VOV4.Bahnar - Hum đak kroong Pa, pơgơ\r kơ\m hrăih vă lie\m kau đơ\ng sơ\, m^nh lơ\m dôm tơdrong joăt joe ‘lơ\ng hơ iă kơ bơngai Jarai oe\i tơ\ tơring Hơle\ch dêh char Gia Lai. Dôm bơngai lơ\m m^nh khe\i ‘năr kơđe\h mă kơd^h kau dăh mă u\nh hnam hơnơ\ng đe\i tơdrong ư\h kơ pu\n ai, pơm ăn đe sư oe\i ư\h kơsơ\n dơ\ng ư\h kơ su\k kơ yuơ yang phak...

Jăl thoong đak kroong Pa ro hlo\h apu\ng Krông Pa kơ dêh char Gia Lai đe\i bơngai Jarai lăng jing thoong đak krông Yang, ke\ ‘nhao rơgo\h dôm tơdrong ơ\h sơ ‘ngon, ư\h kơpu\n ai. Lơ\m ‘măng năm tơ\ Gia Lai bơ\ jang, năm tru\h tơ\ tơring Ia Rmok, apu\ng Krông Pa, nhôn [o#h he# kơdrơ\m bơngai to\k bo\k pơgâu hmêu hmao tơ\ j^h đak kroong Pa. Ngêh ngăi đe\i tơdrong hlơ\k kơ đak, nhôn dreng lăng ap^nh jet, kon pơlei to\k bo\k vă pơgơ\r hum đak kroong Yang, ‘nhao rơgo\h tơdrong ư\h kơ pu\n ai.

Tơ\ đak kroong ‘no\h đe\i m^nh ‘nu dro\ kăn hru\k hơbe\n ao, dơ\ng to\k bo\k thoong đak kroong. Tơ\ j^h ‘no\h m^nh hlak hla prit, tơ\ kơpal do\ng ie\r hơtu\k, tơje# ‘no\h ge tơdrô. Dơ\ng tơ je# bơngai dro\ kăn to\k bo\k đak kroong ‘no\h m^nh ‘nu bơngai dro\ nglo kră, [ok bơ brơ\k chă soi tơbe\h, io\k đak chă chă băh tơ\ akau bơngai dro\ kăn.

Dang 15 pơn^t đơ\ng ro\ng ‘no\h mă pơgơ\r kơ\m ôp rơgo\h tơdrong ư\h kơ pu\n ai mă pơtôch. Đe sư vang to\k tơ\ kông. Bơngai kră to ‘no\h kră pơlei Nay Bé, sơnăm au 84 sơnăm, oe\i tơ\ pơlei H’Nga, tơring Rmok, apu\ng Krông Pa. {ok ‘nao chă hrăih đang ăn kơ mo\ Nay H’Sương, 31 sơnăm, bơngai lơ\m pơlei.

Nay H’Sương lăp đơ\ng ro\ng hum pơm rơgo\h tơdrong ư\h kơpu\n ai đe\i kră pơlei soi tơbe\h, huch tơnôr pơm klăih tơdrong ư\h kơpu\n ai

{ok Nay Bé lăng [o#h nhôn hưch hanh hăm chă hum đak kroong, tơbôch hiơ hie\k pơma: “Yang đak kroong pơngot kơna tơdrong pơgơ\r au đe\i pơgơ\r lơ dêh văi, pơngơ\t kơ kiơ”. Mo\ Nay H’Sương hiơ hie\k chă tơroi ăn: “{ok akhan đak kroong dang oe\i pă nhen đak kroong sơ\ bơih. Đak ie\, ka to\ se\t, yă kiơ je\i ư\h kơ gan đe\i ngăl, kơ yuơ đe pơm hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h. Kơna yang đak kroong ble\k. Krao tơ ‘lông hơnơ\ng đe\ch. Pă to\ se\t kơnh [ok je\i chă hrăih ăn bơngai nai dơ\ng”.

Tơroi găh kơ yuơ kă kiơ mă chă hrăih tơ\ đak kroong vă hoe\i đe\i tơdrong kơne# au to, mo\ Nay H’Sương tơroi tơbăt, khe\i năr tơje# au mo\ hơnơ\ng chă j^ jăn, tơdrong jang sa kơ u\nh hnam je\i ư\h kơ le\ch. Mo\ pơma: “Hơnăp ră bơih mă le\i nge ư\h kơ ‘me\h le\ch, [ak si măih răih klak. Răih đ^ đung ră bơih mă le\i klak oe\i j^ hơnơ\ng. {ak si măh io\k săng răih kăt yă kiơ ‘no\h lơ\m klak đang kơna mă dă [iơ\ kơ j^. Mă le\i pham lu\h lơ dêh”.

Tơdrong tơm ‘no\h kơ yuơ đunh kơ au hlo\h 1 sơnăm, mo\ hơnăp ‘măng mă 2, kơ yuơ hơnhơl tơnap kơna măh răih io\k nge. Lơ\m mă rơka răih tim mă klăih ‘no\h mo\ tă đe\i j^ klak rơkăh. Kơna răih dơ\ng. Găh tơdrong er^h sa kơ u\nh hnam je\i tơ [ơ\p tôch kơ lơ tơdrong tơnap tap, rim tơmam drăm cho\h jang sa kơ u\nh hnam, đơ\ng chehphe, [um [lang je\i ple\i ư\h kơ lơ, chă te\ch mơdro re dơ\ng. Jang sa đe\i io\k yua to\ se\t hlo\h sơnăm sơ\, lơ\m mă klo akăn mo\ đe\i dơ\ng m^nh găr tăh sa dơ\ng kơna tơdrong er^h sa kơ u\nh hnam sa roi tơnap tap hlo\h dơ\ng.

“Chă hrăih au hăm tơhoach lơ kon jên ư?”, ^nh ap^nh. “Hoe\i, to\ se\t đe\ch, Lăp 1 to\ bip, m^nh ge tơdrô chă soi tơbe\h kơ yang đak kroong păng to\ se\t ie\r, tơdrô tơ\ hnam vă chă hơvơn kon pơlei vang chă et sa đe\ch”, mo\ tơl. &nh ap^nh dơ\ng: “Mư\h chă hrăih đang mo\ hăm chơt ưh?”. Mo\ tơl: “Bu mă ưh. Pă đe\i tơdrong ư\h kơ pu\n ai bơih ne\”..

‘Nho\ng Ksor Y The păng kon dro\ kăn hrăih pơm pơklăih tơdrong ư\h pu\n ai

Bơngai mă 2 đe\i kră pơlei Nay Bé chă hrăih ăn vă yak hlo\h tơdrong ư\h kơ pu\n ai ‘no\h [a\ kon ‘nho\ng Ksor Ythe, 48 sơnăm. ‘Nho\ng tơbăt, tơdrong tơm pơm ăn măh chă hrăih au kơ yuơ lơ\m dôm khe\i au ki, ‘nho\ng đe\i 2 ‘măng đe\i tơdrong. M^nh ‘măng ‘no\h pơ\k tơgơ\ ti. Chă pơ\n [ôt tim mă klăih ‘no\h ‘nho\ng pơ\k ‘măng mă 2 dơ\ng, pơm ăn 2 to\ hơne\nh tơgơ\.

Găh kon dro\ kăn 6 sơnăm kơ klo akăn ‘nho\ng je\i kơ yuơ j^ jăn hơnơ\ng, đ^ hơdrap ‘no\h che\p pơlo\. Klo akăn măr sư chă tơche\ng ro\ năng kơ yuơ [ă kon măr sư đe\i tơdrong kơne# au to kơna yang phak. “Năm ming hơmet tơ\ [ak si tơhoach kon jên tôch kơ lơ. Păng dang e\i u\nh hnam pă đe\i kon jên bơih, măh to\k io\k đơ\ng đe dôm j^t tr^u bơih. Jên nhu\ng, ge tơdrô năr au ‘no\h kơ yuơ ‘nho\ng o\h lơ\m u\nh hnam păng kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h lơ\m pơle\i chă tơra tơgu\m ăn đe\ch” ‘nho\ng tơroi.

Hơmet đang dôm tơmam vă soi tơbe\h, [ok Nay Bé io\k 2 sơdrai ‘long anai hlôt tơ\ thoong đak, đơ\ng ro\ng ‘no\h cho# brai pơlang. Lăp đang, kră pơlei athe\i Ksor Ythe hăm [ok sư jur tơ\ đak kroong.

Đơ\ng ro\ng hrăih hum pơklăih ư\h pu\n ai

‘Nho\ng Ythe hru\k hơbe\n ao hiăh hiok đơ\ng no\h chă glơi to\k bo\k hơdrai ‘long mă kră pơlei hlôt. ‘Nho\ng glơi koa brai pơlang năm tơ\ tu. Glơi răh, sư plôih răh ao, pơhoch tơ\ đak kroong. Te\p ‘mre\h kơmăt, ao sư hoch [iao tơ\ thoong đak kroong. Lăp đơ\ng ro\ng ‘no\h, kră pơlei chă soi tơbe\h bơ brơ\k, đơ\ng no\h io\k đak chă băh tơ\ akau Ythe.

Lăp to\k tơ\ kông, kră pơlei jôr ăn Ksor Ythe huch tơnôr păng bơ brơ\k chă krao yang. Lăp đang, [ok pơma hơbơ\t: “Yang hlôi lăng tông nông gia, dôm tơdrong ư\h kơ pu\n ai hoch kiơ\ thoong đak, hơnhăk ba tơdrong ‘lơ\ng pran jăng grăng akau. Dơning chă năm tơ\ mir pơnam jang sa, [a hơ [o tơ [it tơ [at [e\nh kơpơk, [e\nh kơ hnam, kon kơkăn so\ng sa măh mai, kon pơlei ‘mêm kơ eng kơ jăp”.  ‘Nho\ng Ksor Ythe ku\p kơ\l chă mơ\ng. Đơ\ng ro\ng ‘no\h sư huch đ^ tơnôr.

Kon pơlei păng u\nh hnam bơngai hrăih pơklăih tơdrong ư\h kơpu\n ai vang năm tơ\ đak kroong lăng tông nông gia

{ok Nay Bé tơblang: “2 sơdrai ‘long tơbăt ăn 2 ‘nu yang, dơ\ng lăng ‘măng pơgơ\r soi tơbe\h au. ‘Long bri ko\h io\k đơ\ng bri sa roi hơtăih, roi kơ jung ‘no\h roi ‘lơ\ng. Tơ\ no\h ‘long bri ‘lơ\ng, soi tơbe\h mă s^t. Tơdăh ko\h io\k ‘long đơ\ng hnam dăh mă tơje# ‘no\h yang ble\k. Găh brai pơlang ‘no\h tơbăt ăn tơgoăt tơgoăl ‘lơ\ng lie\m”. &nh ap^nh dơ\ng: “Mư\h le\i nơ\r chă soi tơbe\h ‘no\h lơ liơ ho\ [ok?”. Kră pơlei tơl: “Đe\i lơ nơ\r tơbe\h văi, rim bơngai đe\i tơdrong ư\h kơpu\n ai phara d^h băl ne\, kơna tơdrong chă soi tơbe\h je\i pha mơ\n”.

Pơgơ\r đang tơ\ thoong đak kroong, đe sư bro\k v^h tơ\ hnam, pơgơ\r chă soi tơbe\h ăn yang hơbang me\ [a\ yă [ok. Lơ\m mă au tơdrong pơgơ\r hrăih ăn vă pran jăng grăng akau mă pơtôch.

Lăp đơ\ng ro\ng hrăih hum pơklăih ư\h pu\n ai păng soi tơbe\h tơ\ thoong đak kroong, ‘no\h pơgơ\r soi tơbe\h ăn me\ [a\ yă [ok tơ\ hnam

{ok Ksor Phúc, An^h bơ\ jang ve\i lăng Mu\k drăm Jo\h ayo\, oe\i sa kơ Dơno\ an^h ve\i lăng Jo\h ayo\ kơdo\ soang, đă [o\ng lo\ng tơplo\ng kơdau păng Tơmang pơhiơ\ dêh char Gia Lai tơbăt “Hum đak kroong pa, pơgơ\r hrăih ăn vă pran jăng grăng akau ‘no\h m^nh lơ\m dôm tơdrong oe\i sa joăt joe đơ\ng kră sơ\, m^nh lơ\m tơdrong oe\i sa kơ\m kang kơnang gie\ng g^t kăl kơ bơngai Jarai. Dôm bơngai lơ\m khe\i ‘năr ư\h kơ đunh hơnơ\ng đe\i tơdrong, pơm ăn đe sư hơnơ\ng tơtăm, tơ oe\i ư\h kơ sơ\n, dơ\ng ư\h kơ su\k, ‘no\h đe sư pơgơ\r hrăih ăn au. Bơngai chă hrăih ăn ‘no\h kră pơlei, dăh mă bơngai đe\i kon pơlei yom hlo\h lơ\m pơlei.

Hre\i au, tơdrong joăt au oe\i ve\i hơnơ\ng, mă le\i pă gan nhen sơ\ ki bơih. ‘No\h j^ kon pơlei hlôi băt, mư\h chă j^ ăl, chă tơgơ\ jơ\ng ti au to le\i chơ ba ming hơmet tơ\ hnam pơgang tơtom hloi. Găh tơdrong soi tơbe\h kơ yang au lăp dang yơ bơngai j^ jăn đ^ klăih, pran jăng hơra\ng ‘lơ\ng, nhen le\ vă pơm sơđơ\ng jơhngơ\m ăn u\nh hnam oe\i chă tơtăm, sơđơ\ng jơhngơ\m chă jang sa, er^h sa.

Bơngai ch^h Phúc Lập

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt