Aduôn Phan Thị Sương, sang ti alŭ mrô 1, să Ia Tơi, kdriêk Ia H’Drai, čar Kon Tum brei thâo: Dua ung mô̆ diñu mŭt mă bruă hlăm đang ksu, mâo prăk mlan hơĭt. Jhŏng čan lĭng mơ̆ng knơ̆ng prăk hlue si gưl, grăp 150 êklăk prăk, diñu blei êmô pioh rông lehanăn lŏ pla truh 2,5ha kphê, êbeh 3ha ana boh kroh...Kyuanăn hlăm grăp thŭn ñu mâo leh kah jih kơ ênoh bi liê anôk mnga mơ̆ng 250 - 300 êklăk prăk:    

“Gŏ sang kâo dôk hlăm klei dleh dlan, ƀiădah kâo gĭr čan prăk mơ̆ng knơ̆ng prăk pioh blei êmô rông, čiăng mđĭ kyar klei hdĭp mda. Kyua mâo čan prăk mơ̆ng knơ̆ng prăk duh mĭn kơ bruă rông mnơ̆ng pla kphê, boh kroh msĕ si boh durian, ana boh mkăn, snăn ară anei klei hdĭp mda hmei hơĭt hĭn leh, mơak mơh ƀuh klei hdĭp mda dơ̆ng đĭ kyar. Tơdah amâo mâo čan ôh prăk mơ̆ng knơ̆ng prăk, lehanăn tơdah kăn mâo alŭ wăl đru rei sĭt nik klei hdĭp hmei amâo mâo msĕ si ară anei ôh”.

        Jing kdriêk knông lăn hlăm čar Kon Tum, bruă mđĭ kyar klei duh mkra ala ƀuôn jing bruă mâo dŭm êpul bruă Đảng, bruă sang čư̆ êa kdriêk Ia H’Drai ngă tal êlâo. Đru kơ mnuih ƀuôn sang mâo čan prăk pioh mđĭ kyar klei hdĭp mda lu jing dŭm gŏ êsei ƀun, giăm ƀun hlăm kdriêk mâo klei găl pioh mđĭ kyar bruă knuă, lehanăn duh mĭn kơ klei hdĭp. Đinh Văn Trung, Khua anôk bruă kiă kriê knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn kdriêk H’Drai, lač:

“Mâo ênoh čan mơ̆ng ngăn prăk đru ba bruă yang ƀuôn dưi đru leh kơ êbeh 2.000 gŏ êsei lehanăn dŭm phung mâo hdră êlan đru, dưi čan hŏng ênoh jih jang truh 173 êklai prăk. Mâo čan ênoh prăk anei dŭm gŏ êsei bŏ hŏng klei mơak mâo ngăn dŏ pioh duh bi liê pla mjing, rông mnơ̆ng hlăm lăn ala pô mâo. Mơ̆ng prăk čan anei dŭm gŏ êsei duh mĭn ngă bruă djŏ hŏng hdră êlan duh mkra mnia mblei mâo ba wĭt leh klei tŭ dưn jăk”.

Ti Gia Lai, mơ̆ng akŏ thŭn truh kơ ară anei, mâo leh êbeh 13 êbâo gŏ êsei mnuih djuê ƀiă mâo čan prăk mơ̆ng knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn. Mơ̆ng ênoh prăk anei đru kơ digơ̆ mâo klei găl hĭn hlăm bruă knuă, đru mđĭ leh klei hdĭp mda mnuih ƀuôn sang hlăm krĭng dleh dlan. Gŏ sang Đinh Văn Hiơp dôk ti Plei Dơng, wăl krah Kông Chro, kdriêk Krông Chro êlâo dih jing gŏ sang dleh dlan knap mñai. Leh êgao 3 thŭn mâo čan prăk mơ̆ng knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn, pioh duh mĭn kơ bruă rông mnơ̆ng lehanăn pla mjing, ară anei hlăm sang ñu mâo leh truh 9 êmô. Hlăm ênoh anăn jing mâo 6 drei êmô êđai mơ̆ng 3 drei êmô ana mđai diñu mâo mjut rông. Ñu knang sĭt hlăm dŭm thŭn mlan kơ anăp klei hdĭp ñu mdul hĭn yơh:

“Êlâo dih knŏng pla mdiê lŏ, klei hdĭp lĕ hlăm kllei dleh dlan nanao, ăt mâo klei mĭn čiăng rông êmô mơh. Ƀri mâo čan truh 40 êklăk prăk, blei tloh 3 drei êmô, adôk êbeh 5 êklăk prăk mkra war êning. Rông êmô ară anei wăt pla rơ̆k čiăng kơ hơĭt hĭn mâo mnơ̆ng mčiêm êmô bi hơĭt hĭn”.

Čar Gia Lai ară anei mâo êbeh 38.500 gŏ êsei, truh 90% hlăm ênoh anei lu jing mnuih djuê ƀiă sơăi. Hlăm mlan 6 thŭn 2023, Knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn čar Gia Lai brei čan leh 964 êklai prăk hŏng êbeh 25.000 gŏ êsei mâo čan prăk, hlăm anăn dŭm gŏ êsei mnuih djuê ƀiă êbeh 13.000 gŏ êsei, hŏng ênoh prăk mâo brei čan leh giăm 500 êklai prăk, giăm 52% hlăm ênoh leh brei čan. Giăm   1000 gŏ êsei mâo đru giăm 50 êklai prăk pioh bi mlih bruă ngă, duah lăn dôk, lăn pla mjing, duh mĭn kơ bruă knuă lehanăn rŭ mdơ̆ng sang dôk... Hŏng prăk mâo čan anăn mâo đru leh dŭm gŏ êsei ƀun, giăm ƀun, lehanăn dŭm gŏ êsei mnuih djuê ƀiă ti Gia Lai mghaih msir jih jang klei dleh dlan pioh mđĭ kyar klei hdĭp mda, tlaih mơ̆ng klei ƀun ƀin hŏng klei kjăp. Đinh Văn Nghĩa - K'iăng khua knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn čar Gia Lai lač:

“Ară anei jih jang hdră brei čan prăk hŏng mnuih dôk hlăm klei dleh dlan, lehanăn phung knŭk kna dlăng ba mâo knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn brei čan, mâo ngă leh hŏng klei jăk hlăm alŭ wăl čiăng mđrăm mbĭt hŏng dŭm hdră êlan mơ̆ng bruă knŭk kna kñăm kơ bruă bi hrŏ ƀun hŏng klei kjăp, mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, mđĭ kyar klei hdĭp mda krĭng mnuih djuê ƀiă lehanăn krĭng čư̆ čhiăng. Hŏng ênoh prăk leh mâo đru snăn mâo čung ba leh lu mnuih ƀuôn sang jhŏng ai tiê ngă bruă, bi mlih hdră êlan mĭn, thâo djă yua prăk čan hŏng klei tŭ dưn, snăn lu gŏ êsei mnuih djuê ƀiă tlaih leh mơ̆ng klei dleh dlan”.

Ti Daknông, leh 20 thŭn hlue ngă hdră mtrŭn 78 thŭn 2002 mơ̆ng knŭk kna kơ bruă brei čan prăk, prăk mơ̆ng knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn mâo mkŏ mjing leh hlăm tar hlăm djăp boh ƀuôn krĭng taih kbưi, đru kơ lu gŏ êsei ƀun mâo prăk duh bi liê kơ bruă knuă, kpưn đĭ tlaih mơ̆ng ƀun ƀin, bi hơĭt klei hdĭp mda. Ară anei, knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn mkŏ mjing leh truh 18 mta bruă pioh čan prăk, hŏng ênoh leh brei čan truh êbeh 3.500 êklai prăk. Hŏng prăk mâo čan leh anei, dŭm gŏ êsei ƀun, gŏ êsei phung knŭk kna dlăng ba mâo klei găl hĭn pioh duh bi liê kơ bruă knuă pô mđĭkyar klei hdĭp hŏng klei kjăp. Truh kơ ară anei, hnơ̆ng ênoh gŏ êsei ƀun hlăm čar Daknông knŏng adôk mă 11%. Mơ̆ng sa boh čar dôk hlăm klei dleh dlan êdi, snăn ară anei Daknông tlaih leh mơ̆ng êpul yap jing čar ƀun hĭn./.