VOV4.Êđê - Ênoh čhĭ hbâo pruê đĭ nanao đrông ngă kơ ƀĭng ngă lŏ hma ti krĭng Lăn dap kngư, hlăm anăn mâo čar DakLak mđing uêñ, kyua ênoh bi liê hlăm bruă dlăng kriê wiê ênăk đĭ lu êdi. Hlăk êjai anăn, phung thơ̆ng kơ bruă mtă kơ ƀĭng ngă lŏ hma brei mđĭ hdră ba yua hbâo brŭ bi hrô kơ hbâo ăngre, mbĭt anăn ba yua hbâo pruê hla ăt bi hrŏ ênoh duh bi liê.

Gŏ sang Y Riu Uông ti ƀuôn Dơ̆ng Băk, să Yang Tao, kdriêk Lăk, čar Dak Lak mâo êbeh 5000 m2 lŏ. Y Riu brei thâo, dŭm thŭn êlâo ênoh hbâo pruê mơ̆ng 400 truh 500 êbâo prăk hlăm sa klŭng 50 kg, ƀiădah ară anei đĭ lu hĭn dua blư̆. Ênoh hbâo pruê đĭ lu anăn ară anei ngă lŏ amâo mâo mnga ôh. “Ară anei ñu đĭ hlăm brô 800, 900 giăm 1 êklăk prăk hlăm 1 klŭng anăn ară anei dleh dlan snăk, êlâo dih êlưih hĭn. Mdiê snăn 5000 prăk hlăm sa kg, tơdah pô čhĭ 2 klŭng mdiê amâodah 4 klŭng mdiê kơh mâo sa klŭng hbâo pruê bi êlâo dih pô čhĭ 2 klŭng djăp leh.”

Msĕ snăn mơh, grăp thŭn čiăng kriê dlăng 1 ha kñŭl leh anăn êbeh 2000m2 kphê, gŏ sang A Đôn, ti să Ea Yiêng, kdriêk Krông Pač duh bi liê hlăm brô 15 êklăk prăk hbâo pruê dŭm mta. Ară anei ênoh hbâo pruê đĭ lu hĭn 2 blư̆ ngă kơ ênoh bi liê lu hĭn. A Đôn brei thâo: Phung blei hbâo pruê tla prăl mtam dưi ƀiă, bi dŭm gŏ sang dleh dlan brei blei mơ̆ng anôk čhĭ hbâo pruê, truh knhal yan tĭng tla mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma snăn adôk “luič liê lu mta”. “Ênoh ênil đĭ ngă mnuih ƀuôn sang amâo dưi lŏ blei hbâo pruê. Msĕ si pô mâo leh lăn ƀiădah hbâo pruê đĭ snăn pô lŏ čan, sa thŭn tĭng mnga lu snăk. Si tô hmô pô čan mơ̆ng sang mnia sa kdô hbâo pruê ară anei tĭng ênoh sa êklăk prăk ƀiădah mnga hlăm 1 thŭn 400 êbâo prăk. Dŭm anôk čhĭ hbâo pruê brei čan, diñu duh bi liê kơ pô. Knhal jih thŭn mă kphê lŏ čhĭ kơ diñu, leh anăn dŭm adôk snăn diñu tla kơ pô. Pô tla jih prăk nư, jih hbâo pruê suăi snăk.”

Mơ̆ng bruă ktuê dlăng ti dŭm anôk čhĭ mnia hbâo pruê ti čar Dak Lak, ênoh dŭm mta hbâo pruê đĭ leh mơ̆ng 60 - 80%, boh nik mâo đa đa đĭ lu hĭn 2 blư̆ mkă hŏng dŭm thŭn êlâo. Klă klơ̆ng, êlâo dih hbâo kali blei mơ̆ng ala tač êngao mâo ênoh 7000 prăk/kg, snăn ară anei đĭ 14 êbâo prăk/kg. Hbâo Sunphat brei mơ̆ng ala tač êngao đĭ 600 êbâo prăk/ton, ară anei mâo ênoh 500 êbâo prăk/klŭng (50kg). Đạm Urê đĭ mơ̆ng 10 êbâo prăk/kg truh 18 êbâo prăk/kg.  Mta phŭn hbâo pruê dŭm mta đĭ dưi mblang jing kyua ênoh mnơ̆ng mkra mjing hbâo pruê đĭ lu. Êngao anăn, hmaĭ mơ̆ng klei ruă Covid-19 ngă kơ ênoh bi liê dŭ mdiăng ăt đĭ mơh anăn mđĭ ênoh hbâo pruê đĭ thiăm sa hnơ̆ng mrâo.

Ti anăp klei kpĭ kơ ênoh hbâo pruê đĭ lu, Ngô Xuân Biên, K’iăng Khua adŭ  bruă lŏ hma leh anăn Mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Čư̆ Mgar, čar Dak Lak lač kơ mnuih ƀuôn sang brei ba yua hbâo pruê bi djŏ guôp, mbĭt anăn mđĭ ktang ba yua hbâo pruê hữu cơ bi hrô kơ dŭm mta hbâo ăngre kñăm bi hrŏ ênoh bi liê leh anăn đru mkra mđĭ lăn, đru kơ ana kyâo đĭ kyar jăk. “Mtă kơ dŭm anôk bruă, dhar bruă ksiêm dlăng dŭm anôk bruă mkra mjing, dŭm anôk bruă blei mnia hbâo pruê, êa drao krih kơ ana pla mjing tliêr kjăp čiăng ñĕ kơ klei mđĭ ênoh. Mtă kơ ƀĭng ngă lŏ hmei brei duah dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng hbâo pruê, êa drao krih ana pla mjing brei djŏ phŭn agha čiăng rơ̆ng hnơ̆ng jăk, ñĕ kơ klei ba yua dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng hbâo pruê amâo rơ̆ng hnơ̆ng jăk ngă truh kơ hnơ̆ng boh mnga ana pla mjing”.

Hlue si nai prĭn Phan Việt Hà, K’iăng Khua Anôk bruă kreh knhâo leh anăn hdră mnêč ngă lŏ hma dliê kmrơ̆ng Lăn Dap Pruê, bruă hbâo pruê đĭ ênoh ênưih ba truh kơ bruă mnuih ƀuôn sang pruê ƀiă. Mơ̆ng anăn, hnơ̆ng boh mnga leh anăn hnơ̆ng jăk mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma srăng ƀiă hlăm yan hrui pĕ. Hŏng dŭm mta ana boh kroh, tơdah mnuih ƀuôn sang amâo pruê djăp hbâo pruê ana pla mjing amâo srăng bluh đĭ ôh tal 2-3 hla mrâo. Tơdah snăn, thŭn êdei srăng hmaĭ kơ hnơ̆ng boh mnga ana pla mjing. Brei mnuih ƀuôn sang ba yua jih dŭm mta hbâo pruê hưũ cơ čiăng pruê kơ ana pla mjing. Dưi lač hbâo pruê ka jăk mtam ôh kơ ana pla mjing ƀiădah kơ hnơ̆ng sui srăng jăk. Êngao anăn, mnuih ƀuôn sang mđĭ pruê hbâo kơ hla mơ̆ng anăn mnuih ƀuôn sang dưi bi hrŏ hnơ̆ng hbâo pruê kơ ana pla mjing ăt kơ ana hriê kơ prŏng, đĭ kyar jăk. K’iăng Khua Anôk bruă kreh knhâo leh anăn hdră mnêč ngă lŏ hma dliê kmrơ̆ng Lăn Dap Kngư hlak mblang: Mnuih ƀuôn sang leh pruê hbâo hlăm hla srăng mđĭ hruê ai mnuih mă bruă ƀiădah dưi bi hrŏ prăk blei hbâo pruê. Bi pruê hbâo ti phŭn srăng dưi bi hrŏ hruê ai mnuih mă bruă lŏ đĭ ênoh bi liê hbâo pruê.  Hlăm boh klei anei brei mnuih ƀuôn sang mđĭ pruê hbâo hlăm hla lu hĭn čiăng bi hrŏ ênoh bi liê blei hbâo./.