Ƀuôn hgŭm Dam Rông 4, čar Lâm Đồng dưi mkŏ mjing hŏng tur knơ̆ng bi mŭt mbĭt 3 să : Dà Tông, Dà Long ( kdriêk Dam Rông hđăp) leh anăn să Dơng K’Nơh mơ̆ng kdriêk Lạc Dương hđăp, anôk bruă ngă hră mơar knŭk kna ti anôk bruă să Dà Tông hđăp. Ƀuôn hgŭm mâo êbeh 90% ênoh mnuih ƀuôn sang jing mnuih djuê ƀiă msĕ si M’Nông, K’Ho, Mạ… Dà Cắt Tư (mnuih djuê ana Mnông) pô mâo kơhưm ti alŭ wăl lač:
“Ngă gru hmô bruă sang čư̆ êa alŭ wăl dua gưl čiăng jĕ giăm hŏng mnuih ƀuôn sang, đru kơ mnuih ƀuôn sang jăk hĭn…Êjai ngă gru hmô bruă sang čư̆ êa alŭ wăl dua gưl mnuih ƀuôn sang srăng dưi dưn lu hĭn, msĕ si lui prăk nao sang hră kơ phung hdeh, kriê dlăng klei suaih pral kơ mnuih ƀuôn sang, boh nik jing phung khua thŭn ăt msĕ mơh uêñ mĭn kơ hmei dưi mâo klei kriê dlăng jăk hĭn. Hmei ăt đăo knang leh anăn hmăng hmưi sơnăn”.
Ƀuôn hgŭm Bảo Thuận, čar Lâm Đồng mkŏ mjing hŏng tur knơ̆ng bi mŭt mbĭt 3 să Đinh Lạc, Bảo Thuận leh anăn Tân Nghĩa, mâo ênoh mnuih ƀuôn sang giăm 30 êbâo čô, giăm mkrah wah jing mnuih djuê ƀiă K’Ho, Raglai, Mạ…leh giăm 2 mlan ngă gru hmô bruă sang čư̆ êa alŭ wăl dua gưl, klei ngă bruă mơ̆ng bruă sang čư̆ êa ƀuôn hgŭm dưi mâo dŭm boh tŭ jăk. Klei ba yua kdrăp hưn mthâo mrâo mrang hlăm klei gĭt gai, kriê dlăng ba wĭt boh tŭ dưn đru kơ mnuih ƀuôn sang. Mduôn ƀuôn K’Brêp ti alŭ Kala Kròt, ƀuôn hgŭm Bảo Thuận, čar Lâm Đồng brei thâo:
“Bruă bi mŭt bruă sang čư̆ êa alŭ wăl 2 gưl, gưl čar leh anăn gưl ƀuôn hgŭm jing sa hlăm dŭm hdră êlan tal êlâo mơ̆ng knŭk kna čiăng mkŏ mjing leh anăn mđĭ kyar ƀuôn sang ƀrư̆ hruê ƀrư̆ jăk hĭn. Ƀuôn sang đĭ kyar hĭn, mdrŏng sah hĭn, mrâo mrang hĭn. Mnuih ƀuôn sang đăo knang kơ bruă mkŏ dăp bruă sang čư̆ êa alŭ wăl dua gưl mơ̆ng knŭk kna đru kơ ƀuôn sang pô bi mlih jăk hĭn”.
Ti ƀuôn hgŭm krĭng čư̆ čhiăng Kon Chiêng, čar Gia Lai,bruă bi khuăt êpul mă bruă đru mđĭ boh tŭ kriê dlăng, mbĭt anăn mjing klei găl kơ ênuk knuă druh mda asei mđĭ klei thâo. Rưm, khua hđăp Bruă mặt trận čar kwar ƀuôn hgŭm Kon Chiêng brei thâo, gru hmô knŭk kna dua gưl amâo djŏ knŏng đru bi hrŏ hră mơar ôh, ƀiădah lŏ mđĭ hdră čuăl mkă phung knuă druh mda asei mâo klei thâo hlăm êpul mă bruă, mjing klei mlih mrâo tŭ dưn ngă bruă “Kâo đăo knang kơ phung mda asei mâo klei thâo hră mơar lu hĭn, mâo mtô bi hriăm lu, hriăm truh gưl prŏng srăng ngă jăk. Mơ̆ng boh sĭt mă bruă, kâo ƀuh diñu bi êdah leh klei thâo pô, yua kdrăp mrâo, măi tĭng bi raih… Kyua anăn kâo pô đăo knang kơ phung mda asei srăng ngă jăk hĭn djăp bruă kơ ƀuôn sang, đru mkŏ mjing lăn čar mdrŏng sah đĭ kyar.”
Boh sĭt brei ƀuh, klei mlih mrâo gru hmô knŭk kna dua gưl đru mđĭ klei đăo knang yang ƀuôn, mđĭ boh tŭ gĭt gai, hră mơar knŭk kna dưi msir mgaih pral, klă mngač, ngă djŏ klei čiăng mơ̆ng mnuih ƀuôn sang. Ayŏng Uưm, mnuih Bahnar, 28 thŭn ti ƀuôn Chrơng, Ƀuôn hgŭm H’ra, čar Gia Lai brei thâo:
“Ară anei dưi dăp leh djăp phung knuă druh mtô ngă hră mơar kyua anăn pral snăk, mnuih ƀuôn sang hriê ngă hră mơar pral, amâo lŏ êmưt msĕ si êlâo ôh. Kâo pô mơ̆ng ƀuôn hgŭm Hra hđăp hriê tinei ngă hră mơar kơ gŏ sang, truh leh anăn ktrâo lač mă mrô, hră mơar mbŏ, pral snăk, djŏ mmông kčah, amâo ngă dleh dlan ôh…”
Ƀuôn hgŭm Phú Thiện, čar Gia Lai dưi mkŏ mjing mơ̆ng tur knơ̆ng bi mŭt wăl krah Phú Thiện leh anăn dŭm ƀuôn hgŭm Ia Sol, Ia Piar leh anăn Ia Yeng. Anei ăt jing krĭng lăn mâo klei găl čiăng mđĭ kyar mdiê, kbâo leh anăn rông mnơ̆ng. Nay Keng –khua ƀuôn Plơi Rbai, ƀuôn hgŭm Phú Thiện brei thâo.
“Mơ̆ng leh bi mŭt ƀuôn hgŭm leh anăn bi mlih jing knŭk kna dua gưl, bruă msir mgaih hră mơar pral, găl ênưih hĭn. Boh sĭt, tơdah truh ti anôk bruă ngă hră mơar, mnuih ƀuôn sang hmư̆ klei ktrâo lač, đru jih ai tiê, hră mơar, amâo mâo mtŭk mtŭl msĕ si êlâo ôh. Ară anei, hlăm êpul knŭk kna mrô, dŭm mta hră mơar mơ̆ng gưl dlông dưi dưm hlăm êpul Zalo hlăm ala čar, amâo ngă ôh mtŭk mtŭk hră mơar msĕ si êlâo, kyua anăn klei bi kƀĭn ăt dưi bi hrŏ.”
Bi mĭn kơ boh tŭ mơ̆ng gru hmô knŭk kna dua gưl leh 2 mlan ba yua, A Ly – K’iăng Khua dlăng bruă Đảng, khua ƀuôn Pâ Cheng, ƀuôn hgŭm Đăk Pxi, čar Quảng Ngãi, mơak brei tho, bruă mkŏ mjing knŭk kna dua gưl hlue ngă djŏ ai tiê mnuih ƀuôn sang. Bruă mbha gưl kơ alŭ wăl hlue ngă, ba yua kdrăp mrâo kriê dlăng, kyua anăn hră mơar dưi msir pral: “ Leh bi mŭt dŭm ƀuôn hgŭm , ară anei hnơ̆ng jăk duh kơ mnuih ƀuôn sang bi mklă mơ̆ng bruă mkŏ mjing leh anăn mđĭ boh tŭ ngă bruă mơ̆ng Anôk bruă ngă hră mơar knŭk kna jing jăk leh anăn tŭ dưn. Tinei, hră mơar knŭk kna dưi msir hŏng klei klă mngač, msir bruă pral snăk, đru kơ mnuih ƀuôn sang mkiêt mkriêm hruê mmông, ai tiê mnuih ƀuôn sang mơak snăk. Anôk bruă ƀuôn hgŭm ti giăm sang mjing klei găl kơ mnuih ƀuôn sang lu snăk. Êpul knuă druh jĕ giăm, ktrâo atăt jih ai tiê, mjing klei jăk tơdah mnuih ƀuôn sang nao hră mơar. Bruă mđĭ ba yua kdrăp hâo hưn ăt đru ksiêm dlăng, jao hră mơar leh anăn mă boh tŭ pral, găl ênih.”
Găn thŭn mlan dleh dlan kyua klei bi blah, ƀuôn hgŭm Čư̆ Pơ̆ng, čar Dak Lak hruê anei mlih mrâo, jăk siam. Dŭm ktuê êlan mlir ƀuôn hgŭm , êlan nao pưk hma ăt dưi pŏk mlar, tuh bê tông, mjing klei găl găn êrô leh anăn mkra mjing. Êlan mnuôr mđoh êa kjăp êa krih kơ êbeh 80% ênhă lŏ hma. Sang hră mơar lŏ dơ̆ng bi liê, mkra mđĭ, ngă djŏ klei čiăng hriăm hră ti alŭ wăl. Y-Blun Mlô – khua gĭt gai hđăp ƀuôn hgŭm Čư̆ Pơng brei thâo, mnuih ƀuôn sang dŭm djuê ana dôk hrăm mbĭt sa ai tiê mđing kơ klei kñăm mđĭ kyar kjăp. “Tơdah mnuih ƀuôn sang thâo ƀuôn hgŭm ng leh anăn ngă djŏ hdră êlan mơ̆ng Đảng, Knŭk kna, klei hdĭp grăp hruê hơĭt leh anăn đĭ kyar. Boh nik, ênoh prăk bi liê mơ̆ng knŭk kna mjing klei găl kơ mnuih ƀuôn sang bi liê mkra mjing, mđĭ prăk hrui wĭt. Kyua anăn, mnuih ƀuôn sang thiăm klei đăo knang hlăm klei mđing dlăng, kriê dlăng mơ̆ng Đảng leh anăn knŭk kna. Dŭm bruă djŏ tuôm kơ hdră êlan, hdră bhiăn ară anei mnuih ƀuôn sang ăt ênưih ƀuôn hgŭm ng leh anăn hlue ngă jăk.”
Viết bình luận