Klei khăp hŏng bruă jhĭt mñam mơ̆ng mniê Dao Thanh Phán
Thứ bảy, 08:54, 22/06/2024 VOV Tây Nguyên VOV Tây Nguyên
VOV4.Êđê - Hŏng phung mniê Dao Thanh Phán ti să Yên Than, kdriêk Tiên Yên, čar Quảng Ninh, leh ruê̆ bruă pưk hma snăn êrŭm hŏng mrai jing ƀĭng găp sĭt suôr hlăm grăp hruê. Dŭm gru grua, boh đêč mnga hluê knhuah djuê ana mơ̆ng dŭm thŭn êngŭn mlan, dưi čuê mơ̆ng ênuk gưl anei truh kơ gưl êdei hluê hŏng kiê kngan mbruă mơ̆ng phung mniê Dao Thanh Phán.

Jhĭt mñam jing sa hlăm dŭm bruă hlăm klei hdĭp phung mniê Dao Thanh Phán ti să Yên Than (kdriêk Tiên Yên, čar Quảng Ninh). Anei jing alŭ wăl mâo êbeh 90% djuê ana Dao Thanh Phán hdĭp mda anăn dhar kreh, klei bhiăn diñu răng kriê leh anăn mđĭ lar. Tinei phung mniê yua kdrăp djuê ana pô lu hlăm klei hdĭp grăp hruê. Hlăm mmông wăn, phung aduôn, phung amĭ dôk ti gah sang kngan djă êrŭm, mrai mbruă snăk. Bruă jhĭt mñam dưi mtô mơ̆ng ênuk êlâo, anăn phung mniê ti Yên Thành thâo jhĭt sơăi. Amai Chíu Thị Hoa, 35 thŭn brei thâo, hlue si klei bhiăn, phung mniê Dao Thanh Phán êlâo kơ dôk ung thâo jhĭt, mñam čiăng mkra kdrăp čŭt hơô kơ pô. Amâo djŏ knŏng dŭm năn ôh diñu lŏ mkra kdrăp čŭt hơô mđup brei kơ amĭ ung, phung amai adei ung.

Bruă jhĭt mñam djuê ana hlue si hdră lŏ čuê, mơ̆ng aduôn aê, amĭ ama truh kơ pô. Pô hriăm ƀrư̆ ƀrư̆ snăn srăng thâo. Gĭr hriăm, mơ̆ng ênưih truh kơ dleh. Gru jhĭt ti knhal čhum, ao jing dleh hĭn. Ti knhal čhum jhĭt 2-3 mlan, bi ao 2 nah ăt hlăm brô 1 mlan. Bi leh 1 kdrăp čŭt hơô hlăm brô 5 mlan. Thŭn msĕ hŏng kâo amâo đei hơô ôh anăn knŏng jhĭt 2 kdrăp đuč.

 Kdrăp čŭt hơô djuê ana phung mniê Dao Thanh Phán mâo: ao, čhum, drăng kơiêng, đuôn, čhiăm. Dhar kreh, gru đêč phung mniê Dao Thanh Phán khăng jhĭt ti knhal ao, đah da hŏng boh prŏng hlăm brô 10 cm. Gru jhĭt hlăm čhum dưi jhĭt ti knhal dua nah čhum mâo boh dlông hlăm brô 30 cm. Anei jing anôk dưi jhĭt lu gru jhĭt hĭn hlăm kdrăp djuê ana mnuih Dao Thanh Phán. Drăng kơiêng jing sa blah mnal kô̆, prŏng mơ̆ng 5-7cm khăng jhĭt lu gru jhĭt jăk siam. Ti anăp kdrăp djuê ana mnuih Dao Thanh Phán mâo 2 êa mil hrah leh anăn kô̆. Diñu bi mĭn hrah bi hmô kơ pui, kô̆ bi hmô kơ êa. Ti anôk mâo pui leh anăn êa, anôk anăn mâo klei hdĭp, mâo anak mnuih. Kyua anăn, hrah, kô̆ jing 2 êa mil phŭn hlăm kdrăp djuê ana Dao Thanh Phán, jing klei bi hmô kơ klei mdrŏng sah leh anăn dôk lă lar mơ̆ng djuê ana pô. Ƀiădah hruê anei kdrăp djuê ana diñu mâo thiăm lu mta êa mil msĕ si jŭ, mtah, hrah mda, hrah jŭ. Amai Chíu Thị Hải brei thâo, bruă jhĭt amâo ênưih mkra dŭm kdrăp djuê ana ôh ƀiădah lŏ mâo lu klei jăk siam dhar kreh, knuih hdĭp, klei đăo mơ̆ng mnuih Dao Thanh Phán. 

Dŭm gru đêč anei mnuih Dao jhĭt hlue si klei mĭn leh anăn klei đăo diñu. Grăp tal jing mâo klei mĭn kơ klei hdĭp mngăt. Kdrăp jhĭt čhum ao mnuih Dao jing rup boh hră Phạn, rup ana kyâo mtâo, čĭm čap bi mguôp hŏng êa mil siam snăk, êdah êdi jing jhĭt jih dua nah. Boh nik đuôn đua kŏ mnuih Dao Thanh Phán dleh snăk mkra. Đuôn hlăk đưm dưi mkra hŏng 100 tal mnal, 100 tal êpih leha năn 32 aruăt êrŭm mơ̆ng gŭ truh kơ dlông. Kâo ƀuh leh sa čô mbruă mnuih Dao mkra đuôn hlăm 1 mlan, đuôn anăn hlue jih klei hdĭp phung mniê Dao Thanh Phán.

Amai Chíu Thị Huệ brei thâo čiăng jhĭt sa kdrăp djuê ana luč lu hruê mmông anăn ară anei lu mnuih amâo thâo jhĭt ôh, boh nik phung mda asei.

Ăt mâo đa đa phung mda asei amâo thâo jhĭt ôh. Ară anei lu mnuih amâo hriăm amâo lŏ thâo ôh. Kâo thâo jhĭt mơ̆ng 12-13 thŭn, kyua amĭ kâo mtô. Kâo khăp anăn hruê mlan mă jhĭt. Kâo ăt khăp mơh, anăn lu mmông ksiêm dlăng ao amĭ leh anăn tui jhĭt, ti anôk ka thâo snăn êmuh amĭ. Anak kâo hriăm adŭ 8, kâo ka mtô ôh kyua ka mâo mmông mtô anak.

Klei hdĭp mrâo mrang, lu mta phŭn ngă kơ phung mniê mnuih Dao Thanh Phán amâo thâo jhĭt ôh. Diñu khăng hơô kdrăp djuê ana, bruă hriăm hră mơar lu leh anăn phung amĭ ama mă bruă knuă duah klei hdĭp mda anăn kăn mâo mmông bi hriăm anak rei. Leh anăn bruă jhĭt čiăng mâo lu hruê mmông, gru đêč dleh anăn ăt ngă kơ phung hđeh mrâo êdu ai, amâo gĭr ôh. Čiăng răng kriê leh anăn mđĭ lar ênoh yuôm dhar kreh, hlăm anăn mâo bruă jhĭt, kdriêk Tiên Yên ăt mkŏ mjing leh dŭm êpul hgŭm răng mgang bruă jhĭt mơ̆ng dŭm djuê ana Dao Thanh Phán, Dao Thanh Y, Sán Chỉ… Dương Thị Hậu, K’iăng Adŭ bruă dhar kreh kdriêk Tiên Yên brei thâo:

Hŏng kdrăp djuê ana mnuih djuê ƀiă ti Tiên Yến dưi mkra mjing dleh snăk, čiăng mâo klei jăk siam, klei tuh êyuh jih ai tiê mơ̆ng phung mniê. Hlăm ala ƀuôn mrâo mrang snăn bruă anei ƀrư̆ luč ram. Khădah snăn, čiăng răng mgang mtô bi hriăm kơ phung mda asei snăn ară anei kdriêk Tiên Yên mkŏ mjing lu hdră bruă, hlăm anăn mđing leh anăn pioh klei găl čiăng hâo hưn kơ mnuih ƀuôn sang răng mgang êpul hgŭm jhĭt. Mjing mnơ̆ng dhơ̆ng jhĭt jing mnơ̆ng kơ tuê hiu čhưn ênguê. Amâo djŏ knŏng 100% thâo sơăi ôh ƀiădah tơdah mđĭ kyar êpul anei, phung hđeh mâo amĭ ama mtô bi hriăm jhĭt. Ară anei ƀiă êdi jing diñu čŏng jhĭt kdrăp djuê ana pô pioh hơô.

Bruă jhĭt jing klei găl mơ̆ng Yên Than anăn hŏng hdră tă răng mgang dhar kreh mguôp hŏng mđi kyar hiu čhưn ênguê, bruă sang čư̆ êa să hrăm mbĭt hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm bruă răng kriê bruă jhĭt. Phạm Văn Hưng, K’iăng Khua dlăng bruă Đảng, Khua Êpul gơ̆ng bruă ƀuôn sang să Yên Than brei thâo bruă sang čư̆ êa să hrăm mbĭt nanao hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm bruă răng mgang leh anăn mđĭ lar ênoh dhar kreh, boh nik bruă jhĭt.

Hmei hưn mdah 2 êpul hgŭm răng mgang knhuah dhar kreh djuê ana, hlăm anăn mbha 1 êpul dhar kreh, răng kriê dhar kreh djuê ana Dao Thanh Phán, Êpul Dao Thanh Y.  Dŭm knăm Tết, knăm mơak hâo hưn, mtrŭt mjhar mnuih ƀuôn sang, boh nik amai adei hơô kdrăp djuê ana. Amai adei ktưn hưn čang hmăng dŭm knăm mơak anei čiăng dưi hơô kdrăp djuê ana pô.

Bruă mkŏ mjing êpul hgŭm dhar kreh, răng kriê dhar kreh djuê ana Dao Thanh Phán đru amai adei thâo săng leh anăn ktưn hưn kơ bruă jhĭt djuê ana pô. Dŭm mmông mtô bi hriăm mơak hĭn, phung hđeh ăt mđing dlăng leh anăn tui hriăm grăp gru jhĭt jăk siam. Diñu ktưn hưn lač “Diñu răng mgang leh anăn mđĭ lar dhar kreh sa kdrêč kyua klei mưng, klei yuôm bhăn anăn jing klei khăp kơ dhar kreh, hŏng kdrăp jăk siam mâo gru đêč jiă kma jih sa wăl hdĭp mda mnuih Dao Thanh Phán”.

VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC