘nhŏng Chang A Hảng, tơ̆ plei Chu Va 8, xăh Sơn Bình, apŭng Tam Đường (Lai Châu) jĭ 1 pơtih gia. Sơ̆ jĭ unh hnam tơnuh lơ̆m pơlei, adrol ki, tơdrong arih xa kơ 6 ‘nu bơngai lơ̆m hnam hơnơ̆ng chă xa prăt sơnăm. Gơnơm đei anih jang đảng, khul kơdră tơring roi tơƀôh trong jang xa păng đei ‘nhŏng oh tơgŭm, sơnăm 2021, ‘nhŏng tŏk iŏk 200 triu hlak jên đơ̆ng anih mong jên, kŭm hăm tŏ sĕt jên mong đei, ‘nhŏng sir 2 tŏ sơlŭng rong ka xă vă jê̆ 200m2 vă rong 3.000 tŏ ka tầm. Hlŏh 3 sơnăm iŏk đơ̆ng tĕch đei ka mă blŭng, unh hnam ‘nhŏng ưh lăp klăih đơ̆ng tơnuh hin đĕch mă oei tŏk jing unh hnam đei ƀôh lơ̆m pơlei dơ̆ng.

‘Nhŏng Chang A Hảng tơroi: “Adrol sơ̆, tơdrong arih xa lơ̆m unh hnam nhôn tôch pơmat tat, đơ̆ng rŏng kơ ƀôh ‘nhŏng oh tơ̆ Sa Pa truh thuê teh vă rong ka tơ̆ đak tơ ngiĕt ‘nŏh inh truh hơlen năng, hŏk pơhrăm kiơ̆. Ƀôh đe sư jang xa tŏk pran ‘lơ̆ng kơna unh hnam kŭm jang kiơ̆, rơih ka tầm vă rong păng truh dang ei rong đei 3 sơnăm bơih. Dang ei mŭk drăm lơ̆m hnam kŭm pôm păi mơ̆n, đei iŏk yoa lơ ƀiơ̆ kơ dôm sơnăm adrol sơ̆ tơpă.

‘Nhŏng Sùng A Sử, tơ̆ plei Căng Há, xăh sơlam Tung Qua Lìn, apŭng Phong Thổ (Lai Châu) tơroi, mưh kon pơlei ưh kơlăp đon hăm tơdrong arih xa pơmat tat đe tơplih ming đon tơchĕng, trong jang xa, adrin jang tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin, ‘nŏh tơdrong tơgŭm mă teh đak tơlĕch jing tơdrong ‘lơ̆ng vă đe sư jang tŏk: “Unh hnam nhôn đei teh đak tơgŭm 18 triu hlak jên vă răt kơpô yŏng. Inh iŏk jên âu răt rong kơpô, đơ̆ng rŏng 1 khei ‘năr rong unh hnam nhôn đĭ đei 2 tŏ kon kơpô bơih, hơtŏk đĭ đăng hnam nhôn jing đei 3 tŏ kơpô. Inh tôch bơnê kơ Đảng păng teh đak tơrek truh, tơgŭm ăn unh hnam nhôn jang tŏk.”

Chih hơdăh tơjur tơnuh hin kơjăp ‘lơ̆ng ‘nŏh jĭ tơdrong jang chinh trĭ tơm, yoa thoi noh, Lai Châu hơnơ̆ng tơrek truh tơdrong jang xa, pơm tơlĕch tơmam, jang tŏk kiơ̆ tơdrong tĕch mơdro tơ̆ ‘ngoăih, tơplih ăn đon tơchĕng jang kơ dih rong ‘me kơdih, jang xa iơ iĕ đĕch; chă trong tơgŭm tưk tơiung mŭk drăm păng tơdrong arih xa ăn kon pơlei kon kông. Mă loi năng kăl truh tơdrong tơroi tơbăt, “rei” lơ̆m jơhngâm đon kon pơlei đon adrin, tơiung đon ‘mĕh jang tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin, pơm pơdrŏng tơ̆ yăn âu.

Ƀok Trần Bảo Chung, Kơdră vei lăng kon pơlei apŭng Phong Thổ, dêh char Lai Châu ăn tơbăt, đơ̆ng dôm trong jang ‘nŏh, apŭng Phong Thổ tơjur đei hlŏh 5% kơsô̆ unh hnam tơnuh lơ̆m sơnăm 2024: “Apŭng pơtho ăn dôm xăh pơjing trong jang mă hơdăh vă tơlĕch jang; chih hơdăh dôm unh hnam tơnuh, nhen unh hnam tơnuh yoa ưh kơ đei jên, tơmam jang ‘nŏh nhôn tơgŭm tơmam vă đe jang xa, mă ưh ‘nŏh tơgum dôm tơdrong nai vă đe gơ̆h jang tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin...”

Hơtŏk tơdrong jang mŭk drăm mă lăp hăm rim tơdrong đei tơ̆ tơring; tơklep hăm hơnăp jang đảng viên athei jang hơdrol, tơƀôh trong chong glung ăn kon pơlei hŏk pơhrăm, jang kiơ̆. Kiơ̆ đơ̆ng trong jang ‘nâu, tơdrong jang tơjur tơnuh hin đơ̆ng dêh char groi kông, tơring sơlam Điện Biên kŭm iŏk đei lơ tơdrong ‘lơ̆ng. Nhen thoi xăh Chà Nưa găh apŭng sơlam Nậm Pồ adrol sơ̆ jĭ apŭng tơnuh hin hlŏh kơ dêh char Điện Biên păng kŭm đei măt lơ̆m grŭp dôm apŭng tơnuh hin hlŏh lơ̆m teh đak, mă lei hrei ‘nâu hlôi tŏk jing tơring jang ‘lơ̆ng găh sut pơđĭ pơngot, tơjur tơnuh hin, pơjing tơring tơrang ‘nao tơ̆ tơring sơlam.

Ƀok Khoàng Văn Van, Bí thư đảng xăh ăn tơbăt: “Xăh Chà Nưa nhôn dang ei lăp oei đei pă 4,3% kơsô̆ unh hnam tơnuh; sơnăm 2015 ‘nŏh oei đei 56% unh hnam tơnuh, truh dang ei pă hlŏh 4% unh hnam tơnuh đĕch. Nhôn ƀôh tơdrong jang sut pơđĭ pơngot, tơjur tơnuh hin tơ̆ tơring đei yoa ‘lơ̆ng tơpă.”

Găh trong tơlĕch jang vă gơ̆h đei yoa ‘lơ̆ng, ƀok Khoàng Văn Van tơroi: "Đảng viên năm hơdrol, pơlei pơla kiơ̆ đơ̆ng rŏng", đe mĕ ƀă yă ƀok sơ̆ hơnơ̆ng pơma thoi noh bơih. ‘Mĕh jang tŏk mŭk drăm tơ̆ tơring hơtăih yăih nhen Chà Nưa ‘nŏh kăn ƀô̆, đảng viên athei jang hơdrol, tơƀôh trong ăn kon pơlei jang kiơ̆, ‘nâu jĭ trong roi tơbăt hrĕnh hlŏh, đei yoa hlŏh, ưh kơsĭ ƀơ̆r pơma tơ ‘ngla ưh chu jang ôh, thoi noh đe ưh kơ ‘mĕh mơng; ba athei jang hơdrol, ƀôh đei yoa ‘nŏh ưh jor kon pơlei gô jang kiơ̆.”

Truh dang ei, dêh char groi kông Yên Bái oei đei hlŏh 12.500 unh hnam tơnuh, hơtŏ hăm 5,68%. Pơting hăm kơsô̆ unh hnam tơnuh jô̆ truh hơtuch sơnăm 2023 ‘nŏh đĭ jur hlŏh 7.600 unh hnam, hơtŏ hăm jur 3,48%. Mĭnh lơ̆m dôm trong jang mă Yên Bái tơlĕch jang vă gơ̆h đei yoa ‘lơ̆ng ‘nŏh tơgŭm ăn bơngai jang tơ̆ tơring tơrang năm jang tơ̆ teh đak đe; atŭm hăm ‘nŏh chă tơdrong jang ăn kon pơlei tơ̆ dôm anih jang xa, tĕch mơdro lơ̆m teh đak.

Ƀok Lê Văn Lương, Phŏ Kơdră Anih vei lăng bơngai jang xa, linh jĭ rơka păng tơpôl dêh char Yên Bái ăn tơbăt, rim sơnăm, dêh char chă tơdrong jang ăn đơ̆ng 20.000 truh 22.000 ‘nu bơngai jang: “Nhôn hơnơ̆ng roi tơbăt hăm bơngai jang rơih hŏk tơdrong jang kiơ, bơ̆jang yă kiơ; hŏk ‘nŏh vă đei tơdrong jang păng hŏk vă đei iŏk yoa ăn unh hnam, kơdih kâu păng sut pơđĭ pơngot, tơjur tơnuh hin.”

Tây Bắc – tơring teh tơ̆ jih teh đak, roi đunh roi “tơplih ‘lơ̆ng hơiă”. Kŭm hăm tơdrong adrin đơ̆ng kon pơlei, dôm tơdrong tơgŭm mă Đảng, teh đak oei tơlĕch ưh lăp akŏm găh tơdrong jang mŭk drăm đĕch, mă oei hue lăng truh tơdrong tơjur tơnuh hin lơpang, kiơ̆ lơ tơdrong hơgăt nai hai, nhen chă tơdrong jang, răt ƀao hiêm pơgang, pơtho pơhrăm, đak rơgoh… roi pơjing jơhngâm pran, jĭ “anih gơnang” tôch kơjăp vă Tây Bắc bơ̆ jang đei tơdrong hơpơi ‘mĕh tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin, jang tŏk pơdrŏng.