Jing sa hlăm phung duh mkra mnia mblei boh durian hŏng ala tač êngao, Nguyễn Thị Hồng Thu – Khua knơ̆ng bruă boh kroh Chánh Thu lač: Hlăm klei bi mnia mblei boh durian hlăm êlan phŭn hŏng ala čar China, ba yua djŏ klei bhiăn čoh čuăn kjăp kơ krĭng pla mjing, anôk đŭng hruh, ksiêm dlăng lehanăn tui duah klă mngač phŭn agha jing bruă amâo mâo dưi kƀah ôh. Siămdah, hrô kơ jih jang hdră êlan mă bruă hlăm klei klă mngač, bi sa hnơ̆ng, boh sĭt brei ƀuh kyua klei pla mjing đĭ pral đei, êjai anăn bruă kiă kriê ka hmao ôh, mơ̆ng anăn ba klei dleh dlan prŏng êdi hŏng phung duh mkra.

 “Hlăm wưng anei phung duh mkra dôk rŭng răng, kyua hdră êlan mă bruă ka djŏ hŏng klei bhiăn. Phung duh mkra klam jih klei ktrŏ, čiăng blei bi mâo boh kroh êjai, lehanăn čiăng dưi hlŏng čhĭ mơh boh leh blei, lehanăn brei bi djŏ hŏng klei bhiăn mă bruă, tơdah hlăm sa boh container lŏ wĭt kơ tluôn jing ba klei luič liê mơ̆ng 2 êklai kơ dlông.”

Blei bi pral lehanăn čhĭ bi pral, êjai hlăm klei ba yua klei bhiăn dôk lu klei ka klă mngač, jing leh sa klei ktrŏ hŏng phung duh mkra mnia mblei boh durian. Klei lông dlăng nao mđrĭng hŏng klei anăn, anăn jing mrô knăl krĭng pla mjing, lehanăn anôk đŭng hruh mâo mkăp leh dôk kƀah mkă hŏng boh sĭt bruă knuă dôk găn, jing ăt hrui blei jih boh kroh. Tui si Lê Anh Trung, Khua êpul hgŭm bruă boh durian čar Daklak, ênhă krĭng pla mjing mâo mkăp mrô knăl knŏng hlăm brô  16,5% jih jang ênha pla mjing, ƀiădah phung duh mkra ăt dôk hrui blei jih boh kroh pioh čhĭ kơ ala tač êngao hlăm krĭng lăn dap kngư. Klei amâo mâo bi kna anei ngă leh amâo mâo ƀiă ôh mrô knăl krĭng pla mjing ba yua jih hnơ̆ng, ênưih đuĕ nao kơ klei soh čhuai hlăm bruă tui duah phŭn agha, lehanăn kbiă hriê lu klei amâo mâo djŏ hlăm bruă knuă.

 “Hlăm klei čih yap pia klah čŭn CO ( jing klei čih yap ƀhĭ ênŭm boh kroh, pioh mjing dŏ bi mklă akâo mkăp CO (Certificate of Origin – hră tŭ yap kơ phŭn agha), jing ngă hră čih yap mơ̆ng 16,5% anăn đuič. Êjai anăn klei čih yap bi tui hlue mta hră mrô 01 sĭt nik jing tuôm hlăm klei bi kpleh prŏng. Snăn dah tui hlue hŏng klei bhiăn jia, lehanăn anôk bruă ksiêm dlăng klei mŭt kbiă, snăn dah tuôm hĕ hŏng klei soh điêt jing luič mtam yơh. Phung duh mkra ngă lu, soh lu, dah amâo mâo ngă, jing amâo mâo dưi hrui blei ôh boh mơ̆ng mnuih ƀuôn sang. Ară anei si srăng ngă čiăng bi djŏ klei bhiăn, lehanăn čang hmăng mơh kơ dŭm anôk bruă djŏ tuôm, mâo dŭm hdră êlan ruh mgaih klei dleh dlan kơ phung duh mkra.”

Êngao kơ klei lông dlăng hlăm klei bhiăn, phung duh mkra lŏ găn hlăm hdră êlan mă bruă. Nguyễn Hữu Chiến, Khua êpul hgŭm bruă Tân Lập Đông, ƀuôn hgŭm Krông Buk, čar Daklak brei thâo, sa boh container boh durian mâo hrui blei mơ̆ng dŭm pluh đang hma, mơ̆ng lu anôk pla mjing mdê mdê. Truh klei bi hưn mdah kơ phŭn agha hŏng klei msĕ snăn jing amâo lŏ thâo bĭt anôk ôh. Bi tơdah tuôm hŏng klei soh jing boh amâo mâo jăk ti dŭm boh container durian anăn, hlŏng truh kơ klei brei mdei mtam mrô knăl krĭng pla mjing, anôk đŭng hruh, jing srăng hmăi amâo mâo jăk truh hŏng dŭm êtuh héc-ta lehanăn klei duah ƀơ̆ng mơ̆ng mnuih pla mjing. Chiến mă bruă bi ktang hĭn kiă kriê hnơ̆ng jăk boh kroh, dơ̆ng mơ̆ng anôk pla mjing, gang mkhư̆ klei bi lŭk mtŭk mtŭl boh kroh mơ̆ng dŭm krĭng pla mjing mdê mdê.

 “Tơdah drei phưi tha nanao msĕ snăn, drei ăt ngă mrô knăl krĭng pla mjing, mâo lu êpul êya ngă mrô knăl krĭng pla mjing, ƀiădah truh mmông ba čhĭ kơ ala tač êngao, snăn phung duh mkra hrui blei mơ̆ng phung ghan mnia, phung ghan mnia hrui blei mơ̆ng mơ̆ng 100 boh hma, 1000 boh hma, ba wĭt bi lŭk mbĭt pioh ba čhĭ kơ ala tač êngao, anăn jing sa klei ênưih lĕ hlăm klei amâo mâo jăk êdi. Kyuanăn phung mă bruă brei mă bruă bi kjăp, snăn kơh diñu amâo mâo êlan lŏ dêč ôh. Kâo ăt mtă, mâo dŭm hdră êlan bi jăk pioh bi mklă kơ boh durian Việt Nam dưi bi mnia mblei hŏng ala tač êngao.”

Hlăm klei bi kƀĭn ksiêm wĭt yan boh durian thŭn 2025 mơ̆ng čar Daklak, Nguyễn Thị Thành Thực, Khua hlăm êpul kiă kriê bruă lŏ hma hlăm kdrăp mrô Việt Nam lač: “Tơdah dlăng nik dŭm klei hâo mdah lehanăn bi mkă hŏng dŭm mta čuăn mơ̆ng hdră bhiăn, srăng ƀuh 99,9% phung pla boh durian ară anei jing lĕ hlăm klei soh čhuai sơăi. Klei tinei jing amâo mâo djŏ hlei pô arăng srăng mă, ƀiădah ya ngă jih bruă boh durian lĕ hlăm klei amâo mâo djŏ ôh sơăi msĕ si ară anei”. Tui si Nguyễn Thị Thành Thực, mta phŭn jing kyua klei amâo mâo klă mngač, lehanăn kƀah klei mă bruă mbĭt hlăm klei knŭk kna kiă kriê.

 “Klei klă mngač, lehanăn klei mtăp mđơr amâo mâo dôk hlăm kngan phung duh mkra ôh, ƀiădah dôk hlăm kngan phung kiă kriê. Tơdah amâo mâo ôh êpul kiă kriê kjăp, srăng mâo pô dôk krah wah ngă bruă anei, ngă klei dih, tơl phung duh mkra mĭn dah jing djŏ, knhal tuič anăn jing soh. Tơdah anôk bruă jia, anôk bruă ksiêm dlăng klei mŭt kbiă lehanăn dŭm anôk bruă ksiêm kơ hnơ̆ng jăk boh bruă lŏ hma bi mă bruă mbĭt, kiă kriê mrô knăl krĭng pla mjing, msĕ si kiă kriê hjiê boh mnga mâo, tui si ênoh mâo mkăp, snăn amâo srăng mâo ôh anôk ngă klei bi msoh, lehanăn kăn mâo mnuih lĕ hlăm klei arăng mă rei.”

 Klei tui duah tiŏ mă khua kiă kriê knơ̆ng bruă NhoNho kyua bi čhĭ mnia hră tŭ yap klei ksiêm bi klă boh durian, mrô krĭng pla mjing… jing leh klei yuôm bhăn hŏng bruă mđĭ kyar bruă boh durian. Anei ăt jing phŭn tal êlâo kơ bruă lŏ ksiêm wĭt jih jang bruă ka djŏ hlăm klei mă bruă mơ̆ng bruă kiă kriê boh durian, bi tui hlue hŏng klei bhiăn klă mngač, kjăp. Mơ̆ng êla djăp mta klei ktrŏ amâo lŏ lĕ kơ hjăn phung duh mkra, lehanăn phung pla mjing, tơdah mnuih mă bruă djŏ dưi mâo klei răng mgang, lehanăn klei mđĭ ai, snăn kơ boh durian Việt Nam dưi mâo klei đĭ kyar kjăp hlăm klei bi mnia mblei hŏng ala tač êngao./.