VOV4.Bahnar - Rim năr, ‘nguaih kơ jơ vei xâu, bre klo hơkăn ƀok A Hùng (57 xơnăm) păng yă Y Mưk (58 xơnăm) tơ̆ pơlei jang tơmang pơhiơ̆ Kon K’tu (xăh Đăk Rơ Wa, plei tơm  Kon Tum) pơgenh chă tanh kơđum kơđŏng jŏng jat păng tanh brai. Ưh adrô̆ thoi noh, bre yă ƀok oei hăt hot pơtho tơdrong jang xo ăn kon xâu po vă đei tơmam tĕch ăn tơmoi, hơtŏk iŏk yua păng tơgop vei răk tơƀăk mong tơdrong jang juăt jue mă yă ƀok răk ăn.

Ƀok A Hùng rơneh păng tih vơ̆ tơ̆ pơlei Kon K’tu, oei yă Y Mưk noh tơ̆ pơlei  Tơ Ver, xăh Ia Khươl, apŭng Chư̆ Păh (dêh char Gia Lai). Xơnăm 1987, yă ƀok tơ oei păng đei unh hnam găh ƀok bơ̆ ăn minh pôm hnam iĕ lơ̆m pơgar vă oei xa. Mă tơdrong erih kơplăh noh oei lơ tơnap tap mă lei ƀok A Hùng păng yă Y Mưk duh oei vei tơdrong jang kră xơ̆ kơ hơdrung hơdrĕch. ‘Nguaih kơ jơ năm jang mir, đei jơ rơvơn noh bre klo hơkăn ƀok chă tanh bơ̆n hơkă, kơđum kơđŏng păng tanh ao hơbăn ao, hlak che, khăn buk vă ‘măn axong ăn mĕ ƀă păng ‘nhŏng oh lơ̆m unh hnam, oei dôm yơ noh ‘nhăk tĕch vă chă jên ăn unh hnam.

Đunh khei năr, yă ƀok đei mĕ ƀă axong ăn hơgăt teh păng bơ̆ hnam rôm kơjăp ‘lơ̆ng. Hnam ataih đơ̆ng rông pơlei Kon K’tu ưh đei ataih dôm yơ păng đei pơgar ăh jih đak krong Đak Bla. Tơdrong erih unh hnam ƀok thoi noh mă xơđơ̆ng xơnêp nhen kơ thong đak krong Đak Bla.

Găn ga hloh 30 xơnăm ƀok A Hùng păng yă Y Mưk erih atŭm dih băl. Hnam kơjung, không tanh brai dăh mă dôm tơmam drăm ‘măn tanh kơđum kơđŏng jŏng jat hlôi xo xĕch. Dang ei, jơhngơ̆m jăn pă đei grăng nhen adrol ki, jơ̆ng ti pă đei hơbĕch hơbal bơih mă lei tơpang ti ƀok A Hùng duh oei hơbĕch, jĭt pơle păng tanh rơpao oei tenh đĕch; oei yă Y Mưk măt duh oei hơdăh, gơh chă pơdok tanh đei lơ khăn tanh guăng ‘lơ̆ng.

Rơvak lăm jong tơmoi đei 2 tŏ ‘măng ‘mŏk. Yă ƀok rim ‘nu minh păh tơ oei ăh hơngiăng ‘măng, hơdăh ‘năr pơchră chă tanh kơđum kơđŏng păng tanh brai. Bre yă ƀok pơma dơnuh răh jang răh, gơnơm thoi noh mă tơdrong erih klo hơkăn roi năr roi tơguăt dih băl.

Đei rơneh lơ̆m unh hnam juăt jue, đe kon hơ ioh ƀok A Hùng păng yă Y Mưk adoi nguan dơnưp, pơ ‘nam hŏk pơhrăm tơdrong jang yuơ yă ƀok pơtho ăn. Adrol ki, ăh ƀok A Hùng năm koh pơle, pơ o, hre tơ̆ bri ‘nhăk vih tanh kơđum kơđŏng jŏng jat dăh mă yă Y Mưk chă năm tơ̆ pơlei âu pơlei to răt brai ‘nhăk vih tanh khăn, noh đe kon hơ ioh adoi yak kiơ̆ vă tơgŭm bre yă ƀok păng vă hŏk hơlen tơdrong juăt.

Dang ei, vă tơgŭm mĕ ƀă, mă hlôi oei klo oei hơkăn păng đei kơdih unh om, mă lei đe kon hơ ioh duh hơnơ̆ng năm tơchă răt tơmam drăm vă ‘nhăk vih ăn bre yă ƀok pơtoi tơdrong jang. Ưh adrô̆ thoi noh, kon drŏnglo kơ bre klo hơkăn ƀok  A Hùng oei năm tơ̆ bri iŏk tơm pơle ‘nhăk vih pơtăm lơ̆m pơgar hnam vă hăp vei teh, pơjing anih yơp păng đei hloi tơmam ‘măn chă tenh rơpao ning mônh kơnh.

Đei mĕ ƀă pơtho ăn tơdrong jang, dang ei đe kon hơ ioh ƀok adoi băt chă tanh kơđum kơđŏng jŏng jat, băt tanh brai păng adoi chă vei răk tơƀăk mong tơdrong jang kră xơ̆, yuơ noh tơdrong erih kơ đe kon hlôi tơ oei unh om duh da ƀiơ̆ kơ tơnap tap, đei hlak jên mơ̆t lĕch gơnơm chă tĕch tơlĕch tơmam tanh đei ăn tơmoi truh tơmang dăh mă chă tanh kiơ̆ tơdrong pơkăp răt đơ̆ng tơmoi.

Hăm 3 ‘nu kon tŏk bŏk oei hŏk păng erih atŭm hăm yă ƀok, ‘nguaih kơ tơgŭm tơdrong jang lơ̆m hnam, 3 ‘nu âu duh vang chă tơgŭm bre yă ƀok chă tanh kơđum kơđŏng jŏng jat păng tanh brai. Tôm tơmam drăm tanh đei, ƀok A Hùng păng yă Y Mưk adoi ‘măn bot lơ̆m kơtuh dăh mă ‘măn ăh mum hnam vă hiôk chă iŏk tơbang ăn tơmoi lăng. Đe kon hơ ioh hlôi đei unh om noh duh ‘nhăk tơmam drăm yă ƀok tanh đei vă tĕch gŭm ăn.

Tơguăt hăm tơdrong jang xo păng pơtho ăn đe kon hơ ioh đơ̆ng oei ‘lâ̆p, yă Y Mưk băt hơdăh tơmam mă yơ, ƀok mă yơ pơm tơlĕch. Yă Y Mưk chro ti tơƀôh lơ̆m dôm tơmam đei pơm tơlĕch chơt hơ iă tơroi: “Hlak che tanh âu noh đơ̆ng Y Mé, kon drăkăn mă 2 inh tanh đei! Ăh anih pơdok âu noh đơ̆ng Y Mẫu, kon drăkăn mă 3 inh xĭt pơrŏ đei! Oei hơkă âu noh Y Manh, kon drăkăn mă 7 inh tanh đei! Y Manh rơgei tôm tơdrong, hăp gơh tanh brai, gơh tanh pơdok păng gơh tanh kơđum kơđŏng jŏng jat hloi!”

Yă Y Mưk duh tơroi, rim ‘măng yă ƀok tĕch gŭm kon hơ ioh minh blăh khăn tanh dăh mă minh pôm hơkă, đe kon hơ ioh adoi axong tŏ xĕt ăn bre yă ƀok vă chă ‘măn răt mă âu mă to lơ̆m tơdrong erih. Ƀôh đe kon đei đon, yă ƀok duh phiơk kơ jơhngơ̆m.

Minh ƀar xơnăm kơ âu, pơlei Kon K’tu xơng lơ tơmoi truh chă tơmang, noh tơdrong tanh rơpao păng tanh brai kơ unh hnam ƀok A Hùng păng yă Y Mưk jing hăt hot hloh. Yă Y Mưk duh xĭt mei hơbăn ao tanh juăt jue kơ bơngai Bahnar vă tĕch ăn tơmoi. Rim ‘măng đei đe chih măt răt lơ, yă Y Mưk krao hơvơn đe kon drăkăn kơ po atŭm pơm jang. Lơ̆m kơplăh thoi noh, hnam kơjung kơ yă ƀok jing hê̆ rơ ông rơ ang nơ̆r ƀơ̆r pơma hơ hiĕk.

Ưh adrô̆ vei răk tơƀăk mong tơdrong jang xo juăt jue kơ hơdrung hơdrĕch, ƀok A Hùng păng yă Y Mưk oei hăt hot tơgop hơtŏk tơdrong jang tơmang pơhiơ̆ kơ pơlei pơla. Dang ei, rim ‘măng đei tơmoi truh tơmang tơ̆ hnam, yă ƀok adoi rơhal rơhŏ, dơnưp, tơroi kơ dôm tơdrong ‘lơ̆ng găh joh ayŏ găh tơdrong jang xo kơ kon pơlei Bahnar păng pơtho ăn đe tơmoi bu mă ‘meh pơlong năng găh tanh rơpao păng tanh brai. Tơdrong jang noh hlôi pơjing đon lăp păng răk ‘măn lơ tơdrong hơ iă ăn tơmoi truh tơmang.  

Lan chih păng pơre nơ̆r