VOV4.Êđê - Ti anăp klei hmaĭ amâo mâo jăk mơ̆ng klei ruă Covid-19 ngă kơ bruă mkra mjing leh anăn mnia blei tuôm hŏng lu klei dleh dlan, ayŏng Y-Pôt Niê, djuê ana Êđê, pô mnia blei mda asei ti Ƀuôn kla, să Drai Săp, kdriêk Krông Ana, čar Dak Lak duah hdră ngă mrâo čiăng mdrơ̆ng. Y-Pôt jhŏng mlih mrô leh anăn ba yua kdrăp mrâo mrang hlăm bruă mkra mjing, gĭr hgŭm hlăm hdră mnia blei điện tử čiăng pŏk mlar anôk ba čhĭ. Kyua anăn, wăt tơdah hlăm yan klei ruă tưp, prăk hrui wĭt mơ̆ng knơ̆ng bruă ăt hơĭt kjăp.

Bi leh jih jang bruă kdrêč knhal tuič êlâo kơ ba čhĭ ênoh mnơ̆ng mrâo mkra mjing kơ phung blei ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, lehanăn Hà Nội, Y –Pôt Niê khua anôk bruă Êđê kphê, ti ƀuôn Kla, să Drai Săp, kdriêk Krông Ana brei thâo, anei jing mnơ̆ng knhal tuič mơ̆ng anôk bruă anei êlâo kơ Tết Nguyên đán Nhâm Dần truh. Jih hlăm sa thŭn êgao dleh dlan kyua hmăi amâo mâo jăk mơ̆ng klei ruă tưp Covid 19, anôk bruă ăt adôk mâo mơh dŭm klei tŭ dưn năng mđĭ ai leh mâo kuôl kaư truh kơ 4 klei bi čhĭ mnia prŏng hŏng ênoh truh 40 tôn kphê robusta. Mbĭt hŏng anăn, anôk bruă mâo lŏ mkra leh truh kơ 3 mta kphê mkra mjing mrâo jing kphê lik mâo mnâo hbei êbua, mnâo boh durian, lehanăn kphê lik 3 hlăm 1. Y-Pôt lač, hlăm klei dleh dlan mơ̆ng klei ruă tưp, bruă ti anăp lŏ bi duah anôk mnia mblei mrâo, hŏng êlan bi mnia mblei hlăm điện tử yơh jing phŭn jing êlan mă bruă jăk hĭn djŏ guôp pioh đru kơ ênoh bi mnia mblei mơ̆ng anôk bruaư dưi mâo klei hơĭt. “Kâo ƀuh hŏng klei ruă tưp msĕ snei, snăn klei duh mkra mnia mblei tuôm hŏng klei dleh dlan. Siămdah, asei kâo pô mtam tui duah djăp êlan mrâo hŏng Facebook; Alibaba, Sen đỏ, shopee, Tiki čiăng duah anôk čhĭ mnia mrâo, lehanăn pok mlar bruă bi mnia mblei”.

Mơ̆ng klei thâo tui tiŏ hlăm hdră duh mkra mnia mblei, thŭn leh êgao, ênoh mâo ba wĭt mơ̆ng anôk bruă Êđê Kphê hlăm thŭn êgao êgao kơ mkra êklai prăk, mjing leh bruă mă hơĭt kơ 10 čô mnuih, hŏng ênoh prăk ƀơk mơ̆ng 5 – 7 êklăk prăk/mlan, mâo đru mguôp kơ ngăn prăk knŭk kna lehanăn kơ jih jang bruă kơ klei hdĭp mda ala ƀuôn giăm 100 êklăk prăk. Y Pôt Niê yăl dliê, găn leh hlăm 4 thŭn êgao siă suôr hŏng bruă duh mkra mnia mblei kphê, anôk bruă mdưm hnơ̆ng jăk kphê jing mta kñăm tal êlâo. Asei Y-Pôt pô mtam ăt tui tiŏ klei mkra mjing kphê doh mâo anăn knăl mơ̆ng phung ƀuôn sang pô. Kyuanăn, mơ̆ng mphŭn mkŏ mjing anôk bruă mtam, ñu ngă hră mơar mdưm anăn kơ anôk bruă jing “Êđê kphê”. Hlăm hdră êlan mkŏ mjing anăn knăl kphê anei jing mta kphê mkra mơ̆ng ƀuôn sang pô, anôk bruă gĭr hŏng klei bhiăn ktang jing pla mjing kphê doh, lehanăn lehanăn mkra doh, hŏng hdră êlan đeh kphê hŏng pui djuh, păn kjăp nanao kơ klei bi mdoh mnơ̆ng yua. Mbĭt hŏng anăn, ngă djŏ hŏng phung blei mnia čiăng mơh, mơ̆ng anăn anôk bruă ƀrư̆ ƀrư̆ tui duah lông mkra mjing mâo lu mta kphê mrâo, dưi tŭ mă djăp mta klei phung blei yua lŏ wĭt lač čiăng kơ pô lŏ bi jăk hĭn hlăm bruă mkra mjing ară anei. Kyuanăn, truh ti wưng anei, dŭm mta kphê mkra mjing mơ̆ng anôk bruă Êđê kphê dưi mâo čhĭ leh hlăm 54 boh čar, ƀuôn prŏng hlăm ala čar, lehanăn mâo čhĭ wăt kơ dŭm ala čar msĕ si Malaysia; Mongol, China. Asei kâo pô yơh găn leh hlăm lu thŭn mnia mblei, mơ̆ng sa čô mnuih hriăm mơ̆ng bruă êa drao, ƀiădah klah nao hlăm bruă duh mkra mnia mblei kphê. Hŏng jih jang klei gĭr ksiêm hriăm tui duah mơ̆ng djăp anôk lehanăn truh ti wưng anei, snăn dơưng mâo ba wĭt leh boh mnga tŭ jing.

Hlăm thŭn êgao, kphê robusta asăr lehanăn robusta kpŭng mơưng Êđê Kphê mâo leh anăn hing ang hlăm dŭm mta mnơ̆ng mơ̆ng bruă lŏ hma tŭ jing mơ̆ng čar Daklak lehanăn mâo tŭ yap jing mnơ̆ng mkra mjing djăp ênoh čuăn 4 mtŭ OCOP mơ̆ng čar. Ară anei anôk bruă hlăk dôk bi leh hră mơar, lehanăn mkra rup knăl kơ hruh kdô čiăng prăp êmiêt kơ mnơưng anăp ba čhĭ kơ Japon dôk tĭng srăng ngă leh tết nguyên đán Nhâm Dần. Mbĭt hŏng anăn, leh êgao tết, anôk bruă srăng lŏ dơ̆ng bi trông pioh lŏ ba čhĭ dŭm ênoh kphê truh hlăm dŭm ala čar mkăn. Y-Pôt lač: Leh tết snăn hmei srăng ba čhĭ truh kơ dŭm ala čar msĕ si Singapore lehanăn Hongkong. Kyuanăn, kâo čiăng mtă kơ jih jang phung mda asei anak Êđê drei brei mâo klei thâo gĭr hĭn hlăm lăn ala Daklak anei, grăp čô drei brei mâo klei kreh kriăng, thâo gĭr hĭn, čiăng kơ grăp mta mnơ̆ng drei mâo srăng mâo sa anôk jăk hlăm klei bi čhĭ mnia.

Êjai dôk hlăm krah klei ruă tưp Covid 19 hmăi leh amâo mâo djŏ điêt ôh hŏng bruă duh mkra mnia mblei, Anôk bruă Êđê Kphê mơ̆ng Y-Pôt ăt mâo hdră êlan mă bruă jăk dưi krơ̆ng nanao bruă knuă pô. Hŏng klei khăp jih ai tiê tui tiŏ bruă knuă djă anăn knăl ƀuôn sang pô, êkei êdam Êđê thâo duh mkra mnia mblei anei hlăk hlê lŏ dơưng gĭr ba anăn knăl Êđê Kphê truh lu hĭn hŏng anôk mnia mblei mrâo hlăm ala čar lehanăn ti ala tač êngao, đru bi klă hnơ̆ng jăk kphê mâo mkra mjing hlăm ƀuôn sang pô./.