VOV4.Bahnar – J^ pơ lo\ le\ch đe oei tơ po\h dơ\ng tơ\ hơ năp kơnh. Tơ dăh mih ma duch nă ưh kơ chăng, bơ\ jang dôm trong tang găn j^ nhen: hơ met rơ go\h cham char ju\m dăr hnam oei, tang găn hơ nge\nh kăp ‘no\h ưh jor gô tơ po\h j^ pơ lo\ le\ch đe. Vă tơ gu\m ăn kon pơ lei băt hơ dăh [iơ\ găh trong tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe păng trong hơ met mưh đei j^, đơ\ng ro\ng âu nhôn pơ ma nuh hăm [ak si Phạm Văn Lào, Kơ dră che\p kơ\l An^h jang pơ gang tang găn tơ drong j^ kơ dêh char Đak Lak.

-{ak si ăi, apinh ih roi tơ băt dôm tơ drong kăl găh hơ nge\nh pơm tơ le\ch j^ pơ lo\ le\ch đe năng? Păng hơ nge\nh âu erih, chek lar tơ\ hơ nih thoi yơ?

-{ak si Phạm Văn Lào: Hơ nge\nh pơm tơ le\ch j^ pơ lo\ le\ch đe oei krao ‘no\h hơ nge\nh brônh đei m^nh [ar tơ drong kăl kơ băt thoi âu, mă 1 hơ nge\nh âu hơ rih lơ\m hnam, tơ\ dôm an^h ‘you rơ go\h mơ\n păng hơ nge\nh âu lăp kăp tơ\ kơ ‘năr đe\ch, kăp tơ\ pơ gê grôih păng drâm kơ sơ\. Đei m^nh tơ drong dơ\ng ‘no\h hơ nge\nh âu đa che\h kơ tăp lơ\m dôm an^h đak hlăng păng đak ‘mi; mă loi klanh tôch ‘me\h erih tơ\ an^h đei đak ‘mi.

-Hăm dôm tơ drong kiơ\ ih tơ roi hei, kon pơ lei athei pơm thoi yơ vă găn [iơ\ tơ drong chek lar đơ\ng hơ nge\nh păng huei đei hơ nge\nh kăp?

-{ak si Phạm Văn Lào: Vă huei đei hơ nge\nh kăp păng ưh đei j^ pơ lo\ le\ch đe ‘no\h đei nơ\r tơ tă thoi âu: “Ưh đei klanh ‘no\h ưh đei pơ lo\ le\ch đe”, vă akhan le# ăn đei klanh ju\m dăr an^h bơ\n oei ‘no\h jing ưh đei hơ nge\nh, mưh ưh đei hơ nge\nh ‘no\h ưh đei j^ pơ lo\ le\ch đe. Nhôn apinh pơ ma dơ\ng m^nh [ar tơ drong: mă 1 tơ\ dôm an^h đei đak lo\k tơ\ng, dôm tơ mam mong đak ‘mi ju\m dăr hnam bơ\n ‘no\h đei klanh tôch lơ; mă 2 lơ\m kơ [inh tăh pơ kao, lôp gre so hu\t tơ\ ‘ngoăih păng pơ nhan mong đak vă găn kơ tu poch to\k ‘no\h hơ nơ\ng đei hơ nge\nh che\h kơ tăp tơ\ no\h. Bơ\n hơ met kiơ\ rim tơ mam, hăm lôp gre so, kơ cho\k mong đak athei pôi ako\m, đang kơ ‘no\h so\h hu\t le#. Dôm an^h đei đak lo\k tơ\ng athei pơ cho\h hu\t, hăm kơ [inh pơ kao ‘no\h 2-3 năr tơ plih đak 1 ‘măng, hăm pơ man mong đak ming hơ la jâng hơ tu\h tơ mam vă găn kơ tu poch to\k ‘no\h athei tăh [o\h to\ se\t. Mă loi tơ\ âu, nhôn jur tơ\ tơ ring ‘no\h nhôn [ôh, tơ\ Dak Lak, m^nh [ar an^h kon pơ lei oei xa ju\m dăr sơ lu\ng đak ‘no\h athei tăh ka lơ\m no\h. Tơ dăh bơ\n tăh kơ bronh lơ\m no\h, lăp to\ se\t đe\ch sư gơ\h pơ lôch đ^ klanh ‘năi bơih. Nhen inh pơ ma blu\ng a hei, hơ nge\nh pơm tơ le\ch j^ pơ lo\ le\ch đe lăp kăp bơ ngai tơ\ kơ ‘năr đe\ch, yoa thoi no\h, tơ drong tang găn sư athei hru\k hơ băn ao tai, mă 2 dơ\ng hre\i ‘nâu đe te\ch mơ dro lơ kơ loăi nhang pơ lôch hơ nge\nh hai; lơ\m hnam athei hơ met mă rơ go\h, rơ hơi gơ glơng, le# kơ tơ [ăk hơ băn ao lơ m^nh [ôt kơnh jing an^h hơ nge\nh kôp.

-{ak si ăi, mưh đei j^ pơ lo\ le\ch đe blu\ng a bơ\n [ôh thoi yơ? Păng j^ ‘nâu sư hơ mơt thoi yơ hăm đe hơ io\h?

-{ak si Phạm Văn Lào: Athei băt lơ\m pơ yan j^ pơ lo\ le\ch đe athei kơ chăng tang găn j^ hơ drol ‘mơ\i. Mưh bơ\n oei lơ\m tơ ring đei bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe, vă akhan tơ ring tôch [ônh tơ po\h j^, ‘no\h mưh đei bơ ngai che\p pơ lo\, yuh hơ nơ\ng đơ\ng 2-7 năr ‘no\h ưh jor gô đei j^ pơ lo\ le\ch đe. Mă loi, mưh pơ lo\ le\ch đe ‘no\h yuh tôch to\, yuh hơ nơ\ng; yoa dôm kơ loăi pơ gang pơm rơ ngơp hơ kâu, ưh đunh yuh hơ lơ\k dơ\ng. Oei 1 trong dơ\ng mưh năm tơ\ [ak si ‘no\h io\k tơ lei cho# kơ hret tơ\ ti vă gơ\h băt j^, mă ‘ưh ‘no\h set hơ len pham vă băt. Mă lei, kiơ\ nhôn tơ tă, mih ma duch nă mưh yuh hơ nơ\ng đơ\ng 2-7 năr, yuh hơ nơ\ng lơ\m pơ yan pơ lo\ le\ch đe ‘no\h athei chơ bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang vă khăm hơ met ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h. Hơ io\h mưh yuh thoi no\h ‘no\h jăh chơ ba tơ\ hnam pơ gang roi hrôih roi ‘lơ\ng. Dang ei đe klăih song j^ pơ lo\ le\ch đe pơm 3 kơ loăi: Pơ lo\ le\ch đe, pơ lo\ le\ch đe krê păng pơ lo\ le\ch đe ăl. Mưh đei dôm tơ drong krê yuh dêh ‘no\h đ^ vă j^ ăl bơih, đe mon j^ kơ\l, yuh to\ hơ nơ\ng, hăk, le\ch pham tơ\ lin, le\ch pham muh ‘no\h jăh chơ năm tơ\ [ak si hloi, vă huei gơ\.

-Lei à, bơ nê kơ ih hơ.

Vă tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe đei yoa ‘lơ\ng, mih ma duch nă athei kơ chăng thoi âu:

-Mă 1 ‘no\h athei kơ chăng hăm hơ nge\nh tơ\ kơ ‘năr:

-Hơ nge\nh pơm tơ le\ch j^ juăt kăp tơ\ kơ ‘năr, lơ hlo\h ‘no\h dang 2 jơ đơ\ng ro\ng kơ măt ‘năr le\ch, 2, 3 jơ adrol kơ măt ‘năr mât.

Truh dang ei, j^ pơ lo\ le\ch đe oei tam mă đei pơ gang hơ met klăih, đe chă hơ met kiơ\ j^ iung ranh đe\ch. Trong hơ met j^ pơ lo\ le\ch đe atu\m ‘no\h vei lăng hơ kâu jăn măh đak...; pơm rơ ngơp hơ kâu mưh yuh hlo\h 39 độ C kiơ\ trong tong che lơ\m đak to\ vă sut hơ kâu, huch bơ\n pơ gang...

Vă tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe, ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h phă pơ đ^ an^h oei xa, chek lar đơ\ng hơ nge\nh, klanh păng tang găn ưh ăn hơ nge\nh kăp.

- Klơ\p mă kle\p dôm tơ mam mong đak yoa rim năr nhen kơ thu\ng, bo#i, tơ nô mong đak.

- Puih ako\m, so\h hu\t râm re\k ju\m dăr hnam nhen bơ\n kơ chai, kơ cho\k, kơ đo\h gao...; hơ met rơ go\h cham hnam.

Vă tang găn hơ nge\nh kăp, mih ma duch nă pơm thoi âu:

- Hru\k hơ băn ao tai klơ\p hlơp jâng ti.

- Tep lơ\m kơ mu\ng jo# hloi tơ\ kơ ‘năr.

- Yoa kơ [inh pơ gang pruih pơ lôch hơ nge\nh, pik pơ gang puih tơ ve\h hơ nge\nh, io\k kơ vơt hyup hơ nge\nh...

- Io\k che pe\ng, kơ mu\ng đei tong lơ\m đak pơ gang vă pơ lôch hơ nge\nh.

- Ăn bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe [ich lơ\m kơ mu\ng, vă huei đei hơ nge\nh kăp kơnh hơ mơt tơ po\h j^ tơ\ bơ ngai nai dơ\ng.

Dơ\ng: Tơ blơ\