VOV4.Êđê -Êlâo dih mnuih [uôn sang djuê ana Êđê đăo kơ lu mta yang, rơ\k ktơk kyâo mtâo mâo mngăt, sơnăn mâo lu klei ngă yang djo\ tuôm kơ bruă lo\ hma lehana\n klei hd^p anak mnuih. Hlăm du\m klei ngă yang, mâo 1 mta mnơ\ng yua amâo dưi k[ah ôh, ana\n jing ]eh kpiê. Ho\ng lu mnuih [uôn sang djuê ana Êđê, ]eh amâo djo\ kno\ng mnơ\ng pioh ba yua đui] ôh, [ia\dah lo\ jing mnơ\ng bi mje\ êpul êya, djuê ana.

Hlăm sang dlông go\ sang  Y Bhiâo (Aê Hiêm), ti [uôn Tr^ng 2, phường An Lạc, [uôn pro\ng Buôn Hồ, ]ar Dak Lak, mâo ]eh yuôm, ho\ng hnơ\ng điêt pro\ng mdê mdê dưi dăp tring. Mâo boh lui huông, mâo boh dôk jia\ piê leh. Aê Hiêm brei thâo, anei jing ]eh go\ sang `u dôk kriê pioh leh ana\n lo\ blei mơ\ng mnuih [uôn sang hlăm du\m [uôn, grăp boh mâo ênoh mơ\ng du\m êtuh êbâo truh du\m pluh êklăk prăk (bi knar ho\ng sa drei êmô). Êlâo dih, ti du\m boh [uôn, ]eh yuôm  adôk lu, khă dah ara\ anei, ho\ng klei lui] ram du\m knăm ngă yang leh ana\n klei hiu ghan mnia mnơ\ng đưm ti du\m anôk, du\m ]eh yuôm [rư\ hruê [rư\ [ia\ h^n, lu blư\ ]ia\ng blei ăt kăn mâo.

                        Du\m boh ]eh yuôm dưi dăp khuăt hlăm sang krum

Hlăm sang kâo snăn ăt mâo 4-5 mta ]eh ho\ng êbeh 20 boh, hlăm ana\n mâo lu boh blei mrâo. Du\m ]eh yuôm, ]eh đưm mse\ si ]eh Tang snăn mrâo lo\ blei đui].  Bi du\m boh ]eh mphu\n mơ\ng ênu\k am^ ama snăn amâo myun pui [ơ\ng he\ jih hlăk thu\n 1973. Ara\ anei hin snăk, ]ia\ng blei snăn ăt kăn mâo mơh. Ara\ anei tơdah [uh ara\ng ]h^ ]eh snăn ăt kâo blei mtam kyua ]ia\ng êdi, ]ia\ng kriê pioh kdrăp mnơ\ng yuôm mơ\ng djuê ana pô, leh ana\n lo\ ba yua hlăm du\m klei ngă yang, amâo dưi lui ôh du\m klei bhiăn, klei ngă yang anei, brei kriê pioh kơ anak ]ô pô ]ia\ng kơ di `u lo\ thâo knă kpiê ]eh, yua mse\ si pô dôk yua ara\ anei.

}eh amâo djo\ mnơ\ng yua đui] ôh, [ia\dah jing ngăn do\ kriê pioh, bi êdah knuih k’hưm mơ\ng pô sang

Mnuih Êđê mbha ]eh mâo 4 mta: ]eh Tuk, ]eh Tang, ]eh Ba, ]eh Bô. Êngao kơ ana\n mâo ]eh jăn, ]eh Duê, Kriăk… Kyua mâo lu alu\ wa\l, ana\n sa mta ]eh [ia\dah mâo ana\n pia mdê mdê. Êlâo dih, bruă blei mnia ]eh dưi yap ho\ng mnơ\ng yuôm mơ\ng go\ sang mse\ si u\n, êmô, kbao. Hlăm du\m mta ]eh, ]eh Tuk jing yuôm h^n, bi knar ho\ng 1 drei êman amâo dah 8 drei kbao. Mta anei kno\ng dưi ba yua hlăm du\m klei ngă yang yuôm bhăn, mâo mnơ\ng myơr mơ\ng u\n kriâo 50kg kơ dlông. Y Blih Mlô, ti [uôn Pưk Pro\ng, să Ea H’Ning, kdriêk }ư\ Kuin brei thâo, ]eh amâo djo\ kno\ng jing mnơ\ng pioh yua grăp hruê ôh [ia\dah `u jing ngăn do\ pioh mơ\ng go\ sang, pioh mka\ kơ hnơ\ng mdro\ng sah leh ana\n mâo k’hưm. ~u jing mnơ\ng pioh đu\ kơ hlei pô ngă soh ho\ng klei bhiăn Êđê, ngăn pnu\ hlăm klei bi kuôl ung mo# leh ana\n jing mnơ\ng bi mbha kơ mnuih djiê. Kyua ana\n, ti sang mâo lu ]eh sang ana\n mdro\ng leh ana\n mâo k’hưm.

      Mb^t ho\ng ]ing, ]eh jing mnơ\ng amâo dưi k[ah ôh hlăm klei ngă yang

Mơ\ng ênu\k aduôn aê pô đưm dih snăn ]eh Tuk dưi dlăng jing yuôm h^n, ti go\ sang mdro\ng kơh dưi mâo, sang [un amâo mâo ôh, ara\ng blei ho\ng 5 drei kbao sa boh ]eh, mâo đa đa 1 drei êman sa boh ]eh ana\n sang [un amâo dưi blei ôh, kno\ng sang mdro\ng dưi mâo, `u dưi dlăng jing phung mâo k’hưm, bruă knuă. Ti sang mdro\ng snăn mâo lu ]eh, mse\ si hlăm [uôn hmei sang mâo lu h^n truh 12 boh ]eh, ana\n lu êdi leh, bi sang mkăn kno\ng mâo 2-3 boh ]eh đui].

Ho\ng mnuih Êđê, mb^t ho\ng ]ing, ]eh jing sa mta mnơ\ng amâo dưi k[ah hlăm du\m klei ngă yang. Kyua dah ]eh khăng yua pioh jiă kpiê, jing êa mnăm pioh myơr kơ yang leh ana\n yua hlăm klei hd^p grăp hruê. Anei jing sa kdrăp mnơ\ng ]ia\ng bi blu\ hrăm ho\ng phung yang, bi êdah knhuah jăk siam leh ana\n dhar kreh mơ\ng mnuih Êđê. Amai H’Chi Niê, ti [uôn Ako\ Siêr, Phường Tân An, [uôn pro\ng Buôn Ama Thuột, ]ar Dak Lak brei thâo:

 Hluê si klei bhiăn mnuih Êđê snăn ]eh khăng yua ]ia\ng knă kpiê, mta kpiê khăng mnăm hlăm du\m knăm ngă yang, klei huă mnăm yuôm bhăn, knăm ngă yang asei, knăm ngă yang pưk hma amâo dah đ^ dôk sang mrâo.

 }ia\ng dưi knă sa boh ]eh kpiê jăk kơ phung tuê amâo dah pioh ngă yang jing sa hdră sui, ho\ng lu kdrê] brua\. Grăp boh ]eh knă kpiê yua hlăm du\m gưl mdê mdê. Hluê si Y Bhiâo, ]eh yuôm snăn knă kpiê kơ du\m klei ngă yang yuôm bhăn, pioh kơ phung tuê:

}eh yuôm pioh jiêk kpiê myơr kơ yang lehana\n ba yua hlăm klei hd^p mda mnuih [uôn sang djuê ana Êđê

Mnuih Êđê mơ\ng đưm knă kpiê pioh mnăm, bi ]eh pioh knă kpiê đui]. ]eh mâo lu mta, ăt kăn dưi yap leh mơh, kno\ng dưi yap mă ]eh Ba, ]eh ba theng, ]eh Duê, ]eh tang, ]eh bô… jing lu êdi, djăp boh ]eh snăn dưi ba yua hlăm gưl mdê mdê, ]eh yuôm mâo ênoh yuôm snăn yua hlăm klei huă mnăm pro\ng, ]eh điêt, mâo ênoh yuôm điêt h^n snăn pioh yua kơ klei huă mnăm điêt.

                  }eh yuôm dưi kriê dlăng ksă êmă

Hruê anei, kyua hma^ mơ\ng klei hd^p mrâo, dhar kreh, klei blei mnia leh ana\n yua ]eh hlăm klei hd^p mnuih Êđê amâo lo\ mâo mse\ mphu\n ôh. Khă snăn hlăm du\m knăm mơak leh ana\n klei hd^p mnuih [uôn sang amâo dưi k[ah ôh kpiê ]eh – sa mta mnơ\ng mnăm dưi dưm hlăm ]eh yuôm. Ana\n jing klei kriê pioh knhuah dhar kreh jăk siam mơ\ng mnuih [uôn sang kr^ng Lăn Dap Kngư, hlăm ana\n mâo Anak Êđê.

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk