VOV4.Êđê - Kyua hmăi mơ̆ng klei ruă tưp Covid-19, phung rông ŭn dôk tuôm hŏng lu klei dleh dlan. Êjai anăn ênoh kđeh čĭm ŭn hlăm sang mnia mblei ăt dôk yuôm, bi kơ ênoh blei ŭn hgăl hlăm war trŭn kjham. Knơ̆ng bruă djŏ tuôm đăo knăl, mơ̆ng ară anei truh kơ yan mnga blang thŭn êdei, ênoh ŭn amâo mâo klei đĭ kyar, kyua klei čiăng hlăm anôk mnia mblei dôk hlăm hnơ̆ng ƀiă. Kyuanăn čiăng bi hrŏ hĕ bruă blei kđeh čĭm mơ̆ng ala tač êngao čiăng kñăm ba yua kđeh čĭm ŭn ala čar.

Ŭn hgăl čhĭ čhĭ amâo mâo yuôm ôh, ngă kơ mnuih rông ŭn ti čar Daklak hlăk dôk tuôm hŏng klei dleh dlan, knư̆ hruê knư̆ lĕ hlăm klei luič liê lu. Aduôn Thân Thiều Lệ Quyên dôk ti alŭ mrô 5, să Hoà Thuận, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Daklak mâo war rông êbeh kơ 1 êbâo drei ŭn brei thâo, tơdah čhĭ hŏng ênoh msĕ si ară anei, ñu knŏng djăp prăk ƀơk mnuih mă bruă, lehanăn tla prăk pui. Bi tơdah lui snăn sui ka lŏ čhĭ ôh, grăp hrue srăng luič liê dŭm pluh êklăk prăk mơh: “Găn gưl klei ruă tưp Covid 19 sui snăn ba klei dleh dlan truh hŏng mnuih rông ŭn jing prŏng êdi. Kyua hlăm klei čhĭ ŭn dleh hlăm bruă duah êdeh mdiăng, yăng đar rông hlăm brô 5 mlan mâo čhĭ yơh, ƀiădah gưl anei truh giăm 7 mlan leh ka mâo čhĭ mơh, ngă amâo mâo jăk kơ hnơ̆ng hrui wĭt. Hlăm 3 mlan anăn lŏ tla prăk ƀơk mưn mnuih ngă bruă, prăk pui kmlă snăn dah tĭng kơ prăk mnga amâo lŏ ƀuh ôh. Bi hŏng ênoh čhĭ amâo lŏ yuôm, mkă hŏng ŭn hgăl lehanăn ênoh blei amlơ̆k snăn mnuih rông ŭn tŭ lu klei luič liê êdi”.

Mkă hŏng dŭm thŭn êlâo, mnuih rông ŭn kreh ruah bruă lŏ rông mjut êpul hlăm wưng anei, čiăng dưi mâo djŏ trĭp hlăm yan tết Nguyên Đán. Siămdah thŭn anei lu gŏ sang rông ŭn amâo lŏ jhŏng mjut rông êpul mrâo ôh. Lê Văn Hoàn ti ƀuôn Dak Tro, să Krông Knô, kdriêk Lăk, čar Daklak brei thâo: Leh ba bi rai truh 34 drei ŭn ana mđai kyua klei ruă tưp ô̆ eh ba klei luič liê êbeh 1 êklai prăk, ñu ngă klei bi mdoh war êning mĭndah lŏ mjut rông êpul ŭn mrâo, kñăm lŏ mdul hĕ ƀiă kơ ênoh luič liê. Siămdah, ti wưng anei ênoh čhĭ ŭn hgăl amâo lŏ yuôm ôh trŭn măng ai, bi ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng pioh čiêm ŭn đĭ măng ai, mơ̆ng anăn mdei yơh êjai, kyuadah tơ lŏ rông mơh srăng luič liê êdi:“Sa kdô amlơ̆k ară anei dah mkă hŏng êlâo đĭ 7; 8 êbâo prăk truh 100 êbâo prăk. Êlâo dih ŭn knŏng ƀơ̆ng hlăm brô 2 êklăk mkrah truh 3 êklăk prăk amlơ̆k snăn mâo čhĭ yơh, bi ară anei liê blei amlơ̆k mơ̆ng 3 êklăk 7 truh 3 êklăk 8, bi tơdah ŭn adôk ksŭn nanao mơh ka mâo čhĭ ôh snăn lŏ luič prăk amlơ̆k truh 4 êklăk prăk. Sa drei ŭn msĕ si sang kâo rông amâo mâo djŏ mjeh blei ôh, ăt luič liê mơ̆ng mơ̆ng 1 êklăk mkrah truh 2 êklăk prăk. Bi tơdah lŏ mjut rông ti wưng anei sĭt nik jing dleh dlan êdi, lehanăn anăp srăng kruh mơh kơ bruă knuă, hŏng ênoh čhĭ amâo mâo yuôm ôh, snăn jing amâo mâo klei čang hmăng ôh”.

Ti kdriêk Čư̆ Mgar, čar Daklak, hlăm 6 mlan êgao, kyua tuôm hŏng klei ŭn ruă tian ô̆ eh ti 9 să, wăl krah ngă leh truh 452 ŭn ruă ba bi rai jih. Nguyễn Quang Đức, Khua anôk bruă rông mnơ̆ng lehanăn mdrao mgŭn mnơ̆ng rông kdriêk Čư̆ Mgar lač, mta phŭn bruă čiăng lŏ mjut rông ŭn hŏng klei êmưt kyua jing dleh dlan êdi klei kơ mjeh, kƀah mơh vaccine gang mkhư̆ klei ruă tưp kơ ŭn, lehanăn lĕ ênoh čhĭ ŭn hgăl hlŏng amâo lŏ yuôm ôh. "Kơ bruă čiăng lŏ mjut rông ŭn, snăn phung rông ŭn bi mâo djăp prăk kăk kơh. Êjai duah mjeh êđai ŭn lŏ rông jing nao blei hlăm anôk mjut mjing êđai ŭn hŏng klei êđăp ênang, lehanăn mâo phŭn agha klă mngač. Êlâo kơ klei čiăng lŏ mjut rông snăn mâo hĕ sa wưng bhiâo ba bi ktlah êjai êđai ŭn, kăp ksiêm dlăng, lehanăn amâo duah blei ôh êđai ŭn amâo mâo klă mngač phŭn agha. Tơdah hlăm êpul ŭn mâo klei bi knăl amâo mâo jăk, snăn nao hưn mtam hŏng knuă druh bruă mdrao mgŭn mnơ̆ng rông, gưl să, ƀuôn amâodah anôk bruă mdrao mgŭn mnơ̆ng rông. Êjai duah blei, amâodah čhĭ snăn ăt ngă bi kjăp mơh bruă mdjiê kman, boh nik hŏng phung ghan mnia ŭn”.

Tui si klei ksiêm dlăng mơ̆ng anôk mnia mblei, ênoh čhĭ ŭn hgăl ti alŭ wăl kwar krah, Lăn Dap Kngư hlăk ti ênoh mơ̆ng 33 êbâo truh 38 êbâo prăk/kg. Mkă hŏng akŏ thŭn 2021, ênoh čhĭ ŭn hgăl pioh mă kđeh trŭn mơ̆ng 70 êbâo truh 75 êbâo prăk/kg. Anei yơh jing ênoh êlưih hĭn êdi hlăm 4 thŭn kơ anei. Hlăk wưng ŭn čhĭ yuôm hĭn êdi jing 100 êbâo prăk/kg hlăk thŭn 2019, snăn ară anei trŭn truh 65%. Mnuih rông ŭn hlăm djăp anôk leh čhĭ tĭng kơ ênoh bi liê čiăng lŏ mjut rông ŭn mrâo amâo lŏ dưi ôh, kyuadah mă bruă amâo lŏ mâo mnga ôh.

Tui si nai prĭn Phạm Công Thiếu, Khua anôk bruă ksiêm hriăm kơ bruă rông mnơ̆ng hlăm phŭn bruă lŏ hma, mơ̆ng klei ruă tưp Covid 19 anei ngă hmăi leh amâo mâo jăk prŏng êdi hlăm bruă mnia mblei, ênoh mnuih blei kđeh ŭn hrŏ mơh kyua klei bi mnia mblei dleh dlan, anôk mkăp kđeh čĭm ŭn kƀah mơh. Nai prĭn Phạm Công Thiếu lač mơ̆ng ară anei truh kơ tết nguyên đán, năng ai ênoh čhĭ ŭn kăn jăk đĭ rei, khădah ênoh lŏ mjut rông ară anei amâo mâo lu ôh êlâo kơ yan mâo klei ruă tưp, hnơ̆ng ênoh ŭn mâo kăn êbeh đei rei. Ênoh čhĭ kđeh čĭm ŭn trŭn kyua kƀah mnuih blei ƀơ̆ng. Sang jưh, sang huă ƀơ̆ng sang hră mơar, alŭ wăl duh mkra... anăn yơh jing dŭm anôk hrui blei lu kđeh čĭm ŭn, kyua hlăm lu mlan leh amâo lŏ ma bruă, mơ̆ng anăn yơh kƀah pô blei, čhĭ mnia amâo lŏ yuôm. Êjai hlăm wưng bi mnia mblei amâo mâo đĭ anei, snăn nô năng mdei klei blei kđeh čĭm ŭn mơ̆ng ala tač êngao pioh ba čhĭ hlăm ala čar.

Tui si Phŭn bruă lŏ hma klei blei yua hrŏ, ngă kơ bruă rông mnơ̆ng ksŭn lu truh 30% kơ hnơ̆ng ŭn mâo. Čiăng mghaih msir klei anei, lehanăn čiăng dưi mâo djăp mơh kđeh čĭm ŭn hlăm wưng knhal jih thŭn, Phŭn bruă lŏ hma ăt mtrŭt phung duh mkra hrui blei ŭn phung ƀuôn sang ti ênoh djŏ guôp, čiăng krơ̆ng klei bi mnia mblei jăk. Klei anei kñăm bi kna ênoh mkăp lehanăn ênoh yua bi djŏ guôp amâo mâo lui klei bi ksŭn ŭn êgao mlan hlăm war./.