VOV4.Êđê- Ti anôk mâo yan adiê thu leh anăn kƀah êa, ana kyâo mtâo amâo đĭ kyar, mnuih ƀuôn sang ti să H’Bông, kdriêk Čư̆ Sê, čar Gia Lai dưi mđĭ kyar leh krĭng pla mjing kbâo, mkŏ mjing ênoh prăk ba wĭt hơĭt, ƀrư̆ ƀrư̆ gĭr ktưn truh kơ klei mdrŏng sah.

Jing sa hlăm phung ba anăp kơ bruă pla kbâo ti să H’Bông, ayŏng Đinh Văn Tạ (kkiêng thŭn 1986) dôk ti alŭ Kte, să H’Bông, kdriêk Čư̆ Sê anei mâo êbeh 40 ha kbâo. Ñu brei thâo, thŭn 2007, gŏ sang hriê mơ̆ng kdriêk Phú Thiện truh kơ H’Bông mkŏ mjing bruă knuă hŏng bruă pla ana ksu leh anăn tiu. Khădah, ana pla mjing anei djiê kyua amâo djŏ guôp hŏng yan adiê lăn ala. Amâo êdu ai ôh, ñu lŏ dơ̆ng čan prăk duh bi liê pla kbâo. Hgao lu wưng dleh dlan, hlăm brô 5 thŭn anei, ayŏng Đinh Văn Tạ mâo prăk hrui wĭt dŭm êklai prăk hlăm grăp thŭn.

        “Ară anei gŏ sang pla 40 ha kbâo, êlâo hĭn, mrâo mâo êbeh 12 ha, mă prăk bi liê snăn grăp ha mâo hlăm brô 40 truh 45 êklăk prăk kah knar. Kâo pla kbâo ăt mâo êbeh 10 thŭn leh, mơ̆ng anăn truh ară anei ăt mâo hơĭt kjăp, ênoh kbâo ƀiă hĭn snăn ăt mâo mnga kơ mnuih ƀuôn sang pla mjing, pla kbâo sui hĭn, kâo dưi mdơ̆ng sang mâo ênoh 9 êtuh êklăk prăk ăt mơ̆ng prăk pla kbâo.”

Krĭng pla kbâo hơĭt kjăp đru kơ mnuih ƀuôn sang H’Bông tlaih ƀun

Gŏ sang Nay Vang, djuê ana Jrai ti ƀuôn Ia Sa, să H’Bông mâo êbeh 1 ha mrah ƀiădah lăn boh tâo, ana ktơr, hbei ƀlang amâo dưi hriê kơ prŏng ôh. Thŭn 2017, ñu dưi mâo hdră êlan đru pla kbâo mơ̆ng Knơ̆ng bruă Thành Thành Công Gia Lai (TTC Gia Lai), mơ̆ng anăn, ñu bi mlih pla kbâo. Hlăm thŭn êlâo klei hdĭp gŏ sang dleh dlan, prăk hrui wĭt jưh hlăm 1 ha mkrah ktơr anăn bŏ hŏng dleh dlan, ti thŭn găl ênưih, ênoh yuôm mâo êbeh 9 êklăk prăk, bi amâo djŏ yan knŏng mâo 2-3 êklăk. Grăp hruê ung mô̆ ñu nao mă bruă mưn čiăng mâo prăk yua hlăm klei hdĭp leh anăn rông 4 čô anak dôk hriăm hră. Nay Vang brei thâo:

“Êlâo dih kâo pla ktơr, hbei ƀlang amâo lŏ dưi ôh snăn kâo pla kbâo. Kâo ƀuh kbâo ba klei tŭ dưn jăk, hlăm 1 ha mâo prăk mnga 50 êklăk prăk leh mă prăk bi liê. Thŭn êgao kâo mă mơ̆ng 5 ha mâo 150 êklăk prăk. Ară anei kâo pla thiăm 3 ha dơ̆ng. Kâo ƀuh ana kbâo jing ana msir klei ư̆ êpa bi hrŏ klei ƀun knap ti H’Bông. Mnuih Jrai tinei êlâo adih ƀun snăk, bi ară anei grăp čô pla kbâo, đa đa dŭm ha leh anăn gĭr ktưn kpưn đĭ kơ mdrŏng”.

Trần Thanh Hải, Khua anôk bruă lŏ hma mrô 1 - Knơ̆ng bruă Thành Thành Công Gia Lai brei thâo: hlăm lu thŭn êgao, anôk bruă hrăm mbĭt hŏng mnuih ƀuôn sang să H’Bông hlăm bruă pla mjing kbâo. Čiăng mjing krĭng mkăp kbâo hơĭt kjăp, knơ̆ng bruă mâo dŭm hdră êlan đru kơ mjeh, hdră mnêč pla mjing, kriê dlăng ăt msĕ mơh ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng rơ̆ng prăk hrui wĭt kơ phung pla kbâo.

        “Ênoh ƀiă êdi 850 êbâo prăk/1 ton kbâo jing ênoh ƀiă hĭn knơ̆ng bruă ƀuăn rơ̆ng blei kơ mnuih ƀuôn sang. Bi ênoh sĭt đĭ, knơ̆ng bruă blei đĭ mơh, ară anei knơ̆ng bruă blei mơ̆ng mnuih ƀuôn sang jing 1 êklăk 35 êbâo prăk/ton kbâo. Hdră mnêč snăn tal êlâo mnuih pla ăt ka thâo mơh, leh anăn ƀrư̆ ƀrư̆ mnuih ƀuôn sang păn kjăp hdră mnêč ngă bruă mơ̆ng knơ̆ng bruă ktrâo lač, mbĭt hŏng klei thâo mơ̆ng mnuih ƀuôn sang mđĭ hnơ̆ng lu. Msĕ si thŭn anei hnơ̆ng kbâo mâo lu, hlăm brô 92 ton/ha.

Mnuih ƀuôn sang să H’Bông dôk koh kbâo

 Hluê si Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să H Bông, kdriêk Čư̆ sê, čar Gia Lai, alŭ wăl mâo ênhă lăn prŏng ƀiădah lăn pla mjing mkhư̆ kyua lu jing lăn boh tâo anăn amâo ôh lu mta ana dưi hdĭp. Ktơr leh anăn hbei ƀlang jing 2 mta ana pla phŭn ƀiădah hnơ̆ng hrui mă ƀiă anăn klei hdĭp mnuih ƀuôn sang tuôm hŏng lu klei dleh dlan. Kbâo bi mlih klei hdĭp duh mkra mnuih ƀuôn sang tinei hŏng hdră êlan duh bi liê klă klơ̆ng. Mơ̆ng bruă đru dŭm hdră msir hdră mnêč truh kơ ana mjeh, masin ba yua kơ mnuih ƀuôn sang pla leh anăn kriê dlăng kbâo. Lu gŏ êsei, leh pla kbâo mâo leh klei găl, mơ̆ng anăn jhŏng pŏk phai ênhă pla kbâo msĕ gŏ sang ayŏng Tạ, Nay Vang. Amâo djŏ knŏng tlaih ƀun ôh, lu gŏ sang kpưn đĭ kơ mdrŏng hŏng kbâo. Truh ară anei, să H’Bông mâo leh hlăm brô 900 ha kbâo.  Bùi Văn Cường,   K’iăng Khua Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să H’Bông brei thâo, kbâo đru kơ mnuih ƀuôn sang dŭm djuê ana ti alŭ wăl msir klei ư̆ êpa bi hrŏ klei ƀun knap, hluê ngă tŭ jing hdră bruă krĭng ƀuôn sang mrâo, ênoh gŏ êsei ƀun knŏng adôk 7%:

“Kbâo jing ana msir klei ư̆ êpa bi hrŏ klei ƀun knap, ară anei prăk hrui wĭt mnuih ƀuôn sang pla kbâo kah knar kluôm să mâo 35 êklăk -40 êklăk/ha. Boh nik mnuih ƀuôn sang djuê ƀiă ti alŭ wăl, mnuih Jarai, mâo prăk hrui wĭt lu, bi mlih klei hdĭp đru mnuih ƀuôn sang tlaih mơ̆ng ƀun ƀin, Mkŏ mjing pưk sang, blei êdeh, kdrăp mnơ̆ng, mnư̆ mnang, war êning mơ̆ng wăl ƀuôn sang dôk.  Dŭm klei êdah kdlưn anăn ba leh să H’Bông hlăm knhal jih thŭn 2021 bi leh bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo. Čiăng lŏ dơ̆ng mdĭ kyar ana kbâo, Bruă Đảng să leh anăn Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa mkŏ mjing Hdră mtrŭn, hdră kčah čiăng đru kơ mnuih ƀuôn sang pla mjing djŏ hdră mnêč, mjing boh kdrŭt kơ mnuih ƀuôn sang pla thiăm kbâo. Mĭn tĭng truh knhal jih thŭn 2022 hnơ̆ng kbâo ti să H’Bông mâo hlăm brô 1 êbâo ha”.

 Leh 5 thŭn pla kbâo jing ana pla mjing phŭn ti să HBông, kdriêk Čư̆ sê, čar Gia Lai. Bruă thâo duah ana pla mjing djŏ guôp amâo djŏ knŏng đru mguôp mđĭ klei hdĭp kơ mnuih ƀuôn sang tinei ôh ƀiădah lŏ mđĭ kyar krĭng pla kbâo hơĭt kjăp, mơ̆ng anăn mđĭ klei dưi bi ktưn mơ̆ng bruă pla kbâo.

Pô mblang: H’Zawut Ƀuôn Yă