Vă hơ ioh hoai kơ j^ pơ ‘ngeh dăng hơlo\ng [ơ\t tơplih pơyan to# ‘mi

VOV4.Bahnar - J^ pơ ‘ngăh dăng hơlo\ng jing tơdrong j^ ưh kơ đei hli hlơt, mă lei mưh me\ [ă bngai hơ ioh ưh kơ băt trong hơmet tơtom noh hăp gô pơjing tơdrong j^ nai dơ\ng nhen pơ ‘ngeh trong dui jơhngơ\m, j^ tơxoh, j^ plei nuih yuơ đơ\ng pơ ‘ngeh dăng hơlo\ng kiơ\ xkơ\t gru\p A,…

Pơm thoi yơ vă kơ me\ băt hơ io\h đei j^ hơ lo\ng.

J^ hơ lo\ng: ‘no\h j^ tơ drong j^ trong dui jơ hngơ\m đoa tơ [ơ\p hlo\h tơ\ hơ io\h păng đei j^ hơ lơ\k hơ le lơ.  J^ hơ lo\ng tơ\ hơ io\h đei [o#h atu\m nhen tơ\ hơ la âu:

- Hơ io\h nhâm, ư\h kơ hiôk, ư\h kơ ‘me\h so\ng sa.

- Hơ io\h yu\h, yu\h de#h so\ng sa mơ mat đoa đei hăk, le\k pơm ăn kơ me\ [a\ [ônh kơ hơ vơ\l hăm j^ hơ ne\nh chăt.

-  Yu\h đei hloi hơ nơ\k, hie\n, hie\n đei khoak.  

Hmă hmă j^ hơ lo\ng đei klăih song ‘no\h j^:

- J^ hơ lo\ng hmă: J^ hơ lo\ng hmă đoa đei [o#h ư\h kơ tom băt, yu\h, [ơ\t lăp yu\h de#h 39 - 40oC, hie\n, kơ ch^l m^h, j^ khor hơ lo\ng, nhâm lơ, ư\h kơ so\ng sa, mo\m to\ xe\t. Hăm hơ io\h ie\, mư\h j^ hơ lo\ng hmă mă đei yu\h de#h tôch hơ mơt [ônh kơ gơ\. Dôm đe hơ io\h đ^ băt bơ\ih ‘no\h đoa khan j^ kơ\l, j^ hơ lo\ng ( luăn j^), kơ ch^l mu\h, đon si, hang hơ lo\ng. 1,2 ‘nu hơ io\h khan j^ kuer lơ\m đon, đei hloi le\ch đak mu\h rơ bơ\r, pơ ma kher păh lăp păng hie\n khor, hơ io\h rơ mơ\n, hơ ku\ng kro, hơ pie\t ‘me#. Tơ dăh pel lơ\m kơ tơ\h, tơ ‘ngam đei [o#h pơ ‘nge\h kơ nol păng j^. 

- J^ hơ lo\ng đunh năr: tơ dăh đei [o#h j^ hơ lơ\k hơ le lơ ‘măng gô hơ nhăk tru\h j^ hơ lo\ng hre\l hrônh. {o#h j^ ‘no\h lơ\m hơ lo\ng pơ ‘nge\h [rê. Bơ ngai j^ mơn kơ đơ đik hơ lo\ng lơ, hie\n, đoa ư\h kơ đei khoak păng pơ dui đunh. 

J^ hơ lo\ng đei [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng thoi yơ?

J^ hơ lo\ng ‘no\h j^ tơ drong j^ ư\h kơ đei krê hơ mơt mă lei tơ dăh me\ [a\ hơ io\h ư\h kơ băt trong hơ met tơ tom ‘no\h gô hơ nhăk tru\h dôm tơ drong j^ nai nhen: j^ amidal, j^ đon, j^ xoang, j^ dăng hơ lo\ng, j^ tơ so\h, j^ kơ nol, VA păng krê hơ mơt hlo\h ‘no\h j^ pơ rang pham,...tơ dăh ư\h kơ hơ met klăih hloi hơ mơt kơ hơ nhăk tru\h j^ hơ lo\ng đunh năr dăh mă đei [o#h j^ hơ lơ\k hơ le mư\h tơ  pl^h pơ yan, khei  ‘năr dăh mă [ơm tơ ngie\t…

J^ VA

 J^ VA ‘no\h j^ tơ drong j^ đoa tơ [ơ\p tơ\ hơ io\h ie\ đơ\ng 1 tru\h 5 sơ năm. J^ đoa đei hơ lơ\k hơ le păng đoa pơm ăn j^ nhen j^ đon, j^ mu\h xoang, j^ tơ so\h, pơm ăn kơ ch^l trong dui jơ hngơ\m đunh năr [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h tơ drong t^h vơ\ kơ ting mu\h măt hơ io\h. J^ mă khan ư\h kơ krê hơ mơt tru\h akâu jăn mă lei pơm lơ tơ drong ư\h kơ hiôk păng [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h jơ hngơ\m jăn păng tơ drong t^h vơ\ kơ hơ io\h.

Trong tang găn j^ păng vei lăng jơ hngơ\m jăn.

Vă tang găn tơ drong j^ trong dui jơ hngơ\m hơ lơ\k hơ le tơ\ hơ io\h pơ ma atu\m păng mă loi ‘no\h j^ hơ lo\ng pơ ma hơ dro#, ku\m nhen dôm tơ drong j^ nai yua đơ\ng j^ VA pơm ăn, rim đe me\ [a\ đei hơ io\h kăl kơ băt găh tơ drong j^ mư\h j^ lơ\m trong dui jơ hngơ\m, băt trong pơm rơ go\h đon, mu\h, hơ lo\ng ăn kơ hơ io\h, ba hơ io\h năm khăm tơ tom vă kơ đei hơ met j^ hro#ih păng tang găn dôm tơ drong j^ nai hơ mơt kơ đei [o#h. Pơm kiơ\ [et pơ gang tang găn j^ tôm păng [lep trong, kơ chăng tru\h rim kơ loăi pơ gang vaccine tang găn rim tơ drong j^ tơ po\h kiơ\ trong dui jơ hngơ\m vă vei lăng sơ đơ\ng jơ hngơ\m jăn ăn kơ kon hơ ‘lơ\p kơ d^h bơ\n păng tơ pôl. Kơ chăng hơ to\k tơ drong pran... ăn kơ hơ io\h vă tang găn j^ păng dă [iơ\ kơ j^ hơ lơ\k hơ le.

                                         (Thuem tơblơ\ nơ\r Bahnar)