VOV4.Bahnar - J^ hơ nơ\k ‘no\h j^ pơ chu\ng trong dui jơ hngơ\m yua đơ\ng yo\ng j^ hơ nơ\k pơm ăn. J^ đa tơ [ơ\p lơ\m pơ yan yă rak, pu\ih mak, ke\ tơ po\h lanh tôch kơ pran lơ\m tơ pôl. Lơ bơ ngai đa lăng pơ hơi hăm j^ hơ nơ\k, mă lei lơ\m jơ nhơr ar^h hlôi đei lơ j^ hơ nơ\k đei [o#h, pơm ăn rơ bâu ‘nu lôch lơ\m jơ\p apu\ng ple\nh te\h. Yua thoi no\h, rim ‘nu athei kơ chăng hơ met ăn kơ d^h trong tang găn j^ hơ nơ\k đei yua, mă loi ‘no\h lơ\m khei ‘năr Covid-19 oei to\k bo\k [o#h krê hơ mơt.

Dang ei đei 3 kơ loăi j^ hơ nơ\k A, hơ nơ\k B păng hơ nơ\k C. Tơ drong tơm pơm ăn j^ tơ\ bơ ngai hmă hmă ‘no\h j^ hơ nơ\k A păng hơ nơ\k B. Mư\h đei j^ hơ nơ\k, bơ ngai j^ đa đei [o#h hie\n, yu\h, lap rơ mơ\n, j^ hơ ơ\m lơ\m hơ kâu, kơ se\h, hơ nơ\k.

J^ hơ nơ\k tơ po\h đơ\ng bơ ngai tơ\ bơ ngai găh lơ kiơ\ trong dui jơ hngơ\m. Mư\h 1 ‘nu đei j^ hơ nơ\k hie\n, kơ se\h, le\ch đak mu\h, hơ lo\ng hơ nhăk yo\ng j^ gô păr lơ\m hơ yu\h păng bơ ngai ư\h kơ đei j^ hơ drip [ơm gô đei j^.

J^ hơ nơ\k ku\m gơ\h tơ po\h đơ\ng kon tơ rong tơ\ bơ ngai nhen hơ nơ\k A H1N1, H5N1, H7N9, H5N6… Kơ loăi hơ nơ\k âu tôch kơ krê hơ mơt, sư pơm ăn hlo\h 1 puăt kơ so# bơ ngai j^ lôch. {ak si Trịnh Quang Trí, Kơ dră an^h vei lăng j^ jăn Dak Lak tơ băt:

“Mă đơ\ng j^ hơ nơ\k tơ po\h đơ\ng kon tơ rong tơ\ bơ ngai tôch kơ to\ se\t ră mă lei pơ nhu\l đơ\ng sư tôch kơ lơ păng kơ so# lôch gô to\k tru\h 50%.Lơ\m jơ hnơr ar^h hlôi đei lơ ‘măng j^ toi, mă ‘măng j^ toi tơ je# âu hlo\h ‘no\h j^ toi A H1N1 sơ năm 2009. Kơ so# bơ ngai lôch lơ\m apu\ng ple\nh te\h yua kơ tơ drong j^ âu ‘no\h hlo\h 280 rơ bâu ‘nu. Lơ hlo\h tôch kơ lơ tơ drong j^ bơ\n to\k bo\k tơ jră ‘no\h Covid- 19”.

Hrei ‘nâu oei tôch lơ bơ ngai lăng pơ hơi hăm j^ hơ nơ\k păng đa chă răt kơ d^h pơ gang hơ met mư\h đei [o#h j^. Mă lei trong pơm âu tôch kơ krê hơ mơt hăm dôm bơ ngai hơ io\h, bơ ngai j^ hơ yô s^k, huêt ap to\k, j^ tơ so\h (COPD). Tơ\ dôm bơ ngai ư\h kơ pran gô hơ mơt kơ pơm ăn j^ tơ so\h lang să păng gô hơ nhăk tru\h lôch. Tơ\ dro\ kăn oei hơ năp 3 khei blu\ng, j^ hơ nơ\k gô pơm ăn nge ư\h kơ gey, nge lôch kơ tă lơ\m klak dăh mă jo jăn. Yua thoi no\h, mư\h [o#h hơ kâu ư\h kơ hiôk, kăl kơ năm khăm tơ\ [ak si vă đei pơ tho tơ [o#h păng yua pơ gang kiơ\ athei.

Vă tang găn j^ hơ nơ\k, trong đei yua hlo\h hrei ‘nâu an^h jang pơ gang tơ tă ăn ‘no\h j^ [et pơ gang vắc xin tang găn j^ rim sơ năm, mă loi ‘no\h j^ dôm bơ ngai đei krê hơ mơt lơ nhen: hơ io\h, dro\ kăn oei hơ năp, dôm bơ ngai đơ\ng 60 sơ năm tơ\ kơ pal, mă loi ‘no\h j^ dôm bơ ngai j^ hơ yô s^k, to\k huêt ap, dôm tơ drong j^ tơ\ tơ so\h… {ak si Trịnh Quang Trí, Kơ dră an^h vei lăng j^ jăn Dak Lak tơ băt:

“Lơ\m vắc xin âu đei 3 kơ loăi tơ jră j^ ‘no\h A H1N1, H3N2 păng hơ nơ\k B. Vắc xin âu 1 sơ năm athei [et 1 ‘măng yua kơ j^ hơ nơ\k hơ nơ\ng đei tơ pl^h. Dôm kơ loăi pơ gang hơ met j^ hơ nơ\k hrei ‘nâu tam mă đei kơ loăi hơ yơ hơ met klăih mă bơ\n athei tang găn hiă hăm trong [et vắc xin dăh mă pơ nam kơ pơ tâp hơ kâu jăn vă hơ to\k ‘lơ\ng jơ hngơ\m pran ăn kơ hâu jăn”.

‘Ngoăih kơ tơ drong [et vắc xin tang găn j^ hơ nơ\k, rim ‘nu bơ\n kăl kơ vei rơ go\h hơ kâu jăn, hơ nơ\ng ôp ti hăm sơ [o\ng hăm đak rơ go\h, pơm rơ go\h mu\h rim năr hăm đak [o\h, vei tơ no\ hơ kâu, so\ng sa tôm kơ chơ\t bek, ‘ne\ kơ gan ngôi tơ je# hăm bơ ngai j^ mư\h ư\h kơ kăl. Mư\h đei [o#h dôm tơ drong j^ đơ\ng j^ hơ nơ\k athei ‘ne\ kơ ngôi tơ je# lơ bơ ngai. Tơ dăh athei ngôi tơ je# ‘no\h athei gom mu\h măt vă tang găn j^ tơ po\h ăn bơ ngai nai.

Thuem: Tơ blơ\