VOV4.Bahnar – Ưh đei nhen minh ƀar hơdrung bơngai kon kông tơ̆ Tây Nguyên- Trường Sơn bơ̆ ƀuih xik ƀônh ƀŏ hăm minh ƀar hơdrĕch hla ‘long bri, ƀuih xik tơm kơ bơngai Brâu jing tơdrong tơguăt kăp gĭt đơ̆ng hloh mơjĭt ƀar hơdrĕch ‘long iŏk đơ̆ng tơm, hla, rơh, ƀum phara băl; pơjing đei đak tơm ƀâu phu hăng ‘lơ̆ng. Yuơ tơdrong gĭt ƀuih hla, noh xik tơm kơ bơngai Brâu hơnơ̆ng ‘ngam tăng, ƀâu phu, đei tơdrong ‘lơ̆ng adrô̆ tơ̆ pơlei Đak Mế, xăh Pờ Y, apŭng Ngọc Hồi, Kon Tum.

Lơ̆m hnưr bơngai 7X tơ̆ pơlei Đak Mế, xăh Pờ Y, apŭng Ngọc Hồi mă lei hlôi băt “kloh klĕch” găh pai xik tơm ƀuih hla đei kon pơlei lui ngeh, pơmai Y Nóp tơroi: Vă pai đei minh tơm xik lăp kơđon, ‘nguaih kơ tơmam tơm noh phe tơyông đơ̆ng mir, tơdrong kăp gĭt hloh noh ƀuih athei mă “ ‘lơ̆ng”. Ƀuih “ ‘lŏng” noh jing ƀuih đei bơ̆ trŏ  “trong juăt” kơ bơngai Brâu. Hlôi băt pai xik tơm, noh ưh adrô̆ Y Nóp mă rim pơmai oh nai adoi “kloh klĕch” dôm hơdrĕch tơm, hla, ƀum, rơh ‘long bri vă bơ̆ ƀuih tơdrô. Lơ̆m kơsô̆ hloh 10 hơdrĕch ‘long bri gĭt kăl păng hơnơ̆ng kơ yua âu, dôm hơdrĕch đei đak ‘ngam noh đei tơm jri bờ la, ‘long chơhơng, ‘long tác tờ rác (tơm hroi). Tơm tăng noh hờ vắc, chờ ia ăng… Atŭm hăm noh, oei đei kơđoh tơm yak, tơm pờ em, năng van, ca xôm… hơdrĕch iŏk rơh, ƀum.

Rim hơdrĕch ‘long đei tơdrong ƀâu phu kơdih, chŏng tôm lŭk lơ̆k dih băl đei pơjing ƀuih kăp gĭt hloh. Oei dang ei noh, đe drăkăn Brâu yua hloi tơm kơtao vă tŭl atŭm hăm ƀuih xik tơm. Mă kăl kiơ̆ đon lui kơ kon pơlei, vă vei xơđơ̆ng ăn tơdrong “kâ̆m” ăn ƀuih xik gơh ‘lơ̆ng, noh ưh gơh kơƀah hơdrĕch tơm chiết ta hơnơ̆ng ‘măn tơpuh yang kơnê̆.

Trong bơ̆ ƀuih kơ bơngai Brâu ƀônh đĕch, iŏk dôm hơdrĕch tơm hroi, rơh, kơđoh (đei tơm ‘long athei kôih kơđoh) ôp rơgoh, lŭk lơ̆k hăm phe, rơgoh, tăh lơ̆m hơpuăl tŭl hĕch, lŭk lơ̆k hăm tŏ xĕt đak vă kơ pŭk phe rơklĭ. Rơva hăm ti jing găr ƀuih iĕ nhen plei rơmo tăh lơ̆m mŏng iĕ đang kơ noh ‘nhăk xơ̆k hrăng (hơnơ̆ng noh pơhang ăh hơdra unh). Vă gơh lê̆ đunh, ƀuih kro đei tăh lơ̆m đing phat, dăh mă chô̆ hăm tơlei, kơtol ăh hơdra unh. Đunh khei năr, ƀuih gam ‘nhui unh noh gơh ‘măn yua tŏ xĕt jat noh ƀar pêng khei, phŏ yua truh kơ minh xơnăm hloi.

Đei ƀuih  “lăp kơđon”, đe pơmai oh ƀônh ƀŏ lơ̆m tơdrong pai xik tơm. Kiơ̆ pơmai Y Phoong tơ̆ pơlei Đăk Mế: Trong pai hơdăh noh iŏk phe tơyông păh lăp, lŭk lơ̆k hăm hơnuh ƀa kiơ̆ pơkăp 50 - 50, đang kơ noh ôp rơgoh, đơ̆ng rŏng kơ noh pai xĭn, kôch ‘măn lơ̆m kơđum. ‘Măn “por hơnuh” ngach, oei tô̆ iơ iă noh lŭk lơ̆k ƀuih hlôi tŭl hĕch, hơdrei iŏk pŭk rơmuơn, lŭk lơ̆k mă tôm. Tơrĕk hloh noh, tơyông păng hơbuh ƀa hlôi lŭk lơ̆k ƀuih đei tăh lơ̆m kơđum (dăh mă kơđŏng), klŭ hlơp hăm minh kơloăi hla ‘long bri (hla tang) lơ̆m minh năr vă kơ hăp tơpăr hơyuh ƀâu phu, đơ̆ng rŏng kơ noh pơtơm tăh lơ̆m ge păng chô̆ hlơp. Xik tơm uh lơ̆m 5 năr noh gơh chô̆ et bơih. Ge tơdrô lê̆ đunh lơ̆m minh ƀar khei xik duh oei ‘lơ̆ng, ưh đei răm kiơ ôh.

Hăm  “hơnăn pơkăp” đunh đai, khei năr tơjê̆ âu, xik tơm ƀuih hla kơ bơngai Brâu pơlei Đăk Mế hlôi đei xăh Pờ Y rơih pơm tơmam drăm OCOP. Kiơ̆ kơ yă Võ Thị Thu Hà – Kơdră Khul jang Hadoi Xik tơm ƀuih hla kơ bơngai Brâu: Akŏm pai xik tơm hmă âu ưh adrô̆ pơtoi tơdrong jang juăt jue kră xơ̆, tơgop vei răk tơƀăk mong um ai joh ayŏ ‘lơ̆ng rŏ kơ hơdrung hơdrĕch, mă oei ‘meh vă pơjing đei tơmam drăm pơyua lơ ăn kon pơlei tơ̆ tơring.

Lan chih păng pơre nơ̆r