VOV4.Bahnar - Dro\ kăn lơ\m khei ‘năr oei hơ năp athei so\ng xa mă ‘lơ\ng, pơ dơ\h ngôi mă lăp vă tơ gu\m ăn nghe lơ\m klak t^h vơ\, pran jăng ‘lơ\ng sơ đơ\ng. Nhôn đei jơ pơ ma nuh hăm [ak si Chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Phương Thảo, Pho\ kơ dră vei lăng khoa rơ ne\h kon, Hnam pơ gang Đa khoa dêh char Gia Lai tăp dăr tơ drong ‘nâu.

P^nh: {ak si ăi, vă nge lơ\m klak me\ gơ\h tih vơ\, pran jăng ‘lơ\ng sơ đơ\ng ‘no\h adrol păng lơ\m khei ‘năr hơ năp, bơ ngai me\ athei [et dôm kơ loăi vaccine kiơ? Păng dôm kơ loăi vaccine âu [ơm truh bơ ngai oei hơ năp thoi yơ?

Tơl: Vă kơ nge gơ\h pran jăng, adrol kơ chă kon, bơ ngai dro\ kăn athei [et 4 kơ loăi vaccine: Mă 1 ‘no\h Rubella, mă 2 ‘no\h viêm gan B, mă 3 ‘no\h j^ chu\, mă 4 ‘no\h hơ nơ\k. Lơ\m khei ‘năr hơ năp, 12 gie\ng blu\ng, tơ dăh đei j^ Rubella tơ\ dro\ kăn oei hơ năp ‘no\h [ât lăp kơnh pơm ăn nge đei jo jăn, [ât lăp ‘no\h tơ so\h nge ưh ke\ tih, [ât lăp ‘no\h nge lôch đom lơ\m klak, mă ưh ‘no\h j^ tơ\ plei nuih, trôm đon, măt ưh kơ bang,… Găh j^ klơm viêm gan B, lơ\m khei ‘năr oei hơ năp sư ưh đei tơ po\h tơ\ nghe. Mă lei, [ât kơ plăh rơ ne\h, virus gơ\h tơ po\h kiơ\ kơ ie\, kiơ\ klo\k mât lơ\m pham nge dơ\ng. Păng mưh nge đei j^ klơm viêm gan B ‘no\h klơm nge ưh đei pran ‘lơ\ng. Oei j^ chu\, lơ\m khei ‘năr oei hơ năp, tơ dăh bơ ngai me\ đei j^ lơ\m 12 gie\ng blu\ng, ‘no\h nge gô đei rơ ka tơ\ kar. Đơ\ng 20 gie\ng to\k tơ\ kơ pal, tơ dăh bơ ngai me\ đei j^ chu\, ‘no\h tơ drong krê j^ tơ po\h tơ\ nge dang hơ la kơ 0,4 %. Lơ\m 7 năr adrol păng đơ\ng ro\ng kơ rơ ne\h, tơ dăh me\ đei j^ chu\, ‘no\h nge tôch kơ [ônh tơ po\h j^, j^ ăl, [ât lăp pham lơ\m tơ pu kon to\ se\t, pơm ăn nge lôch lơ\m klak. Mă hơ tuch ‘no\h hơ nơ\k, [ât lăp virus lăp đei hrơ hrei đe\ch, mă lei, [ât lăp j^ tôch ăl, pơm ăn pham lơ\m tơ pu kon to\ se\t, mă ưh ‘no\h nge ưh jăh tih lơ\m klak me\.

Lơ\m khei ‘năr hơ năp, bơ ngai me\ lăp gơ\h [ep 1 kơ loăi vaccine, ‘no\h j^ gơ\ hơ kâu. Hmă hmă j^ gơ\ hơ kâu đei 2 trong [et. Mă 1 ‘no\h, [et hơ drol kơ hơ năp, vă akhan gơ\h găn j^ truh đ^ jơ hnơr. Dro\ kăn athei [et pơ gang đơ\ng 15 truh 35 sơ năm. Oei tơ dăh bơ ngai me\ ưh đei [et kiơ\ l^ch [et bơ\ng j^ truh đ^ jơ hnơr ‘no\h lơ\m khei ‘năr hơ năp gơ\h [et pơ gang ‘năi. Khei ‘năr [et ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h đơ\ng gie\ng mă 24, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h 1 khei [et hơ lơ\k pă ‘măng dơ\ng vă găn tơ drong j^ ăn me\.

P^nh: {ak si ăi, lơ\m khei ‘năr hơ năp, bơ ngai me\ athei so\ng xa thoi yơ vă đei jơ hngâm pran ‘lơ\ng păng măh mai kơ chât ăn nge, hă?

Tơl: Lơ\m khei ‘năr hơ năp, vă nge tih pran ‘lơ\ng, bơ ngai me\ athei so\ng xa tôm tơ mam bek ‘lơ\ng. Păng athei lăp hăm dôm kơ thap pơ to\ kơ chât bek. Mă mônh ‘no\h protein, mă 2 ‘no\h lipit, mă 3 ‘no\h glucid, mă 4 ‘no\h dôm vitamin păng [oh, mă 5 ‘no\h dôm kơ loăi ‘nhot, plei ‘long, dôm kơ loăi đak. Protein j^ tơ mam tơm pơ jing te# [ao ăn nghe. Glucid ‘no\h j^ s^k, kơ chơ\t pran tôch kăl ăn me\ păng kon nge. Lipit ‘no\h j^ kơ chơ\t pơm tơ le\ch mang te# [ao. ‘Ngoăih kơ ‘no\h dôm kơ loăi [oh păng vitamin athei tôm đ^.

P^nh: Dôm kơ chơ\t vi lươ\ng, mă loi ‘no\h săt păng calcium hơ nơ\ng đei tơ tă ăn bơ ngai hơ năp io\k yoa lơ\m khei ‘năr klak tih. Dôm kơ chơ\t âu đei yoa thoi yơ hăm tơ drong tih vơ\ kơ nge, hă [ak si?

Tơl: Săt ‘no\h j^ tơ mam lôch erih kơ nge lơ\m klak, tơm ‘no\h vă pơ jing Hemoglobin. Tơ dăh ưh đei Hemoglobin ‘no\h te# [ao chuye\n oxy ưh ‘lơ\ng. Tơ dăh bơ ngai hơ năp ưh kơ măh săt, [ât lăp kơnh pơm ăn nge ưh jăh tih, [ât lăp ‘no\h rơ ne\h ưh tôm khei, pơ ‘năh ‘no\h nge lôch lơ\m klak păng rơ ne\h kon [ât lăp pham luh lơ ‘năi.

Oei calcium j^ m^nh kơ chơ\t g^t kăl vă pơ jing kơ ting ăn nge. Mă loi đơ\ng gie\ng mă 20 to\k tơ\ kơ pal, nge pơ tơm pơ jing hơ kâu jăn, kơ ting. Tơ dăh ưh măh calcium, ‘no\h nge io\k yoa calcium đơ\ng me\, gô pơm ăn kơ ting me\ hơ che\m, păng đa đei j^ tơ\ lin. Kơ na calcium păng săt ‘no\h j^ kơ chơ\t g^t kăl hlo\h ăn me\ păng bơ ngai me\ athei yoa tro\ trong,

P^nh: Mưh lei, bơ ngai me\ athei yoa thoi yơ vă tro\ trong hă [ak si?

Tơl: Adrol kơ hơ năp 1 khei, đe đa tơ tă athei huch kơ chơ\t săt 1 năr 1 găr klep truh kơ rơ ne\h đang 1 khei. Săt ưh gơ\h huch hơ doi hăm đak to\h, ưh gơ\h huch hăm đak hla che. Mă đơ\ng bơ ngai oei hơ năp kăl yoa săt păng calcium hai mă lei athei huch pha ra jơ. Bơ\n lăp yoa calcium lơ\m gie\ng nge oei vă tih vơ\ đe\ch, vă akhan [ât nge lơ\m klak pơ tơm truh 3 khei to\k tơ\ kơ pal.

P^nh: {ak si ăi, bơ ngai me\ athei khăm nge thoi yơ vă gơ\h băt tơ drong tih vơ\ đơ\ng nge oei lơ\m klak?

Tơl: Lơ\m khei ‘năr hơ năp, vă nge tih vơ\ păng vă lăng năng nge hăm đei j^ jăn kiơ ưh bơ ngai me\ athei năm khăm nge kiơ\ khei. Kiơ\ An^h tơm vei lăng jang pơ gang, to\ se\t hlo\h ‘no\h khăm nge 3 ‘măng. Mă lei, [ât ‘măng khăm mă blu\ng [ak si khăm, set hơ len pham păng hơ len năng jơ hngâm jăn kơ bơ ngai me\, đang kơ ‘no\h đe chih tơ le\ch khei ‘năr khăm hơ len nge ăn dôm bơ ngai oei hơ năp.

Hmă hmă khei ‘năr khăm nge, lơ\m 3 khei blu\ng, đe khăm 1 ‘măng vă lăng năng nge đei pơ jing tih vơ\ dang yơ. 3 khei đơ\ng ro\ng dơ\ng, đe khăm lăng năng nge tih vơ\ ‘lơ\ng ưh. Đơ\ng gie\ng mă 28 truh gie\ng mă 36, đe khăm 2 gie\ng 1 ‘măng. Đơ\ng gie\ng mă 36 truh 40 gie\ng, đe khăm 1 gie\ng 1 ‘măng. Năr khăm hơ nơ\ng thoi no\h ‘no\h dang 9 ‘măng. Oei tơ dăh lơ\m khei ‘năr hơ năp [ak si [ôh bơ ngai me\ đei j^ ‘no\h đei chih năr khăm je# băl [iơ\, vă tơ tom hơ met mưh đei tơ drong ưh kơ ‘lơ\ng.

P^nh: Hmă hmă lơ\m khei ‘năr hơ năp, bơ ngai dro\ kăn đe tơ plih lơ\m hơ kâu jăn. Mưh lei, mưh đei tơ drong tơ plih hl^ch ‘no\h hăm kăl năm tơ\ hnam pơ gang khăm hơ len ưh hă [ak si?

Tơl: Lơ\m khei ‘năr hơ năp, dro\ kăn athei băt kơ dih kâu tơ plih yă kiơ. Dôm tơ drong tơ plih hl^ch hơ nơ\ng đei đe tơ tă, tơ roi tơ băt. Mă 1 ‘no\h le\ch pham. Lơ\m 3 khei blu\ng, tơ dăh le\ch pham, athei lăng năng nge ‘no\h hăm erih dăh ưh, nge hăm gei ưh, dăh mă nge oei tơ\ ‘ngoăih kơ tơ pu kon… 3 khei to\k bo\k khei ‘năr hơ năp, athei lăng năng hăm hơ mơt nge huo\ng ưh. Păng 3 khei hơ tuch lơ\m khei ‘năr oei hơ năp athei lăng năng hăm đei tơ drong kiơ krê ưh, pơ tih gia nhen pơ chăh tơ pu kon, dăh mă đei tơ drong j^ tơ po\h, j^ pơ plei…

Tơ drong hl^ch mă 2 mă dro\ kăn athei năm khăm ‘no\h j^ klak tue\nh. Tôch hơ mơt pơm ăn nge huo\ng, [ât lăp dro\ kăn ‘no\h lơ\m 3 khei blu\ng hơ năp, nge oei tơ\ ‘ngoăih tơ pu kon, 3 khei to\k bo\k ku\m tôch hơ mơt nge huo\ng ‘năi, oei 3 khei hơ tuch ‘no\h krê kơ nge rơ ne\h ưh tôm khei, dôm tơ drong krê hơ mơt đei hơ dai mưh rơ ne\h kon.

Mă 3 dơ\ng ‘no\h j^ tơ drong pơ ôr. Mưh đei pơ ôr sư vă tơ [ôh ăn lơ tơ drong, mă 1 ‘no\h ưh kơ măh protein, mă 2 nge ưh kơ ‘lơ\ng, hơ mơ\t j^ gơ\, mă ưh ‘no\h ưh kơ măh bơ\n vitamin ku\m pơm pơ ôr ‘năi.

Mă 4 dơ\ng dro\ kăn le\ch đak ưh ê, [ou, đơ đik,…athei năm khăm vă lăng năng hăm đei j^ kiơ ưh.

Mă 5 ‘no\h dôm tơ drong [ơm truh tơ\ nge [ônh tih, klak tih hre\nh -  pham lơ\m tơ pu kon lơ, klak top-pham to\ se\t, mă ưh ‘no\h nge lôch lơ\m klak…

Nơ\r bơ nê: Lei à, bơ nê kơ ih [ai si, vang tơ ge\ch pơ ma nuh hăm nhôn.

Dơ\ng hăm Thuem: Tơ plơ\ păng pơ re