Knăm iêo mngăt mdiê wĭt kơ hjiê mơ̆ng mnuih Mnông Gar
Chủ nhật, 00:00, 29/09/2024 VOV Tây Nguyên VOV Tây Nguyên
VOV4.Êđê - Hlăm klei hdĭp êlâo dih mơ̆ng mnuih M’Nông Gar ti să Dak Phơi, kdriêk Lak, čar Dak Lak jing ngă bruă lŏ hma, boh nik jing buh mdiê hma hang. Kyuanăn, mơ̆ng hlăk buh pla truh kơ puôt wiă, mnuih M’nông gar mâo lu klei ngă yang yuôm bhăn jiă kma knhuah gru djuê ana. Hlăm anăn mâo klei ngă yang iêo mgăt mdiê bi êdah klei mpŭ kơ asăr mdiê leh sa wưng buh pla suăi êmăn hŏng klei hmăng hmưi mâo klei hdĭp trei mđao yâo mơak.

Knăm iêo mngăt mdiê wĭt kơ hjiê mơ̆ng mnuih Mnông Gar dưi čuê mơ̆ng dŭm ênuk gưl hŏng anei, hŏng klei mprăp mơ̆ng jih ƀuôn leh sa yan hrui êmiêt. Hlăm mlan 12 grăp thŭn, mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn ruah hruê lehanăn mprăp mnơ̆ng mnuă, leh kơnăn hưn mthâo kơ mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn, kah mbha bruă mă kơ grăp čô mnuih hlăm gŏ sang. Tơdah mprăp leh djăp ênŭm mnơ̆ng mnuă, srăng hluê ngă klei bhiăn mgrông mngăt mdiê wĭt kơ hjiê. Pô sang srăng atăt mnuih ƀuôn sang nao ti hma leh hrui êmiêt lehanăn nao ti anôk mdơ̆ng leh gơ̆ng ngă yang êlâo kơnăn. Pô sang dôk ti anăp gơ̆ng ngă yang lehanăn ayŭ hlăm sa đĭng kram čiăng bi mdih mngăt mdiê. Pă čô mniê mă mdiê dưm hlăm bŭng lehanăn pô sang ăt mă mdiê lehanăn sa knuh mnga ti gơ̆ng ngă yang dưm hlăm bŭng. Pô sang êbat êjai mplĕ klei ana mtei êjai hŏng boh tŭ yuôm čiăng bi knăl, ktrâo êlan kơ mngăt mdiê wĭt kơ hjiê. Dăl ktuê êlan anei, phung mbruă amâo tông čing ôh diñu knŏng ayŭ ki, čiăng iêu mngăt mdiê wĭt. Y-Krang Tơr, ti ƀuôn Tlông, să Dak Phơi, kdriêk Lăk brei thâo:

“Tal êlâo hmei srăng ngă knăm mdơ̆ng gơ̆ng ngă yang, hŏng 1 drei mnŭ lehanăn kpiê čeh čiăng ngă yang kơ ana mdiê ti hma. Leh hrui êmiêt mdiê wĭt kơ hjiê, hmei lŏ mă mnŭ, kpiê čeh ngă yang ti hjiê dưm mdiê. Mbĭt anăn, hmei mă êsei lehanăn êbŭng msăm tlê mbĭt hŏng čĭm mnŭ čiăng bi huă ƀơ̆ng čhưn mbĭt. Hruê ngă knăm anei, hmei tông čing, ayŭ kĭ čiăng ba klei mơak hlăm hruê ngă yang anei.

Mnuih M’Nông Gar mâo klei mĭn, boh giêt jing anôk dôk mơ̆ng yang mdiê, amâo dạ lŏ pia jing “Adŭ pĭt mơ̆ng hbia mdiê”. Kyua anăn, mdiê leh mâo phung mniê gui ba wĭt ti hjiê, phung mniê srăng puôt mdiê dưm hlăm boh giêt lehanăn pô riêu yang dưm mnơ̆ng anei ti ƀăng jang hjiê dưm mdiê. Leh kơnăn, pô riêu yang djĭng kpiê hlăm mla kbao, êsei, bur, êrah mnŭ dưm hlăm hjiê dưm mdiê čiăng jak iêu mngăt mdiê lehanăn ayŭ đĭng krah, răk klei riêu yang.

Dŭm asăp riêu yang bi êdah klei mpŭ kơ grăp asăr mdiê, ară anei dưi ba wĭt kơ hjiê. Mbĭt hŏng anăn, lač jăk kơ aê aduôn atâo atiêt pŏk phai leh lăn ala, mtô kơ hdră rah pla, mpŭ kơ boh tŭ leh sa yan mă bruă. Y-Krang Tơr brei thâo, knăm mgrông mdiê wĭt kơ hjiê ăt mâo klei ngă yang kơ dŭm mta mnơ̆ng yua msĕ si wăng, kgă, bŭng hrăm mbĭt leh hlăm sa yan êgao lehanăn čang hmăng yang mdiê srăng dôk nanao hŏng pô sang lehanăn jih jang mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn dưi mâo sa yan ngă bruă djŏ boh mnga.

“Mâo khua mduôn amâo dah pô sang srăng ngă yang kơ mdiê pô, hŏng asăp riêu yang “Yang mdiê Ang, yang mdiê Trang…, bi tiŏ êran čiăng mboh lu. Hluê aê aduôn atâo atiêt đuĕ nao leh, lui lăn ala pưk hma, ară anei hmei ngă bruă. Êdei anei, mâo mjeh mrâo, lŏ mâo mdiê mrâo, hjiê mdiê mrâo. Bi phung êkei tông čing, ayŭ ki dhiêu gah hjiê dưm mdiê lehanăn mnăm kpiê čeh mơak mbĭt”.

Mnuih M’Nông Gar mâo dŭm klei kăm msĕ si mdiê ba dưm hlăm hjiê amâo dưi mă kbiă tač ôh tơdah ka ngă knăm anei. Knăm ngă yang mngăt mdiê amâo dưi ƀơ̆ng čĭm hlô rang, đruah kyua mngăt mdiê srăng êran đuê̆ msĕ si dŭm mta mnơ̆ng anăn. Đa đa mâo mnuih kăm ƀơ̆ng čĭm anur, ariêng.

Kdrêč knhal tuič mơ̆ng knăm ngă yang mngăt mdiê mơ̆ng mnuih Mnông, jing pô riêu yang mă sa kpŭng braih lŭk mbĭt hŏng êrah mnŭ, kpiê čeh mia ti dlông hjiê mdiê lehanăn jih jang mnơ̆ng yua mơ̆ng gŏ sang čiăng krơ̆ng kjăp mngăt mdiê dôk lehanăn čang hmăng mnơ̆ng yua kơ bruă dưi rơ̆ng hĭn. Mbĭt anăn, ăt mia ti adhei lehanăn kuê mơ̆ng pô sang čiăng kơ yang thâo klă pô sang. Leh kơnăn srăng nao mnăm kpiê lehanăn sa mta mnơ̆ng amâo dưi kƀah ôh hlăm knăm anei jing huă êsei hŏng djam mnŭ tŭk hŏng êbŭng msăm.

Knăm mgrông mngăt mdiê wĭt kơ hjiê mơ̆ng mnuih M’Nông Gar amâo djŏ knŏng bi êdah klei čang hmăng kơ mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn trei mđao, djăp ênŭm, yâo mơak ƀiădah lŏ hyuă kjăp klei hgŭm mguôp êpul êya, mkŏ mkra ƀuôn sang jăk siam hĭn, Anei jing sa knăm jiă knhuah dhar kreh mơ̆ng mnuih Mnông Gar brei kriê pioh. Y-Klang Tơr brei thâo: 

“Mnuih M’Nông hmei mâo klei bhiăn ngă yang anei mơ̆ng sui leh, dơ̆ng mơ̆ng ênuk aê aduôn êlâo adih truh kơ ară anei, hmei amâo mâo lui ôh klei bhiăn đưm êlâo mơ̆ng djuê ana pô. Truh kơ ară anei, ăt dưi krơ̆ng kjăp, truh kơ mduôn hmei ăt lŏ čuê kơ phung čô anak pô lehanăn mtă kơ diñu brei krơ̆ng kjăp lehanăn mđĭ lar knhuah dhar kreh jăk siam mơ̆ng đưm mơ̆ng mnuih Mnông pô”./.

VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC