VOV4.Bahnar - Khei ‘năr âu Tây Nguyên to\k bo\k tơ pl^h đơ\ng pơ yan to\ jing pơ yan ‘mi. Tơ drong tang găn j^ jăn ăn hơ io\h lơ\m pơ yan âu tôch kơ kăl lăng tru\h, yua kơ hơ io\h [ônh kơ đei j^, tơ dăh ư\h kơ đei tang găn tôm păng hơ met tơ tom, j^ gô tơ pl^h tôch kơ hre\nh.  

Pơ yan ‘mi ‘no\h j^ pơ yan chek ler đơ\ng mur. Yua thoi no\h, dôm tơ drong j^ yua đơ\ng mur tơ po\h ăn gô roi de#h, păng tơ\ hơ io\h ‘no\h kăl kơ lăng tru\h hlo\h ‘no\h j^ j^ pơ lo\ le\ch đe.

Pơ yan ‘mi ku\m jing pơ yan đei [o#h lơ đơ\ng rim pơ rang trong dui jơ hngơ\m. Lơ\m no\h dôm pơ rang âu, đoa tơ [ơ\p ‘no\h j^ pơ rang pơm ăn j^ hơ nơ\k. Pơ rang gô pơm ăn j^ tơ\ 3 an^h: j^ kơ nol, j^ hơ lo\ng păng j^ măt [rê. Đoa [o#h hlo\h ‘no\h j^ j^ hơ lo\ng, krao ‘no\h j^ pơ rang trong dui jơ hngơ\m.  

‘Ngoăih kơ ‘no\h, pơ yan ‘mi ku\m jing pơ yan chek lar đơ\ng dôm pơ rang pơm ăn j^ trong klak: 1 kơ so# pơm ăn j^ klak chro\h, kơ so# nai pơm ăn kiết lị, pơ lo\ thương hàn... Dôm kơ loăi j^ klak chro\h, kiết lị, pơ lo\ thương hàn, gơ\h đei krao atu\m ‘no\h đei [ơm pơ rang trong klak.

Gơ\h tơ roi lơ\m pơ yan ‘mi, dôm tơ drong j^ găh lơ đoa tơ [ơ\p hlo\h tơ\ hơ io\h, păng ku\m [ônh kơ pơm lôch, ‘no\h j^ 3 kơ loăi j^: j^ pơ lo\ le\ch đe, dôm tơ drong j^ [ơm pơ rang trong dui jơ hngơ\m, păng dôm tơ drong j^ [ơm pơ rang trong klak.  

Mư\h lei bơ\n gơ\h pơm liơ vă tang găn 3 kơ loăi j^ âu?

J^ pơ lo\ le\ch đe ‘no\h j^ 1 tơ drong j^ tôch kơ krê hơ mơt. Hơ io\h to\k bo\k so\ng sa, pơ ngôi, ư\h kơ ê yu\h tôch kơ de#h, ư\h kơ đei pơ gang tơ jur yu\h hơ yơ, ư\h kơ đei 1 kơ loăi pơ gang khang sinh hơ yơ ke\ hơ met klăih. J^ ‘no\h pơm ăn le\ch pham tơ\ lơ hơ n^h: păh ai ‘no\h le\ch pham mu\h, le\ch pham hơ ne\nh, de#h ‘no\h hăk le\ch pham, hơ yô le\ch pham, đang kơ ‘no\h le\ch pham tơ\ hơ kar... De#h dơ\ng ‘no\h ư\h kơ băt kiơ, jơ\ng ti tơ ngie\t hler, hơ ‘nơ\k ư\h kơ jăng.  

Mă lei, tơ drong tang găn gơ\h pơm kiơ\ đei. J^ pơ lo\ le\ch đe ‘no\h j^ yua đơ\ng 1 kơ loăi pơ rang pơm ăn. Pơ rang âu đei tơ mơ\t lơ\m bơ ngai yua đơ\ng 1 kơ loăi mur. Kơ loăi mur âu đoa oei lơ\m hnam, mă loi ‘no\h j^ dôm an^h hngôm, măng mu, nhen: mum tơ năr, tơ [a\k ao, r^h rôm giơng, r^h rôm kơ [ang, hơ tu\h... Sư chek lar pran lơ\m pơ yan ‘mi, ‘no\h j^ pơ yan hngôm.  

Vă tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe, tơ drong tơm kăl hlo\h ‘no\h j^ tang găn mur, pơ lôch mur. Bơ\n athei vei ăn kơ hnam đei rơ hơi, hre\ng, hơ pu\ih hơ met rơ go\h rim an^h. Hơ io\h tep kơ ‘năr, tep gơ măng athei [^ch kơ mu\ng ngăl. Ho\k tro ho\k tơ\ gơ măng kăl kơ hru\k hơ băn tai ‘ne\ kơ le# mur kăp păng athei so\h nhang pơ lôch mur tơ\ hơ la jơ\ng kơ [ang ho\k, athei yua kơ [^nh pru\ih mur rim năr.  

Ku\m lơ\m pơ yan ‘mi, dôm pơ rang pơm ăn j^ trong dui jơ hngơ\m to\k pran. Lơ hơ io\h đei hơ nơ\k, kơ ch^l mu\h, hie\n, đei khoak, dui jơ hngơ\m mơ kre\h mơ kro\h, đei mon dui jơ hngơ\m tôch mơ mat. ‘No\h j^ phế quản dăh mă tơ so\h, krao atu\m ‘no\h j^ dôm tơ drong j^ [ơm pơ rang trong dui jơ hngơ\m. Dôm pơ rang pơm ăn j^ adoi [o#h lơ lơ\m pơ yan ‘mi, lơ\m ‘năr hngôm, păng tôch kơ [ônh tơ po\h.   

Vă tang găn dôm tơ drong j^ trong dui jơ hngơ\m, đe me\ kăl kơ băt: ‘ne\ kơ ăn hơ io\h pơ ngôi ‘mi, chă ngôi măng de#h hnang. Dôm năr tơ ngie\t, athei ăn hơ io\h hum đak to\. Tơ dăh hơ io\h đei hie\n, hơ nơ\k, bơ\n kăl ăn hơ io\h năm tơ\ hnam pơ gang khăm j^ hloi, mă loi ‘no\h j^ hăm hơ io\h hơ la kơ 5 sơ năm, yua kơ tơ\ sơ năm âu, j^ gô jing de#h tôch kơ hre\nh.   

Pơ yan ‘mi ku\m jing pơ yan chek lar lơ đơ\ng rim pơ rang pơm ăn j^ trong klak: j^ klak chro\h, kiết lị, pơ lo\ thương hàn. Tơ drong krê hơ mơt đơ\ng j^ klak chroh ‘no\h j^ pơm ăn hiong đak păng hiong 1 kơ so# kơ chơ\t đak, dôm kơ chơ\t âu tôch kơ kăl ăn hơ kâu jăn. Tơ drong hiong đak pơm ăn hơ kâu hơ io\h ư\h kơ ke\ tôch kơ hre\nh, păng gô pơm ăn hơ io\h lôch tơ dăh ư\h kơ đei hơ met tơ tom.     

Kiết lị ‘no\h j^ chă pơ yơ\ng lơ ‘măng lơ\m năr, mă lei ^ch to\ se\t, đei hloi rơ mă, pham. Bơ ngai j^ đoa j^ klak, tơ dre\n, pơ pơ\ pơ pol, ư\h kơ ke\ hre\nh.  

J^ pơ lo\ thương hàn ku\m jing 1 tơ drong j^ tôch kơ krê hơ mơt: j^ pơm ăn yu\h hơ nơ\ng, pơ dui đunh lơ năr, kho\m kho\m pơm ăn hơ io\h jing rơ mơ\n, pơ pơ\ pơ pol, păng jing tru\h ư\h kơ hơ dơ\r hloi....

M^h ma duch nă kăl kơ lăng tru\h vei tơ no\ păng vei rơ go\h ăn hơ io\h. Ăn hơ io\h sa s^n, nhă to\, yua đak rơ go\h mư\h chă hum hơ rao ‘nhao hơ pe\ch rim năr. Ăn hơ io\h ôp ti hăm sơ [o\ng hơ drol kơ sa, đơ\ng ro\ng chă pơ yơ\ng, đơ\ng ro\ng kơ chă ngôi tơ\ dôm an^h tơ pôl... Mư\h hơ io\h đei [o#h j^, m^h ma duch nă kăl kơ ba hơ io\h năm tru\h tơ\ hnam pơ gang vă kham hơ met j^ tơ tom.

Pơ yan ‘mi, j^ jăn lơ, lơ\m no\h lơ j^ krê hơ mơt ăn hơ io\h, ‘me\h m^h ma duch nă păng bôl buăl bơ ngơ\t tru\h, vei lăng hơ io\h mă ‘lơ\ng vă tang găn j^.

Thuem tơ blơ\