VOV4.Êđê - Khădah hmăi kjham mơ̆ng klei ruă Covid 19, hŏng klei gĭt gai kjăp mơ̆ng knŭk kna, hdră hdĭp êđăp ênang, pral kdal, ksiêm dlăng tŭ dưn klei ruă tưp, hdră duh mkra ala čar drei mâo leh boh kdrŭt yuôm bhăn. Hlăm anăn, bruă lŏ hma jing sa hlăm dŭm “Gơ̆ng dră” yuôm bhăn, mjing boh kdrŭt kơ thŭn 2022 lŏ krŭ wĭt, đĭ kyar.

Hluê si phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang, thŭn leh êgao, ênoh mdiê ăt dưi mâo hlăm brô 44 êklai tôn, lu hĭn mkă hŏng thŭn 2020. Dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng bruă lŏ hma mkăn msĕ si kđeh čĭm dŭm mta mâo hlăm brô 5,67 êklăk tôn, đĭ 5,3%, kan hdang mâo hlăm brô 8,6 êklăk tôn, đĭ 2,4%. Boh nik, dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng kyâo dliê, boh mnga bruă lŏ hma, kan hdang đĭ wăt kơ hnơ̆ng, ênoh leh anăn ênoh mnia mblei. Anei jing boh tŭ mâo êpul mnơ̆ng ƀơ̆ng huă bruă lŏ hma mơ̆ng Êpul hgŭm lu ala čar čih yap jing klei yuôm bhăn êdi, kyua klei rơ̆ng kơ bruă đĭ kyar mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng huă, rơ̆ng klei mâo ênŭm mnơ̆ng ƀơ̆ng huă hlăm djăp klei truh mâo. Amâo knŏng êbeh dlai mnơ̆ng ƀơ̆ng huă, boh mnga bruă lŏ hma, bruă tui duah dŭm êlan nao mrâo, msir mgaih dŭm klei dôk mâo, klei kpăk gun, mđĭ kyar hlăm bruă mkra mjing bruă lŏ hma. Khua kiă kriê anôk bruă pla mjing mnơ̆ng dhơ̆ng, Phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang Nguyễn Như Cường brei thâo: “Drei mâo leh dŭm hdră êlan jing tur knơ̆ng, klă klơ̆ng leh anăn mâo hdră êlan mđĭ kyar djŏ guôp, mkra mjing leh dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng bruă pla mjing, mnơ̆ng dhơ̆ng kyâo dliê leh anăn dưi mâo ênŭm hnơ̆ng čoh čuăn kơ hnơ̆ng tŭ jăk leh anăn dŭm hnơ̆ng čoh čuăn kơ klei doh mnơ̆ng ƀơ̆ng huă hlăm dŭm anôk mnia mblei. Mbĭt anăn mđĭ hĭn dŭm anôk mnia mblei mrâo ăt msĕ hŏng rơ̆ng klei đĭ kyar hlăm dŭm anôk mnia mblei đưm.”

Kčưm mŭt hlăm thŭn 2022, bruă klam kñăm mơ̆ng Dhar bruă lŏ hma jing lŏ dơ̆ng tui ngă tŭ dưn bruă klam mdua hŏng klei gĭr ktưn hĭn, rơ̆ng klei êđăp ênang klei ruă tưp êjai ngă bruă, dŭ mdiăng. Klei ruă tưp Covid-19 mâo klei đăo knăl ăt dôk dleh dưi ksiêm dlăng, ka dưi ktuê dlăng ôh hlăm tar rŏng lăn. Kyuanăn, čiăng mâo klei mđing kơ dŭm hdră bhiăn čiăng ênưih kơ bruă dŭ mdiăng, mnia mblei hlăm dŭm ala čar mkăn. Čiăng ƀrư̆ ƀrư̆ mgaih msir klei boh mnga bruă lŏ hma, dôk đuôm, dôk kpăk hlăm alŭ wăl knông lăn, Nguyễn Quốc Toản – khua kiă kriê anôk bruă mkra mjing leh anăn mđĭ kyar anôk mnia mblei boh mnga bruă lŏ hma (phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang) mñă klă: Čiăng mâo hdră êlan kjăp, amâo djŏ ôh knơ̆ng mgaih msir hluê si yan:“Hmei mâo leh klei kčĕ leh anăn mă bruă hŏng čar Lạng Sơn čiăng dăp dŭm alŭ wăl dŭ mdiăng. Drei čiăng mâo klei bi klă sơnei, hŏng hdră Zero Covid” drei dưi iêo mthưr klei duh bi liê mơ̆ng dŭm ai dưi, dŭm knơ̆ng bruă mơ̆ng duh tĭng duh bi liê čiăng kơ jih jang mnơ̆ng dhơ̆ng boh mnga bruă lŏ hma mơ̆ng drei êjai mprăp ba čhĭ ti knông lăn srăng mâo anôk răng kriê jăk”.

Hruê mmông kơ anăp, boh nik, đa đa klei bhiăn kơ klei êđăp ênang mnơ̆ng ƀơ̆ng huă leh anăn bi klă mnơ̆ng ƀơ̆ng huă ba čhĭ kơ tač êngao srăng dưi dưn yua. Anei jing klei dleh dlan, klei lông dlăng prŏng hŏng dŭm mnơ̆ng dhơ̆ng anei. Kyuanăn, dŭm mta boh mnga bruă lŏ hma lŏ dơ̆ng kơ klei đĭ kyar, čiăng lŏ ngă bruă mkra mjing djŏ hŏng hnơ̆ng čoh čuăn, hnơ̆ng tŭ jăk hlăm dŭm krĭng pla mjing, si srăng ngă čiăng mkra mjing boh mnga bruă lŏ hma djŏ guôp hŏng ênoh. Êngao kơ anăn, čiăng lŏ mkŏ mjing klei ngă bruă mtrŭt mđĭ klei mnia mblei, hưn mdah mnơ̆ng dhơ̆ng hlăm lu anôk mnia mblei hlăm leh anăn êngao ala čar, bi klă anăn knăl mnơ̆ng dhơ̆ng, mrô anôk pla mjing, mâo thiăm hdră êlan djŏ guôp hŏng krĭng pla mjing, čiăng kơ bruă lŏ hma Việt Nam lŏ bi klă jing kmeh gơ̆ng mđĭ kyar bruă duh mkra kjăp, ƀrư̆ hruê ƀrư̆ kjăp hĭn, bi ktưn kbiă ti tač hĭn. Khua phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang Lê Minh Hoan lač klă: “Dhar bruă lŏ hma hŏng dŭm pluh êklăk gŏ sang, čiăng mâo klei mbruă hĭn, êdah kdlưn hĭn, gang mkhư̆ klei ruă tưp leh anăn mđĭ kyar bruă duh mkra. Leh anăn mklih jih dŭm klei yuôm bhăn bruă duh mkra anăn, mbĭt hŏng klei mbruă mơ̆ng êpul êya dŭm knơ̆ng bruă mkŏ mjing ai hdĭp mda kơ dŭm pluh êklăk gŏ sang ƀĭng ngă lŏ hma leh anăn dŭm pluh êbâo knơ̆ng bruă ƀĭng ngă lŏ hma drei. Anăn jing klei đăo knang, jing tur knơ̆ng hlăm wưng aguah tlam mrâo. Drei dlăng wĭt dŭm hdră êlan mđĭ kyar bruă lŏ hma – ƀĭng ngă lŏ hma leh anăn Krĭng ƀuôn sang hŏng klei klă klơ̆ng hĭn”.

Klă klơ̆ng, hdră êlan čiăng dưi găn klei dleh dlan, rơ̆ng kơ klei đĭ kyar, tơdah anăn knŏng ti anôk bruă ksiêm dlăng ngă bruă jing ka kluôm ênŭm ôh, drei lŏ čiăng dŭm klei găl, anăn jing klei čŏng ngă bruă, klei bi mguôp, djŏ guôp mơ̆ng knơ̆ng bruă hŏng mnuih ƀuôn sang: djŏ guôp êđăp ênang čiăng găn hgao klei ruă tưp, djŏ guôp čiăng kơ dŭm klei mrâo mơ̆ng anôk mnia mblei, djŏ guôp hŏng klei đĭ kyar kdrăp mrâo mrang, hŏng klei mlih yan adiê…Bi mguôp kjăp hŏng ƀĭng ngă lŏ hma čiăng dưi găn jih klei dleh dlan hlăm hruê mmông kơ anăp. Klă klơ̆ng boh sĭt “Djŏ guôp êđăp ênang” mơ̆ng Khua knŭk kna mñă ktang lu blư̆ hlăm hruê mmông êgao jing amâo knŏng djŏ hlăm bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp, ƀiădah mâo boh tŭ dưn yuôm bhăn kơ klei sui, kjăp kơ klei đĭ kyar hlăm hruê mmông kơ anăp.