VOV4.Bahnar - Pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok j^ 1 tơ drong j^ đơ\ng sơ\ hơ nơ\ng đei năng j^ tơ drong tôch hơ mơt, đei lơ bơ ngai tơ re\k. Mă tơ pă, pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok ‘no\h j^ 1 păh ‘ngok hư ưh tom băt yoa ưh đei pham rong đơ\ng trong pham ch^l mă ưh ‘no\h pơ chăh trong pham ‘ngok. Mưh pham to\k tơ\ ‘ngok ưh kơ măh, rim te# [ao ‘ngok dơ\ng m^nh [ôt păng gô lôch he# lơ\m dang [ar, pêng pơ n^t. Mă hơ tuch ‘no\h dôm an^h lơ\m hơ kâu jăn găh ‘ngok ‘no\h vei lăng, ưh đei dro\ dre\nh, jing hơ mren, jo 1 puăt bơ ngai, ưh gơ\h pơ ma, pơ\k ưh hơ dơ\r, [ât lăp ‘no\h lôch hloi mưh ưh đei chơ hơ met tơ tom. Lơ bơ ngai đei do\ng erih, mă lei đei bơ ngai jing hơ ven hơ vo, jo jăn truh đ^ jơ hnơr, erih ưh pă sot păng ưh pă ke\ cho\h jang xa, hơ nat vă gơ\h erih xa thoi so dơ\ng. Vă tơ gu\m ăn mih ma duch nă băt hơ dăh [iơ\ găh tơ drong j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok, ku\m nhen trong tang găn, hơ met j^, nhôn đei jơ pơ ma nuh hăm [ak si Đoàn Ngọc Khanh – Chuyên khoa II, Hnam pơ gang y ho\k cô truyên Phạm Ngọc Thạch Lâm Đồng.

P^nh: {ak si ăi, apinh ih tơ roi athei pơm kiơ mưh pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok lăng?

{ak si Đoàn Ngọc Khanh tơl: Mưh [ôh bơ ngai ‘nao đei j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok tơ dăh bơ\n ngôi je# sư ‘no\h bơ\n rôp, pơ dring sư le# ăn sư pơ\k. Yoa mưh pơ\k sư pơm ăn j^ roi ăl, [ât lăp pơm ăn pham le\ch lơ\m ‘ngok pơ răm tôch dêh. Mă 2 mưh pơ dring bơ ngai j^ đang, bơ\n tơ [ich sư, [ich kơ\l hơ drêng 1 păh, păng tơ dăh bơ ngai j^ hăk bơ\n athei io\k ti [ot tơ le\ch đ^ hăk vă bơ ngai j^ huei hơ ‘nơ\k. Mă 3 ‘no\h chơ hloi bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang je# hlo\h, yoa hrei ‘nâu đei lơ kơ măy kơ mo\k ‘nao chă khăm, hơ met j^ ăn bơ ngai pơ\k đơ\ng pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok. Tơ dăh bơ\n chơ ba bơ ngai j^ tơ\ hnam pơ gang hrôih hlo\h, lơ\m dang 3 jơ blu\ng a, vă akhan bơ ngai j^ vă truh jơ mă 3, đei khan jơ măih vă hơ met ăn bơ ngai j^ ‘no\h đei 1,2 ‘nu bơ ngai j^ hơ met klăih ‘lơ\ng hloi. Jơ măih tôch kăp g^t kơ na bơ\n athei jăh chơ bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang je# hlo\h. Gơ\h chơ bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang je# hlo\h mă lei đei tôm tơ mam, kơ măy hơ met ăn bơ ngai j^. Le# hăt hot chơ bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang hơ tăih, yoa trong hơ tăih pơm ăn pham le\ch lơ\m ‘ngok roi xă.

M^nh tơ drong mă bơ\n ưh gơ\h pơm hăm bơ ngai j^ ‘no\h ăn bơ ngai j^ huch pơ gang kơ dih. Đei 1,2 ‘măng inh tơ [âp, bơ nghai j^ akhan sư ‘măn hiă pơ gang kơ to\h tơ\ hơ la pie\t vă tơ jur huyêt ap tơ\ hnam vă tơ huch hloi ăn bơ ngai j^, tơ drong ‘nâu tôch kơ krê. Tơ dăh bơ\n tơ jur huyêt ap dang ei dang ei hloi [ât lăp kơnh bơ\n pơm ăn an^h đei j^ lơ\m ‘ngok roi ưh kơ măh pham, roi hơ mơt hlo\h dơ\ng. Kơ lih yoa thoi no\h, bơ\n le# kơ răk hiă pơ gang kơ to\h tơ\ pie\t vă pơm ăn huyêt ap jur tơ\ hnam. Jo# hloi tơ\ hnam pơ gang nhôn ưh pơ\n yoa kơ loăi pơ gang ‘no\h, yoa sư [ônh pơm ăn huyêt ap jur tôch hre\nh.

{ât lăp đei bơ ngai ưh tam băt găh tơ drong j^ âu, mưh [ôh bơ ngai lơ\m hnam pơ\k ưh hơ dơ\r, ưh băt bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok mưh băt ‘no\h bơ ngai j^ đ^ jo 1 păh hơ kâu, chă pơ yơ\ng, ‘nglăih kâu kơ dih ưh kơ gơ\h mă lei oei tu\r pe\t, kuơh kial, đei bơ ngai soi kơ yang dơ\ng, tôch hơ mơt… tơ drong kăl ‘no\h athei jăh chơ bơ ngai j^ năm tơ\ hnam pơ gang hloi.

Mưh bơ ngai j^ truh tơ\ hnam pơ gang bơih, mưh truh tơ\ hnam pơ gang Tây y ‘no\h đe [ak si io\k hơ met ăn bơ ngai j^ klăih đơ\ng jơ năr j^ ăl hlo\h: bơ ngai j^ ưh hơ dơ\r, ich, yô kơ tă, hơ yuh hơ kâu, huyêt ap bơ ngai j^ ưh tam sơ đơ\ng ‘no\h đe [ak si adrin hơ met vă bơ ngai j^ gơ\h hlôi jơ năr pơ\k ưh hơ dơ\r. Păng mưh đ^ hlôi jơ năr j^ ăl âu bơih, ‘no\h đe hơ met hơ dai kiơ\ y ho\k ‘nao păng y ho\k cô truyên, ‘nâu j^ trong hơ met j^ ‘lơ\ng hlo\h ăn bơ ngai j^ kơ plăh âu. Y ho\k cô truyên tơ gop tôch lơ ăn tơ drong hơ met pơ ‘lơ\ng j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok, tơ gu\m ăn bơ ngai j^ gơ\h iung, le\ch đơ\ng giơng, gơ\h yak vih vât, [ât lăp gơ\h pơ vih ăn kơ dih hai, chă jang ngôi 1,2 tơ drong hơ iơch. Yoa thoi no\h, inh hơ pơi, mưh hnam tơ no\ yơ đei bơ ngai pơ\k, pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok ‘no\h bơ\n athei hơ met hơ dai kiơ\ y ho\k ‘nao hăm y ho\k cô truyên hai.

P^nh: Lei, mưh bro\k đơ\ng hnam pơ gang bơ ngai lơ\m hnam păng bơ ngai j^ athei pơm thoi yơ?

{ak si Đoàn Ngọc Khanh tơl: Bơ ngai j^ athei huch pơ gang kiơ\ hla ar chih, yoa pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok sư đei đơ\ng lơ tơ drong j^ hăm bơ ngai kră. Kơ lih thoi no\h tơ drong huch pơ gang bơ ngai j^ athei huch hơ nơ\ng. Mưh oei huch pơ gang bơ\n athei chơ bơ ngai j^ năm khăm hơ len tro\ năr pơ kă, athei khăm tro\ năr vă [ak si hơ met ming pơ gang huch mă lăp. Hơ doi hăm khăm, huch pơ gang, tơ drong so\ng xa, pơ tâp hơ kâu jăn ăn bơ ngai j^ tôch g^t kăl ‘năi. So\ng xa tơ mam mă lăp kiơ\ jơ hngâm jăn bơ ngai j^. Pơ tih gia hăm bơ ngai huyêt ap to\k, bơ\n athei ăn bơ ngai j^ xa sap, le# xa ‘nhie\m rơ mă, le# ăn sư et hât, huch che\h phe, et hơ lăk, păng athei pơ tâp ăn sư thoi yơ vă gơ\h ‘lơ\ng. Dăh mă bơ ngai j^ hơ yô đak s^k ‘no\h bơ\n le# ăn sư xa tơ mam [ăt, mưh bơ ngai j^ gút ‘no\h bơ\n le# ăn sư xa ‘nhie\m [rê păng klơm, klak kon tơ rong.

Pơm thoi yơ vă bơ ngai j^ băt, so\ng xa, oei xa rim năr vang tơ gop ‘lơ\ng ăn tơ drong hơ met j^ ‘năi. Găh tơ drong oei xa lăng kiơ\ đơ\ng bơ ngai j^ thoi yơ vă chă pơ tâp pơ hrăm hơ kâu jăn mă lăp, pơ tih gia nhen gơ\h pơ dring bơ ngai j^ nơ năm ‘no\h bơ\n athei adrin pơ dring sư, pơm bơ\n ‘long jra, ‘long jo vă tơ jră mă lăp, vă đe sư pơ tâp yơ yak rim năr, chă pơ vih ăn kơ dih kâu nhen ôp sơ ne\nh, hum, ‘nglăih kâu…

Hơ doi hăm ‘no\h j^ [ai tâp rim năr tơ\ hnam ăn bơ ngai j^ ku\m jing tơ drong ưh kơ gơ\h hiơt, lăng kiơ\ đơ\ng tơ drong j^ thoi yơ vă ăn sư pơ tâp mă lăp kiơ\ nơ\r đe pơ tho. Nhen inh ‘nao tơ roi hei, tơ gu\m ăn bơ ngai j^ jang đei dôm tơ drong kơ pal gô pơm ăn đe sư [ôh hơ iă [iơ\. 1 tơ drong dơ\ng, ‘no\h j^ khăm hơ len păng hơ met j^ hơ nơ\ng, đ^ jơ hnơr.

P^nh: {ak si ăi, vă tang găn ‘lơ\ng tơ drong j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok âu athei pơm thoi yơ?

{ak si Đoàn Ngọc Khanh tơl: Dôm bơ ngai tam mă pơ\k, pham blu\h to\k, dôm bơ ngai tam mă đei huyêt ap to\k… ‘no\h athei adrin erih xa mă ‘lơ\ng, hiôk chơt vă kơ dih kâu huei to\k huyêt ap. Oei tơ dăh bơ\n đei huyêt ap to\k bơih, đei j^ hơ yô đak s^k dăh mă j^ găh plei nuih âu to ‘no\h athei kơ chăng tang găn j^ vă huei đei pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok. Păng mưh pơ\k đơ\ng pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok bơih bơ\n athei chă trong pơm thoi yơ vă huei pơ\k hơ lơ\k dơ\ng vă bơ\n gơ\h đei tơ drong erih xa hiôk chơt.

Mă loi vă hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong erih, ‘no\h athei pơm thoi yơ vă bơ ngai j^ gơ\h erih xa hiôk chơt, mă tơ\ hnam pơ gang dăh mă tơ\ hnam kơ dih bơ\n bơ ngai j^ oei [ôh kơ dih kâu oei đei yoa ăn tơ pôl, đe [ôh oei ‘me\h erih dơ\ng, huei đei đon pơ ngơ\t kơnh đei stress. Yoa stress j^ 1 tơ drong pơm tơ le\ch lơ tơ drong j^ mă loi hăm bơ ngai j^ pham blu\h to\k tơ\ ‘ngok, kơ dih kâu [ôh hăl hol, jâng ti đơ\ng chă yơ yak ‘lơ\ng, jing tơ tă jo, kơ mlo. Kơ lih thoi no\h jơ hngâm đon hiôk chơt ku\m jing pơ gang tôch ‘lơ\ng ăn bơ ngai j^ hai. Tơ dăh yoa đei tơ drong ưh hơ iă lơ\m hnam mă pơm ăn bơ ngai j^ pham blu\h pơ\k hơ lơ\k dơ\ng ‘no\h jing tơ drong sơ ‘ngon tơ pă.

M^nh tơ drong dơ\ng mă inh ‘me\h tơ tă, mưh bơ ngai j^ đ^ đei jơ hngâm jăn sơ đơ\ng đunh mơ\n bơih, kơ dih kâu hut ưh pă huch pơ gang, ưh pă năm khăm hơ len tơ\ [ak si ‘no\h j^ tơ drong tôch hơ mơt ‘năi, athei khăm vă huei krê.

Nơ\r bơ nê: & ah, bơ nê kơ ih [ak si hơ!

Dơ\ng: Tơ blơ\