Đang pla mjing kruê̆ hruê̆ mơ̆ng aduôn Phạm Thị Đẹp, ti alŭ Đoàn Kết, să Ia Boong, kdriêk Čư̆ Prông dơ̆ng truh leh wưng pĕ boh. Ƀiădah kyua kƀah êa krih, đang kruê̆ hruê̆ anei knŏng mâo mă boh ƀiă, mâo lu mnơ̆ng ngă. Gŏ sang ñu dôk gĭr mkiêt mkriêm êa krih čiăng rơ̆ng kơ ana pla mjing čăt đĭ, kñăm lŏ mâo mă ƀiă ênoh prăk duh bi liê.

“Ea krih kơ ana pla mjing yan anei kƀah hin êdi, amâo mâo êa krih ôh. Kyua không kƀah êa, đang pla mjing ăt kăn mâo êa krih, ară anei knŏng duah hdră đuč, kčao ênao êa, leh anăn ktar kƀăng êa”.

Kdrăn lŏ prŏng 70ha ti ƀuôn Lặt, să Ia Boong, kdriêk Čư̆ Prông dôk hlăm wưng blĕ leh, dŭm ênhă kbưi hnoh êa mâo klei bi knăl krô amung, asăr bô. Ƀĭng ngă lŏ hma dôk duah djăp hdră čiăng mđoh êa truh kơ dŭm mbông lŏ kbưi. Aduôn Trương Thị Oanh – k’iăng khua bruă sang čư êa să Ia Boong, kdriêk Čư̆ Prông, čar Gia Lai brei thâo:

“Ară anei ti alŭ wăl să mâo ênhă ana pla mjing êbeh 2 êbâo ha. Ti anăp klei không kƀah êa msĕ ară anei, bruă sang čư êa să ăt mkŏ mjing leh anăn êpul gĭt gai bruă mkra mjing, mâo leh klei kƀĭn leh anăn mbha bruă klam kơ phung hgŭm hlăm grăp alŭ ƀuôn čiăng thâo klă boh sĭt leh anăn hmao mghiah msir, hưn jêñ jêñ hŏng să. Boh sĭt kơ êa krih, mâo đa đa hnoh êa khuôt leh, mnuih ƀuôn sang knŏng čang guôn, nao duah hnoh êa mrâo čiăng krih kơ ana pla mjing. Bruă sang čư êa să hlăm wưng kơ anăp srăng lŏ bi klă boh sĭt čiăng mâo hdră êlan bi mdrơ̆ng klei không kƀah êa kơ ana pla mjing”.

Wưng pla mjing yan Puih – Mnga anei, kdriêk Čư̆ Prông, čar Gia Lai rah pla leh êbeh 3000 ha dŭm mta ana pla mjing, leh anăn ară anei mâo 200 ha kƀah êa krih. Čiăng čŏng bi mdrơ̆ng klei không kƀah êa, mơ̆ng akŏ wưng pla mjing, bruă sang čư êa kdriêk mâo leh hră mtô lač kơ dŭm alŭ wăl hâo hưn, mtrŭt mjhar mnuih ƀuôn sang yua êa djŏ guôp, mkiêt mkriê êa rơ̆ng kơ ana pla mjing. Nguyễn Văn Luyến, Khua adŭ bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk lač:

"Wưng pla mjing yan puih – mnga thŭn 2023 truh kơ ară anei, ti alŭ wăl kdriêk ăt dôk mâo đa đa ênhă pla mjing mâo klei bi knăl kƀah êa, kyuanăn kdriêk gĭt gai leh kơ dŭm anôk bruă, boh nik jing dŭm să amâo mâo knơ̆ng kdơ̆ng êa, čŏng pô mâo dŭm hdră êlan bi mdrơ̆ng klei không kƀah êa. Iêo mthưr ai dưi hluê hdră 4 sa anôk leh anăn dŭm hnoh êa ti alŭ wăl čiăng krih kơ ana pla mjing mâo klei hŭi hyưt kƀah êa”.

Ti kdriêk Čư̆ Mgar, krĭng pla mjing kphê prŏng ti čar Dak Lak, mnuih ƀuôn sang ăt kñăm kơ bruă bi mdrơ̆ng hŏng klei không kƀah êa. Gŏ sang Lý Trần Thắng, să Ia Kiết, kdriêk Čư̆ Mgar mâo 1 ha kphê pla pluă hŏng durian, dôk kčưm hlăm gưl krih tal 4. Mbĭt hŏng bruă bi mbŏ hnoh êa, ayŏng Lý lŏ dơ̆ng yua hdră êlan krih mkiêt mkriêm kơ đang pla mjing pô.

“Msĕ hŏng yan anei pô lŏ duh bi liê ktar thiăm sa boh kbăng êa 120m, duh bi liê thiăm sa brŏng êa boh ƀiah, mâo lu êa ăt djăp krih. Krih tiŏ tluôn yan anei pô srăng tĭng mkă bi djăp êa, leh êa bŏ hlăm ƀăng kphê pô dai kơ phŭn mkăn mtam. Bui kơ durian pô krih bec êa aruăt, krih hlăm brô 30 mnĭt pô mdei yơh. Không kƀah êa đei pô knŏng gĭt mkiêt mkriêm êa yơh.”

Hluê si Ngô Xuân Biện – k’iăng khua adŭ bruă Lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Čư̆ Mgar, čar Dak Lak, kluôm kdriêk mâo 37 êbâo ha kphê, 2.500ha tiu, 2000ha mdiê lŏ čiăng mâo êa krih hlăm yan bhang. Hŏng 67 knơ̆ng kdơ̆ng êa dưi rŭ mjing, kdriêk dưi rơ̆ng êa krih kơ 82% ênhă ana pla mjing. Ngô Xuân Biện brei thâo:

“Mơ̆ng phŭn mŭt yan bhang, ti gŭ klei gĭt gai mơ̆ng bruă sang čư êa kdriêk, adŭ bruă mtô leh kơ ƀĭng ngă lŏ hma ti dŭm să krih êa mkiêt mkriêm, boh hrŏ pla dŭm mta ana pla mjing čiăng êa lu. Mbĭt anăn dŭm să truh kơ bruă wiah mă, jah bi doh mnuôr êa, mkra wĭt dŭm bruă mkŏ mkra knơ̆ng kdơ̆ng êa điêt, rơ̆ng êa krih kơ ana pla mjing.”

Hluê si klei đăo knăl, ti krĭng Lăn Dăp Kngư, klei kƀah êa krih srăng mâo ti knhal jih mlan 4 amâodah mlan 5 kơ anăp. Čiăng čŏng bi mdrơ̆ng, bruă sang čư êa leh anăn dhar bruă djŏ tuôm ti dŭm čar hlăm alŭ wăl mkăp brei leh ngăn prăk mkra bi jăk, mđĭ hnơ̆ng, jah waih mnuôr êa, knơ̆ng kdơ̆ng êa, mkŏ mjing dŭm hdră êlan bi kna êa. Mbĭt hŏng anăn, mkŏ mjing hdră trŭn kơ bruă jah wah mnuôr êa nao hlăm lŏ, mtô kơ mnuih ƀuôn sang nao čuă dlăng, gang mkhư̆ klei mnơ̆ng ngă, dưn yua kdrăp krih êa mkiêt mkriêm, hâo hưn kơ mnuih ƀuôn sang mđĭ klei thâo săng wăng mgang hnoh êa.