Bur bai pŭng hla djam biăp jing mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk êdi mơ̆ng djuê ana M’nông dưi mkra mjing mơ̆ng jih jang mnơ̆ng čŏng mâo mơ̆ng dliê. Mnuih M’nông yap anei jing sa hlăm dŭm mta mnơ̆ng yang thiê adiê brei mơ̆ng ênuk aê aduôn pô mơ̆ng đưm.
Čiăng mâo mkra bur bai pŭng hla djam biăp, mnuih M'nông bi nao tui duah jih jang mnơ̆ng pioh mkra, lehanăn mâo klei thâo tŭk kna srăng mjing sa mnâo mnañ jăk snăk. Mnơ̆ng pioh mkra anăn jing hla djam biăp dơ̆ng khua, kpŭng braih, êa hbâo kpur jing čuh klĭt mtei krô, kđeh čĭm thâodah kan lehanăn jih jang mnơ̆ng bi ƀăt mâo boh êsŭn, amrêč krô leh tlê, amrêč mtah, hră, kpŭng bi ƀăt, asăr bi ƀăt.... Klei hiu duah hla djam biăp man dơ̆ng đuĕ nao kơ khua yơh mnơ̆ng phŭn, srăng mjing mnâo mnañ jăk snăk, lehanăn bi êdah êa mil srăng kbiă mơ̆ng bur anei. Leh tŭk ksă, hla djam biăp ăt adôk êa mtah, mâo mnâo ƀăt kdlik. Bi tơdah mkra hŏng hla mda, bur srăng đuĕ kơ êa uê, amâo đei jăk ôh. Djam biăp pleh mă knŏng hla, kut jing klŏ lehanăn reh bi êpih. Braih tram hĕ hŏng êa mơ̆ng mlam hrue êlâo čiăng bi êun, lui thu êa, dưm hlăm êsŭng tlê bi ƀhĭ. Êa hbâo čuh hbâo mơ̆ng klĭt boh mtei krô jing mnơ̆ng jăk hĭn mnuih ƀuôn sang ti lăn dap kngư anei kreh yua. Mă klĭt boh mtei leh krô čuh măh bâo mtlai hlăm êa doh kwă djar mă êa pioh tŭk riă bur bai.
Tơdah jih jang mnơ̆ng mâo leh djăp ênŭm, snăn jhar pui drŏng gŏ êa bi ktơ̆ng mtlai hŏng êa hbâo. Pŭ gŏ kơ gŭ, dưm hla djam biăp bi lŭk leh hŏng kpŭng braih kwă nanao bi tar, leh kơ anăn mđam hlăm hbâo kpur. Dôk mđam snăn hlăm hbâo kpur mơ̆ng 4-5h, lehanăn lŏ dơ̆ng drŏng gŏ bur hlăm pui jhar pui ti hnơ̆ng êdu tơl truh kơ êa bur ktơ̆ng, lŏ kwă, lehanăn dưm mnơ̆ng bi ƀăt jing êsŭn, hra, kpŭng bi ƀăt, asăr bi ƀăt amrêč tui si pô čiăng ƀơ̆ng.
H’Bơi dôk ti alŭ Phú Lợi, să Quảng Phú, kdriêk Krông Knô, čar Dak Nông brei thâo, klei yuôm bhăn êdi čiăng bi mâo djam bur jăk, anăn jing êjai riă brei mâo hla djam biăp man dơ̆ng khua. Kpŭng braih tlê bi ƀhĭ kdlik, lehanăn êa hbâo mtei krô čiăng kơ djam bur leh riă mâo klei ƀăt jăk lehanăn êun kdlik. Djap bur bai anei mâo êa mil mtah, mâo mnâo mnañ ƀâo mngưi mdhư̆ mdhưi jăk snăk. H’Bơi yăl dliê hdră mkra snei:
“Êlâo kơ riă djam bai kpŭng hla djam biăp anei, snăn jing tŭk bi ktơ̆ng êa hbâo êlâo, leh kơ anăn dưm hla djam biăp reh đ’điêt mâo bi lŭk leh hŏng kpŭng braih mprăp leh kơ anăn, lehanăn kwă bi tar, dưm ƀiă hra čiăng krơ̆ng kơ êa mil djam bur dôk nanao êa mtah, lehanăn mâo mnâo ƀâo mngưi jăk, tơdah amâo mâo dưm ôh hra snăn djam srăng bi mlih êa mil ngă kñĭ hĕ, djam bai anei kreh riă hŏng kđeh čĭm thâo dah kan êa, hŏng amrêč hra man djăp mâo amrêč krô leh tlê ƀhĭ, lehanăn amrêč mtah, kpŭng bi ƀăt man djăp. Snăn djam bur anei mnuih M’nông kreh ƀơ̆ng nanao djam anei, ñu mâo mta tŭ jăk kơ asei mlei, lehanăn ƀơ̆ng jăk đŏk kƀông snăk boh nik djam bur anei guôp hŏng mnuih khua thŭn, lehanăn hđeh điêt, mâo mnâo ƀâo mngưi djŏ hŏng knhuah mnuih djuê ana M’nông.
Ƀơ̆ng djam bur anei bi ƀuh mâo mnâo mnañ jăk, mâo klei hăng mơ̆ng amrêč, mâo klei kdlik mơ̆ng kpŭng braih, klei ƀâo mngưi mơ̆ng hla djam biăp. Mâo lu mnuih ƀơ̆ng knŏng djam bur anei amâo lŏ huă hŏng êsei ôh, amâodah ngă djam pioh huă hŏng êsei jăk mơh. Lu mnuih khăp snăk ƀơ̆ng djam bur anei kyuadah mâo mnâo ƀâo mngưi mnâo čĭm kan, klei ƀăt mơ̆ng kpŭng braih, klei ƀâo mngưi mơ̆ng hla djam biăp, boh êsŭn huă hŏng êsei ƀâo mngưi brai êun jing jăk êdi, jing guôp hŏng mnuih mduôn khua lehanăn hđeh êlăk.
Păt jih jang mnuih M’nông thâo soăi mkra djam bur anei yap anei jing mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk êdi, mâo lu mnuih khăp hlăm djuê ana pô. Anei jing mnơ̆ng ƀơ̆ng amâo mâo dưi kƀah ôh hlăm grăp blư̆ huă ƀơ̆ng, amâodah hlăm dŭm klei huă ƀơ̆ng prŏng bi kuôl ung mô̆, klei dơr djiê, amâodah tŭk kna mâo tue hriê čhưn. H’Bơi, ti alŭ Phú Lợi, să Quảng Phú, kdriêk Krông Knô, čar Dak Nông lač:
“Djam bai kpŭng hla djam biăp mâo leh mơ̆ng ênuk aê aduôn pô đưm, pioh yua ƀơ̆ng huă hlăm grăp hrue, hlŏng jing leh knhuah gru jăk siam hlăm mnơ̆ng ƀơ̆ng djuê ana M’nông, jih jang mnuih khăp sơăi ƀơ̆ng djam anei, amâo mâo djŏ hjăn mnuih djuê ana M’nông ôh, ƀiădah wăt mnuih djuê lar, lehanăn lu djuê ana ayŏng adei mkăn khăp sơăi ƀơ̆ng, djam bur bai anei mâo mkra mjing pioh drông tue, ƀơ̆ng hlăm klei huă mnăm, jing lu hĭn”.
Ară anei, klei hdĭp mda mnuih Mnông khădah mâo leh klei bi mlih hĭn, ƀiădah hŏng djam bur bai anei mơ̆ng aê aduôn pô ăt kăn dưi kƀah rei hlăm grăp blư̆ huă ƀơ̆ng. Sa mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo mơ̆ng dliê ba hriê mnâo mnañ ƀâo mngưi, lehanăn lu mta tŭ jăk. Bruă djă pioh lehanăn mkra nanao djam bur anei jing leh knhuah gru jăk siam hlăm mnuih djuê ana M’nông.
Viết bình luận