Dân bản Lở Thàng 1 và Lở Thàng 2 xã Thèn Sin, mỗi khi đi nương, đi rẫy hay vào rừng lấy củi… thường ngồi lại bên gốc đa cổ thụ nghỉ ngơi, trò chuyện rôm rả từ những câu chuyện thường nhật về công việc đến chuyện đời, chuyện bản, những dấu mốc lịch sử của Cách mạng. Không biết cây đa có tự bao giờ, nhưng bao thế hệ lớn lên ở đây đã thấy cây đa sừng sững, tỏa bóng mát trên đỉnh đồi, chung quanh là những thửa ruộng bậc thang, đồi chè xanh ngút.

Cây đa cổ thụ sở hữu vẻ đẹp uy nghi, có chu vi hơn 10m, đường kính gốc hơn 3m, chiều cao hơn 21m, với những tán lá sum suê, rợp bóng mát cả một khoảng rộng hơn 170m. Thân cây to lớn, rễ cây tua tủa như những dải lụa quấn quanh, bám sâu vào lòng đất như thể níu giữ sự trường tồn cùng thời gian.

Theo truyền thuyết, cây đa là nơi trú ngụ của các vị thần linh, che chở cho dân làng bình an, may mắn. Vì vậy, cây đa đã trở thành biểu tượng văn hóa, niềm tự hào của người dân xã Thèn Sin.

Cụ Lò Thị Xiến (bản Lở Thàng 2, xã Thèn Sin) cho biết, từ nhỏ theo bố mẹ đi lấy củi, hái rau, lấy măng về ăn đã thấy cây đa to đẹp như bây giờ. Cây đa gắn với đời sống sinh hoạt của người dân. Vào các dịp lễ hội, người dân thường tụ tập dưới gốc đa vui chơi, ca hát.

Trò chuyện với ông Lù A Kèn, Bí thư Chi bộ bản Lở Thàng 2 cùng nhiều vị cao niên ở xã Thèn Sin, chúng tôi biết thêm được nhiều câu chuyện lịch sử của cha ông đã kiên cường chống giặc ngoại xâm tại đây.

Thời kháng chiến chống Pháp, cây đa này là nơi những người yêu nước thường tụ họp để bàn bạc kế sách, phương án đối phó với các cuộc càn quét bắt phu, chính sách cai trị hà khắc của chế độ thực dân. Cũng tại đây, cán bộ, nhân dân đã tổ chức họp bàn để ủng hộ sức người, đóng góp lúa gạo phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Còn trong chiến tranh biên giới phía Bắc vào tháng 2/1979, gốc đa là nơi Ủy ban hành chính xã, lực lượng dân quân địa phương tổ chức họp bàn phương án chống địch, bàn bạc kế hoạch di tản dân cư đến nơi an toàn...

Cây đa không chỉ mang giá trị, vẻ đẹp của biểu tượng trường tồn mà còn gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của người dân xã Thèn Sin bao đời nay. Hằng năm, vào dịp 3/3 và 6/6 Âm lịch, người dân nơi đây lại cùng nhau hội họp, cầu mong sức khỏe, mọi việc may mắn, thuận lợi, nhân dân ngày càng giàu có và hạnh phúc. Đây cũng là dịp để các thế hệ sau tỏ lòng thành kính, biết ơn các thế hệ cha ông đã có công với làng bản, đất nước, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của nhân dân ta.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh, ngày 10/5/2024, cây đa cổ thụ Thèn Sin được công nhận là Cây di sản Việt Nam. Phó Chủ tịch UBND huyện Tam Đường Vũ Xuân Thịnh cho hay, cây đa là nơi lưu giữ những câu chuyện gắn liền với đời sống sinh hoạt hàng ngày và đời sống tâm linh, lịch sử, văn hóa của người dân địa phương. Cây đa được công nhận là cây di sản đã góp phần khơi dậy tinh thần yêu nước, tạo sức mạnh đại đoàn kết dân tộc gắn liền với đời sống sinh hoạt và đời sống tâm linh, lịch sử văn hóa của người dân. Đồng thời, tạo động lực để chính quyền và người dân cùng nhau bảo vệ thật tốt cây di sản.

Cây đa di sản nằm trên cung đường đến với điểm du lịch cộng đồng bản Sin Suối Hồ - điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn nhất ASEAN, càng tạo thêm điểm nhấn về du lịch, thu hút du khách khám phá. Đây sẽ là tiền đề để xã Thèn Sin quảng bá, phát triển du lịch, giới thiệu về cây đa di sản Việt Nam cũng như bản sắc văn hóa địa phương đến với du khách trong và ngoài nước./.