VOV4.Êđê - Thŭn anei, klei ruă Covid 19 mjing leh klei kpĭ prŏng truh kơ hdră duh mkra – ngă lŏ hma ti čar Dak Nông. Soai, boh ƀơr, duriam... dŭm boh kroh hlăk mâo hnư hrui wĭt truh 200 êklăk prăk/1ha kơ dlông, ară anei boh tŭ bruă duh mkra ka truh mơh mkrah wah, đa hlŏng luič jih prăk duh bi liê. Dŭm mta djam mtam, boh kroh bi ksŭn amâo mâo mnuih hrui blei, ngă luič liê prŏng kơ ƀĭng ngă lŏ hma. Khă snăn, hlăm klei dleh dlan mơ̆ng klei ruă tưp anei, anôk bruă lŏ hma mâo leh hdră bi hgŭm ba wĭt klei tŭ dưn, dơ̆ng djŏ guôp hŏng klei mâo lehanăn dôk krŭ wĭt hdră đĭ kyar.

Êpul hgŭm bruă lŏ hma dliê kyâo – ana êa drao Thịnh Phát, bon Rbut, să Quảng Sơn, kdriêk Dak Glong, mrâo găn leh dŭm hrue mlan dleh dlan yap mơ̆ng hrue dleh dlan. Klei dleh dlan kčưm mơ̆ng akŏ mlan 5 leh boh mnga mơ̆ng Êpul bruă hgŭm dleh mâo čhĭ mnia, ênoh trŭn êlưih êdi mi. Truh mlan 7 mlan 8 êjai ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh lehanăn lu čar nah Dhŭng dôk gun kpăk, snăn boh mnga mơ̆ng Thịnh Phát pătdah dôk ksŭn hlăm hjiê sơăi. Aduôn Nguyễn Thị Toản, Khua êpul hgŭm Thịnh Phát brei thâo, êjai hlăm klei msĕ snăn, phung khua kiă kriê knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar Daknông, kdriêk Dak Glong lehanăn knơ̆ng bruă lŏ hma čar mâo leh bruă mkŏ anôk bi mnia mblei, ƀrư̆ ƀrư̆ đru dŭm êpul hgŭm mâo anôk čhĭ mnia. Jih jang djam bei boh, djap bei đŭng, salat mâo čhĭ lehanăn dơ̆ng mâo ênoh čhĭ yuôm mkă hŏng êlâo kơ mâo klei ruă tưp Covid 19 bluh đĭ. Klei yuôm bhăn hĭn jing, phung khua kiă kriê čar trŭn nao truh hlăm anôk pla mjing čiăng ksiêm dlăng bi nik bruă knuă, mâo klei mđing hmư̆ lehanăn đru kơ êpul hgŭm bi leh jih bruă pla mjing, bi năng guôp hŏng yan klei ruă tưp, năng ai srăng dleh dlan hĭn hlăm wưng kơ anăp: "Êpul bruă hgŭm mâo lehanăn khua knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mâo leh klei bi tŭ ư duh bi liê kơ sang ală kĭng, lehanăn tač ƀhu djam bei boh. Msĕ si ară anei, djam bei boh mâo ênoh, knar hŏng djam bei đŭng mơh, tơl knhal amâo lŏ thâo bĭt ôh si êlan srăng tĭng. Kyuanăn yơh êpul bruă hgŭm lŏ čuăl mkă, hlăm dua hrue rah pla hĕ sa blư̆, čiăng kơ grăp hrue mâo nanao mnơ̆ng čhĭ, lehanăn kăn bi ksŭn leh djam mtam. Čar čuăl mkă 1 krĭng mâo 26 ha pioh kơ Êpul bruă hgŭm ngă msĕ snăn”.

Mâo klei bruă sang čư̆ êa dŭm gưl lehanăn dŭm knơ̆ng dhar bruă čar Daknông đru mâo nga leh hŏng klei pral, mbĭt hŏng dŭm êpul êya truh kơ čar pioh bi mguôp hlăm bruă čhĭ mnia boh mnga bruă lŏ hma. Aduôn Nguyễn Thị Xuân Hương, pô kiă kriê êpul hgŭm duh mkra mnia mblei Hương Cao Nguyên, čar Daklak brei thâo, tui si klei bi mguôp bruă hlăm čar, knơ̆ng bruă Hương Cao Nguyên nao truh hlăm anôk duh mkra pla mjing djam mtam ti kdriêk Dak Song. Siămdah, wưng hrui êmiêt djam djŏ hlăm yan mâo klei ruă tưp, snăn tuôm hŏng klei dleh dlan kơ mnuih mă bruă. Ăt jing yan hjan ti alŭ wăl, êlan klông, klei dŭ mdiăng djam kbiă mơ̆ng krĭng lăn hrah êbhơr, kdlŭt jing klei dleh dlan êdi. Hlăm klei msĕ snăn, klei ktrŏ ksŭn hĭn êjai, anôk duh mkra mâo leh klei bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă lŏ hma čar Daknông kơ bruă hrui êmiêt, đŭn hruh, dŭ mdiăng mâo dăp leh hŏng klei jăk. Krĭng pla djam Dak Song mâo čhĭ leh djăp pral:“Msĕ hŏng anôk bruă hmei, hmei dơ̆ng kčưm mưn yua dŭm êpul êya mâo djăp klei găl pioh mă bruă kơ pô, đru hlăm bruă mkra mjing, đŭng hruh, ƀiădah kăn dưi leh. Leh kơ anăn, hmei lŏ bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă lŏ hma Daknông bi hgŭm hŏng dŭm êpul bruă mkăn anôk tuôm mâo leh k’hưm, lehanăn mâo klei hmăi jăk truh hlăm dŭm kdriêk phŭn kơ mnơ̆ng kâo dôk čiăng. Snăn knŏng 1 mlan leh êgao dưi mâo djăp 100 tôn/hrue, dưi mâo djăp djam mkăp kơ krĭng dôk kƀah”.

Mâo klei hrăm mbĭt sa ai mơ̆ng bruă sang čư̆ êa dŭm gưl, phung ƀuôn sang, phung duh mkra, phung ngă lŏ hma pla mjing čar Daknông dưi bi hrŏ leh ƀiă hĭn êdi klei luič liê. Truh kơ ară anei, dŭm čar, ƀuôn prŏng hlăm kluôm ala kčưm dơ̆ng mă bruă lŏ wĭt msĕ si aguah tlam leh, jih jang bruă duh mkra mnia mblei jing jăk găl hĭn, đru kơ phung pla mjing kăn jăk mâo klei dleh dlan rei. Phạm Tuấn Anh, Khua knơ̆ng bruă lŏ hma Daknông brei thâo čiăng kơ bruă pla mjing mâo klei găl dưi djŏ guôp hŏng klei jing msĕ si ară anei, rơ̆ng bi mâo klei êđăp ênang hlăm klei pla mjing, mâo klei tŭ dưn mbĭt hŏng bruă mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp, čar srăng hyuă kjăp hĭn bruă bi mguôp hlăm klei čhĭ mnia, boh nik klei yuôm bhăn hĭn jing rŭ mjing krĭng truăn kơ bruă pla mjing, mâo hdră êlan mă bruă kluôm mơ̆ng phŭn kơ êdŭk:"Đru hlăm bruă duh mkra pla mjing, snăn knơ̆ng bruă lŏ hma mâo mkŏ mjing leh 3 êpul knơ̆ng, 1 êpul kăp mghaih msir djăp mta boh klei mâo. Êjai mnuih pla mjing, dŭm êpul êya duh mkra mnia mblei tuôm hŏng ya mta klei dleh kpăk êjai nga bruă msĕ si kơ klei čhĭ mnia, kơ ênoh ênil, thâodah kơ klei dŭ mdiăng, kơ mnuih ngă bruă snăn dŭm êpul mơ̆ng knơ̆ng bruă nao mghaih msir mtam, bi mguôp hŏng dŭm êpul êya bruă bi hrui blei. Kơ mgi dih, knơ̆ng bruă srăng mkŏ mjing klei bi mguôp hŏng dŭm anôk truăn kơ bruă pla mjing, mguôp hŏng dŭm anôk mkra mjing, hrui blei, brei mâo klei bi mguôp kjăp hĭn”.

Klei ruă tưp Covid 19 ăt hlăk dleh dưi ksiêm dlăng. Ƀiădah hŏng klei čŏng tui duah êlan djŏ guôp, Daknông amâo mâo lŏ bi kngăr ôh. Dŭm anôk bi mguôp hlăm klei hrui blei boh mnga bruă lŏ hma ăt mâo pŏk mlar nanao, lehanăn dưi ngă bruă hŏng klei êđăp ênang, ƀrư̆ ƀrư̆ lŏ dơ̆ng wĭt ai hđuh kơ klei đĭ kyar bruă lŏ hma pla mjing, hlăm anăn jing klei duh mkra kơ čar./.