VOV4. Êđê - Ho\ng mta k`ăm amâo mâo lui kơ sa go\ sang k[ah mnơ\ng [ơ\ng hua\ ôh hlăm wưng Tết Nguyên đán, du\m hruê anei, djăp gưl, du\m dhar brua\ ti ]ar Daklak hlăk mko\ mjing klei ]ua\ êmuh, mđup brei mnơ\ng, đru braih mkue# kơ go\ sang dleh dlan dưi mâo klei mơak drông thu\n bhang mrâo Ất Mùi. Mb^t ho\ng brua\ ru\ mdơ\ng sang bi đru, sang hdơr knga, đru prăk duh mkra pla mjing rông mnơ\ng, mkăp mbha mjeh mnơ\ng pla mnơ\ng rông…mđ^ h^n brua\ bi hro\ [un, snăn brua\ mđup brei mnơ\ng ktang h^n lo\ bi êdah klei brua\ sang ]ư\ êa, êpul êya alu\ wa\l mđing uê` dlăng kriê wiê ênăk klei hd^p mda kơ phung dôk hlăm klei knap m`ai hlăm [uôn sang.

Thu\n 2014, ho\ng brua\ hluê ngă tu\ jing lu hdră êlan đru kơ kr^ng dleh dlan, ]ar Daklak đru leh kơ giăm 9 êbâo go\ êsei tlaih mơ\ng klei knap m`ai. Ara\ anei ]ar adôk êbeh 40 êbâo go\ êsei [un, lehana\n êbeh 30 êbâo go\ êsi giăm [un, hnơ\ng ênoh go\ êsei [un êbeh 10%. Đru mnuih [un kdrăp ma\ brua\, djuê mjeh mnơ\ng pla mnơ\ng rông, prăk duh bi liê… ktrâo ata\t đru digơ\ ]o\ng kpưn đ^, ana\n jing brua\ tal êlâo mơ\ng brua\ sang ]ư\ êa alu\ wa\l, lehana\n djăp êpul brua\, êpul êya ti Daklak. Aduôn Nguyễn Thị Vân, khua êpul hgu\m brua\ đru ba yang [uôn ]ar Daklak, la]:

“Klei drei mbha braih, mbha mnơ\ng ana\n kno\ng jing brua\ nga\ ma\ êjai anei, đru du\m klei k[ah ana\p mta. Bi kơ mgi dih jing đru kơ digơ\ hdră ma\ brua\, đru kdrăp ma\ brua\, mâo prăk duh bi liê mđ^ kyar brua\ pla mjing, rông mnơ\ng pioh mđ^ kyar klei hd^p mda go\ sang”.

Ho\ng hdră êlan ana\n, hlăm thu\n leh êgao, du\m êbâo ]ô mnuih mâo klei hd^p dleh dlan ti ]ar Daklak mâo đru hlăm brua\ mdrao mgu\n, đru mjeh êmô, mjeh u\n, đru ru\ mdơ\ng sang dôk, mđup brei êdeh wai, prăk đru hriăm hra\ mơar kơ phung hđeh hriăm hra\ [un gao klei dleh dlan…Kno\ng t^ng mơ\ng keh kyua mnuih [un hla\m ]ar mâo iêu mkrum truh giăm 24 êklai prăk, đru mdơ\ng mrâo, lehana\n mkra w^t 450 boh sang bi đru, mđup brei mnơ\ng kơ du\m go\ êsei dleh dlan…Jing sa hlăm 20 go\ sang mâo mđup brei mjeh êmô [ri wưng knhal jih thu\n 2014, amai Nông Thị Minh, ti thôn Êa Kning, sa\ }uôr Knia, kdriêk {uôn Đon, mgei ai tiê la]:

“Go\ sang kâo dôk hlăm klei dleh dlan, hruê anei mâo klei đru sa drei êmô, kâo bo\ ho\ng klei mgei ai tiê, la] jăk kơ du\m gưl brua\ sang ]ư\ êa. Kâo srăng dlăng kriê rông ba êmô bi jăk, ]ia\ng kơ `u đ^ pro\ng, đru hlăm brua\ mđ^ kyar klei hd^p mda, pioh rông ba anak aneh hriăm hra\ mơar truh anih.”

Du\m hruê anei, djăp gưl, du\m dhar brua\ ti Daklak hlăk mko\ mjing lu brua\ bi nao ]ua\ êmuh, mđup brei mnơ\ng, đru du\m go\ êsei dleh dlan mâo klei găl [ơ\ng tết. Knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa ]ar Daklak kah leh êbeh 40 êklai prăk pioh blei mnơ\ng mđup brei kơ phung knu\k kna dlăng ba, mnuih mâo brua\ tu\ dưn ho\ng lăn ]ar, go\ sang phung dleh dlan, lehana\n đru êbeh 600 tôn braih kơ du\m go\ êsei [un…jih jang êpul brua\, êpul êya, phung duh mkra, mnuih thâo bi đru ăt hlăk mđup brei du\m pluh êbâo hnư mnơ\ng kơ mnuih [un [in. Tu\ ma\ mnơ\ng dhơ\ng tết, amai Đông, mnuih djuê ana Sedang, ti sa\ Êa Yiêng, kdriêk Krông Pa], la] mse\ snei:

“Kâo mâo tu\ ma\ mnơ\ng mđup brei hruê anei, kâo bo\ ho\ng klei mơak, lehana\n la] jăk kơ brua\ sang ]ư\ êa, la] jăk kơ Êpul hgu\m gru bi kal hrah. Mâo mnơ\ng, mâo prăk brei anei snăn tết thu\n anei kâo srăng blei mnơ\ng kơ phung anak kâo”.

Nga\ klei Brua\ sang ]ư\ êa ]ar g^t gai, du\m alu\ wa\l ti ]ar Daklak hlăk pral jao mnơ\ng, lehana\n prăk truh kơ grăp go\ sang [un [in, ]ia\ng đru kơ jih jang go\ sang amâo mâo le\ hlăm klei k[ah ôh wưng tết anei. Nguyễn Sỹ Kỹ, Khua knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa kdriêk Krông Pa], brei thâo:

“Ho\ng mta k`ăm g^r amâo mâo lui go\ sang knap m`ai le\ hla\m klei ư\ êpa wưng tết, snăn hmei mâo leh hdră êlan brei Adu\ brua\ mnuih ma\ brua\, phung knap m`ai ngă bi jăk brua\ bi đru, mbha brei mnơ\ng kơ jih jang go\ sang knap m`ai, grăp hnư mnơ\ng ho\ng ênoh 250 êbâo prăk, ho\ng ênoh jih jang êbeh 1 êklai prăk; đru 105 tôn braih mbha kơ jih jang go\ sang le\ hlăm klei knap m`ai. Hjăn ho\ng du\m go\ sang knu\k kna dlăng ba, snăn phung khua g^t gai du\m dhar brua\ hla\m kdriêk srăng nao mđup brei mnơ\ng mđ^ ai. Ara\ anei, mnơ\ng truh leh kơ grăp ]ô mnuih”.

Jih jang hnư mnơ\ng mđup brei kha\dah amâo mâo jing pro\ng ôh, [ia\dah truh kơ kngan mnuih knap m`ai djo\ ti wưng tết, mbo\ klei thâo bi khăp, đru sa kdrê] kơ du\m go\ sang mdul [ia\ klei dleh dlan, lehana\n mâo klei h’uh mđao êjai yăn mnga truh, tết hriê.

                                                BTV: Y-Khem.