VOV4.Bahnar - J^ kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk ‘no\h j^ tơ drong j^ đei [o#h lơ lơ\m tơ pôl hrei ‘nâu yua kơ hret đơ\ng tơ drong jang, ho\k pơ hrăm, tơ drong ar^h sa pơm ăn hơ kâu jăn [ônh ư\h kơ hiôk, tơ che\ng lơ, lap rơ mơ\n pơ dui đunh. Yua kơ j^ ư\h kơ [ơm kơ ne# tru\h hơ kâu jăn kơ na lơ bơ ngai pơm pơ hơi hăm tơ drong j^ âu. Mă lei, tơ dăh ư\h kơ đei hơ met tơ tom, j^ kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk gô pơm ăn dôm tơ drong ư\h kơ ‘lơ\ng kơ tang tru\h jơ hngơ\m jăn păng tơ drong ar^h sa đơ\ng bơ ngai j^. .

Kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk ‘no\h j^ tơ drong j^ găh gru\p ư\h kơ ‘lơ\ng kơ\k ‘ngok. J^ đa tơ [ơ\p tơ\ sơ năm đơ\ng 25 - 45 sơ năm, dro\ kăn j^ lơ hlo\h kơ kơ dro\ nglo hlo\h 2 ‘măng. J^ kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk đei [o#h j^ pha ra băl nhen tơ\ hơ la âu:

- Pơm ranh ư\h kơ hiôk:

Bơ ngai j^ [ônh kơ ranh, kơ tơ\ng re kiơ ku\m pơm ăn bơ ngai j^ [o#h ư\h kơ hiôk. Khei ‘năr blu\ng pơ dơ\h ngôi oei dă [iơ\ kơ lap, tơ\ ro\ng pơ dơ\h ngôi ku\m ư\h kơ đei yua.  

- J^ kơ\l:

Bơ ngai j^ đa tơ tok j^ kơ\l ơ ing, j^ pơ đ^ dăh mă j^ tơ\ kle\ng, tơ\ kơ pal kơ\l dăh mă cheng meng. Khei ‘năr j^ kơ\l đei [o#h pha ra băl mơ\ng kiơ\ rim bơ ngai j^. J^ kơ\l roi to\k mư\h chhưu jơ hngơ\m, lap rơ mơ\n păng dă [iơ\ mư\h jơ hngơ\m hiôk, tep hiôk.

- Ư|h gơ\h tep:

Tep đa ư\h kơ n^t, đei bơ ngai no\ng [^ch ư\h kơ gơ\h tep. Hơ dăh, kơ tơ\ng re kiơ pơm ăn bơ ngai j^ ư\h kơ gơ\h kơ tep, pơ gê iung [o#h lap rơ mơ\n, [e\nh hơ kâu trăp tr^n mă loi ‘no\h j^ jơ\ng ti.  

- Đei [o#h tơ\ hơ kâu păng kơ\l ‘ngok:

Hơ ‘nơ\k ư\h kơ sơ đơ\ng [ơ\t lăp hiơ\ [ơ\t lăp hre\nh, huyêp ap jur. J^ tơ\ plei nu\ih, j^ kơ ting ro\ng, rơ găh hơ ko, j^ kơ ie\ng, hơ mren kơ ting ro\ng, hơ ving măt, bơ bul măt, tơ tơ\ jơ\ng ti…

- Đei [o#h vơnh:

Pơm lơ\m hơ kâu ư\h kơ hiôk, [ônh kơ tơ che\ng bơ ngơ\t tơ tăm găh tơ drong j^. Ư|h kơ gan chăm, ư\h kơ găn [lo\k kơ na tơ drong ho\k pơ hrăm păng bơ\ jang ư\h kơ gan ‘lơ\ng.

Kiơ\ nhen tơ roi đơ\ng rim bơ ngai joăt jang, j^ ư\h kơ hiôk tơ\ kơ\l ‘ngok ư\h kơ [ơm kơ tă tru\h hơ kâu jăn bơ ngai j^. Mă lei sư pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng kơ tang tru\h jơ hngơ\m jăn păng tơ drong ar^h sa kơ bơ ngai j^. Mư\h kơ\l ‘ngok bơ\n tơ [ơ\p tơ drong, plei nu\ih ku\m đei [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng t^h. Bơ ngai j^ gô đei to\k huyêt ap, le\ch đak pơ u\h pơ ang.  

Kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk ku\m pơm ăn bơ ngai j^ ư\h kơ gơ\h tep. Bơ ngai j^ mă đơ\ng tôch kơ ‘me\h tep ră mă lei, ư\h kơ gơ\h tep hiôk, tep mơ mat, tep ư\h kơ n^t, [ônh kơ hơ dơ\r. Tơ drong ‘nâu [ơm kơ ne# tru\h jơ hngơ\m đon, jơ hngơ\m pran păng pơm tơ jur ư\h kơ ‘lơ\ng tơ drong ar^h sa. ‘Ngoăih ư\h kơ gơ\h tep, bơ ngai j^ oei athei ch^u dôm tơ drong j^ kơ\l đơ\ng lăp ai tru\h de#h, pơ dui đunh, ơ ing ư\h kơ hiôk pơm ăn ư\h kơ gan [lo\k păng đa hiơt.

Dôm bơ ngai đei j^ kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk ku\m [ônh hrơ hrăh, [le\k [lônh lơ\m hơ kâu. Kho\m kho\m bơ ngai j^ gô ư\h kơ ‘me\h ngôi hơ dai hăm tơ pôl păng sư gô [ônh kơ ngôi kơ hro#, hơ mơt kơ lôch kơ d^h lơ. Hơ dai hăm ‘no\h, dôm bơ ngai j^ kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk ku\m tơ [ơ\p 1,2 tơ drong [ơm tru\h nhen: hơ kâu lap rơ mơ\n, ư\h kơ gan [lo\k, hơ ving măt, ư\h kơ hiôk…  

Kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk gơ\h hơ met klăih, tơ dăh đei chă [o#h păng hơ met tơ tom. Vă yak hlo\h kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk 1 trong [ônh [o\, bơ\n kăl hơ drin pơmkiơ\ dôm trong tơ\ hơ la âu:

Bơ ngai j^ kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk kăl kơ đei pơ tho tơ pl^h trong ar^h sa, pơ vei oei sa mă lăp. Bơ ngai j^ athei pơ ma dơ nu\h hăm bơ ngai joăt jang đon tơ che\ng găh dôm tơ drong bơ ngơ\t, tơ che\ng mă kơ d^h to\k bo\k tơ [ơ\p [ơm vă kơ đe [ak si hơ len băt păng đei trong hơ met.

Lơ\m kơ plăh hơ met, gơ\h pơ tho bơ ngai j^ pơ tâp yoga, thiền… vă kơ pham ro jur to\k hiôk, hơ to\k pham tơ\ ‘ngok, vei lăng jơ hngơ\m đon hiôk. Hơ dai hăm ‘no\h, kăl kơ đei trong oei sa, so\ng sa mă lăp, tep tôm 8 jơ 1 năr, ‘ne\ kơ gan bơ\ jang kơ hret hơ drol kơ tep. Tơ jur jơ năr bơ\ jang, ‘măn lơ jơ ăn rim tơ drong ngôi pơ chơt, tơ [ơ\p bôl buăl,….

Vă bơ ngai j^ kơ\l ‘ngok ư\h kơ hiôk [ônh jăh klăih, u\nh hnam ‘no\h j^ bơ ngai tôch kơ g^t kăl. Kăl kơ jang hơ dai lơ trong hơ met vă hơ nhăk ăn io\k yua, hơ dai hăm yua pơ gang hăm dôm tơ drong jang rơ hơi hiôk jơ hngơ\m, ‘ne\ kơ gan tơ che\ng. U|nh hnam athe pơ lung, pơ ma dơ nu\h hăm bơ ngai j^ vă bơ ngai j^ hoei kơ bơ ngơ\t, tơ che\ng kơ ne#, đei dơ\ng jơ hngơ\m hiôk.

Thuem: Tơ blơ\