VOV4.Bahnar - Lơ\m pơ yan ‘mi, tơ drong tang găn j^ jăn ăn đe hơ io\h tôch kơ kăl đei lăng tru\h, yua kơ hơ io\h [ônh kơ đei j^. Tơ dăh ư\h kơ đei tang găn tơ tom, hơ io\h đei j^ ăl, [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng t^h tru\h jơ hngơ\m pran.  

Pơ yan ‘mi ‘no\h j^ pơ yan chek lar đơ\ng mur. Yua thoi no\h, dôm tơ drong j^ yua đơ\ng mur tơ po\h ăn gô roi de#h, păng tơ\ hơ io\h ‘no\h kăl kơ lăng tru\h hlo\h ‘no\h j^ j^ pơ lo\ le\ch [re [rônh.

Pơ yan ‘mi ku\m jing pơ yan đei [o#h lơ đơ\ng rim pơ rang trong dui jơ hngơ\m. Lơ\m no\h dôm pơ rang âu, đoa tơ [ơ\p ‘no\h j^ pơ rang pơm ăn j^ hơ nơ\k. Pơ rang gô pơm ăn j^ tơ\ 3 an^h: j^ kơ nol, j^ hơ lo\ng păng j^ măt [rê. Đoa [o#h hlo\h ‘no\h j^ j^ hơ lo\ng, krao ‘no\h j^ pơ rang trong dui jơ hngơ\m. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, pơ yan ‘mi ku\m jing pơ yan chek lar đơ\ng dôm pơ rang pơm ăn j^ trong klak: 1 kơ so# pơm ăn j^ klak chro\h, kơ so# nai pơm ăn kiết lị, pơ lo\ thương hàn..., ku\m jing 1 pơ rang găh trong klak, ling lang pơm ăn j^ lơ\m pơ yan ‘mi. Dôm kơ loăi j^ klak chro\h, kiết lị, pơ lo\ thương hàn, gơ\h krao atu\m ‘no\h đei [ơm pơ rang trong klak.

Gơ\h tơ roi lơ\m pơ yan ‘mi, dôm tơ drong j^ găh lơ đoa tơ [ơ\p hlo\h tơ\ hơ io\h, păng ku\m [ônh kơ pơm ăn lôch, ‘no\h j^ 3 kơ loăi j^: j^ pơ lo\ [re [rônh, dôm tơ drong j^ [ơm pơ rang trong dui jơ hngơ\m, păng dôm tơ drong j^ [ơm pơ rang trong klak.  

Mư\h lei bơ\n gơ\h pơm liơ vă tang găn 3 kơ loăi j^ ‘nao tơ roi?

J^ pơ lo\ le\ch [re [rônh ‘no\h j^ 1 tơ drong j^ tôch kơ krê hơ mơt. Hơ io\h to\k bo\k so\ng sa, pơ ngôi, ư\h kơ ê yu\h tôch kơ de#h, ư\h kơ đei pơ gang tơ jur yu\h hơ yơ, ư\h kơ đei 1 kơ loăi pơ gang khang sinh hơ yơ ke\ hơ met klăih. J^ ‘no\h pơm ăn le\ch pham tơ\ lơ hơ n^h: păh ai ‘no\h le\ch pham mu\h, le\ch pham hơ ne\nh, de#h ‘no\h hăk le\ch pham, hơ yô le\ch pham, đang kơ ‘no\h le\ch [re [rônh tơ\ hơ kar... De#h dơ\ng ‘no\h ư\h kơ băt kiơ, ư\h kơ hơ dơ\r, jơ\ng ti tơ ngie\t goam, hơ ‘nơ\k ư\h kơ jăng. Mă lei, tơ drong tang găn gơ\h pơm kiơ\ đei. J^ pơ lo\ le\ch [re [rônh ‘no\h j^ yua đơ\ng 1 kơ loăi pơ rang pơm ăn. Pơ rang âu đei tơ mơ\t lơ\m bơ ngai yua đơ\ng 1 kơ loăi mur. Kơ loăi mur âu đoa oei lơ\m hnam, mă loi ‘no\h j^ dôm an^h hngôm, măng mu, nhen: mum tơ năr, tơ [a\k ao, r^h rôm giơng, r^h rôm kơ [ang, hơ tu\h... Sư chek lar pran lơ\m pơ yan ‘mi, ‘no\h j^ pơ yan hngôm. Vă tang găn j^ pơ lo\ le\ch [re [rônh, tơ drong tơm kăl hlo\h ‘no\h j^ tang găn mur, pơ lôch mur. Bơ\n athei vei ăn kơ hnam đei rơ hơi, hre\ng, hơ pu\ih hơ met rơ go\h rim an^h. Hơ io\h tep kơ ‘năr, tep gơ măng athei [^ch kơ mu\ng ngăl. Ho\k tro ho\k tơ\ gơ măng kăl kơ hru\k hơ băn tai ‘ne\ kơ le# mur kăp păng athei so\h nhang pơ lôch mur tơ\ hơ la jơ\ng kơ [ang ho\k, athei yua kơ [^nh pru\ih mur rim năr.  

Tơ dăh tơ\ tơ ring j^ pơ lo\ sôt set, m^h ma duch mă roi athei hơ drin tang găn mur, yua j^ pơ lo\ sôt ret ku\m jing 1 tơ drong j^ yua đơ\ng mur kăp. Mur ‘no\h ku\m chek lar pran lơ\m pơ yan ‘mi. Pơ lo\ sôt ret ‘no\h j^ 1 tơ drong j^ krê hơ mơt, đoa đei krao ‘no\h j^ pơ lo\ j^ sôt ret ac tinh hlôi lơ ‘măng pơm ăn lôch răm, mă loi ‘no\h j^ hăm đe hơ io\h.

Ku\m lơ\m pơ yan ‘mi, dôm pơ rang pơm ăn j^ trong dui jơ hngơ\m to\k pran. Lơ hơ io\h đei hơ nơ\k, kơ ch^l mu\h, hie\n, đei khoak, dui jơ hngơ\m mơ kre\h mơ kro\h, đei mon dui jơ hngơ\m tôch mơ mat. ‘No\h j^ phế quản dăh mă tơ so\h, krao atu\m ‘no\h j^ dôm tơ drong j^ [ơm pơ rang trong dui jơ hngơ\m. Dôm pơ rang pơm ăn j^ adoi [o#h lơ lơ\m pơ yan ‘mi, lơ\m ‘năr hngôm, păng tôch kơ [ônh tơ po\h. Vă tang găn dôm tơ drong j^ trong dui jơ hngơ\m, đe me\ kăl kơ băt: ‘ne\ kơ ăn hơ io\h pơ ngôi ‘mi, chă ngôi măng de#h hnang. Dôm năr tơ ngie\t, athei ăn hơ io\h hum đak to\. Tơ dăh hơ io\h đei hie\n, hơ nơ\k, bơ\n kăl ăn hơ io\h năm tơ\ hnam pơ gang khăm j^ hloi, mă loi ‘no\h j^ hăm hơ io\h hơ la kơ 5 sơ năm, yua kơ tơ\ sơ năm âu, j^ gô jing de#h tôch kơ hre\nh.   

Pơ yan ‘mi ku\m jing pơ yan chek lar lơ đơ\ng rim pơ rang pơm ăn j^ trong klak: j^ klak chro\h, kiết lị, pơ lo\ thương hàn. Tơ drong krê hơ mơt đơ\ng j^ klak chroh ‘no\h j^ pơm ăn hiong đak păng hiong 1 kơ so# kơ chơ\t đak, dôm kơ chơ\t âu tôch kơ kăl ăn hơ kâu jăn, hlôi tơ le\ch kiơ\ đak. Tơ drong hiong đak pơm ăn hơ kâu hơ io\h ư\h kơ ke\ tôch kơ hre\nh, păng gô pơm ăn hơ io\h lôch tơ dăh ư\h kơ đei hơ met tơ tom. Kiết lị ‘no\h j^ chă pơ yơ\ng lơ ‘măng lơ\m năr, nhă lei ^ch to\ se\t, đei hloi rơ mă, pham. Bơ ngai j^ đoa j^ klak, tơ dre\n, pơ pơ\ pơ pol, ư\h kơ ke\ hre\nh. J^ pơ lo\ thương hàn ku\m jing 1 tơ drong j^ tôch kơ krê hơ mơt: j^ pơm ăn yu\h hơ nơ\ng, pơ dui đunh lơ năr, kho\m kho\m pơm ăn hơ io\h jing rơ mơ\n, pơ pơ\ pơ pol, păng jing tru\h ư\h kơ hơ dơ\r hloi....

Thuem: Tơ blơ\