Hdră kgŭ krŭ kdơ̆ng mlan 8 lehanăn Hruê mkŏ mjing ala čar 2/9 mâo boh tŭ yuôm ênuk gưl lehanăn ai hdĭp lă lar, amâo djŏ knŏng mđĭ boh tŭ yuôm prŏng prĭn mơ̆ng hdră kgŭ krŭ kdơ̆ng Việt Nam, ƀiădah lŏ jing hdră yuôm bhăn mơ̆ng hdră kdơ̆ng mblah mtlaih êngiê djuê ana tar rŏng lăn.

Hlăm klei bi trông “Krŭ kdơ̆ng mlan 8 leh anăn Hruê mkŏ mjing ala čar 2/9- Ênoh yuôm djăp ênuk leh anăn ai hdĭp lă lar”, Nguyễn Trọng Nghĩa, Khua Anôk bruă hâo hưn mtô mblang leh anăn čung ba mnuih ƀuôn sang gưl dlông lŏ bi hdơr: êlâo kơ yan hla luh 1945, ala čar dôk jing hlŭn ti gŭ klei kiă kriê măk ƀai mơ̆ng kar kak Prăng. Diñu mkŏ mjing sang mnă lu hĭn kơ sang  hră, ktư̆ juă phung khăp kơ ala čar; klei dưi hdĭp, klei êngiê, klei čiăng jăk mơak - ênoh yuôm anak mnuih arăng ktư̆ kjuă. Thŭn 1940, phung phat xit Japon kluh hriê ti Đông Dương, mnuih ƀuôn sang Việt Nam lĕ hlăm klei arăng ktư̆ juă kjham snăk. Kjham hĭn jing klei ư̆ êpa knhal jih thŭn 1944, akŏ thŭn 1945 ngă kơ êbeh 2 êklăk čô mnuih ƀuôn sang djiê.

 Hlăm dŭm hruê mlan anăn, klei krŭ kdơ̆ng čăt mâo hlăm ai  tiê djuê ana. Mơ̆ng leh mphŭn mâo thŭn 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam gĭr, jhŏng gĭt gai mnuih ƀuôn sang bi blah, mkŏ mjing êpul bruă kđi čar êjai mkŏ mjing êpul lĭng kahan êjai, mkŏ mjing anôk krŭ kdơ̆ng, bi mdih leh anăn mkŏ mjing êpul mnuih ƀuôn sang, đăo knăl leh anăn srăng mdrơ̆ng hŏng djăp boh klei mâo hlăm ênuk.

Mlan 8 thŭn 1945, hlăk klei bi blah dlông rŏng lăn tal dua dơ̆ng bi ruĕ, phat xit Japon tŭ klei  amâo dưi, klei găl êbâo thŭn truh leh. Knŏng hlăm wang 15 hruê, ti gŭ hla čhiăm gru krŭ kdơ̆ng mơ̆ng Đảng leh anăn Awa Hồ, jih jang mnuih ƀuôn sang hrăm mbĭt krŭ kdơ̆ng mkŏ mjing klei  bi blah tŭ dưn, bi rai klei jing hlŭn sua mă knŭk kna kơ kngan yang ƀuôn. Hruê 2/9/1945, ti Wăl tač Ba Đình hƀuê ênuk, Khua gĭt gai Hồ Chí Minh bi ala kơ Knŭk kna jing êjai kdrưh kơăm răk Klei hâo hưn klei êngiê, hưn ti anăp jih jang mnuih ƀuôn sang leh anăn dlông rŏng lăn mphŭn mkŏ mjing ala čar Việt Nam dân chủ Cộng hòa, ară anei jing ala čar yang ƀuôn ngă phŭn Việt Nam.

 Amâo djŏ knŏng mâo klei yuôm bhăn prŏng prĭn hŏng krŭ kdơ̆ng Việt Nam, Krŭ kdơ̆ng mlan 8 tŭ jing, ƀiădah lŏ jing klei yuôm bhăn mơ̆ng hdră bi  kdơ̆ng mtlaih êngiê djuê ana dlông rŏng lăn hlăm êtuh thŭn tal 20. Nguyễn Trọng Nghĩa, Khua Dhar bruă hâo hưn mtô mblang leh anăn čung ba mnuih ƀuôn sang gưl dlông lač klă:

“Krŭ kdơ̆ng mlan 8 ăt mâo klei hriăm hƀuê ênuk yuôm bhăn kơ bruă mkŏ mjing leh anăn răng mgang čar kwar Việt Nam yang ƀuôn ngă phŭn, kơ bruă klam gĭt gai mơ̆ng Đảng Cộng sản leh anăn Khua gĭt gai Hồ Chí Minh. Klei tŭ dưn   mơ̆ng bruă krŭ kdơ̆ng Việt Nam kơ klei pai mă klei găl, kơ klei mđĭ lar ai ktang bi hgŭm djuê ana hŏng klei đăo knang ktang, siă suôr kơ  yang ƀuôn, msĕ si Khua gĭt gai Hồ Chí Minh tuôm mtă mtăn: “Wăl adiê amâo mâo ôh ya klei yuôm hĭn kơ yang ƀuôn hlăm lăn ala amâo mâo ôh ya klei ktang hŏng klei bi hgŭm mơ̆ng mnuih ƀuôn sang”.

Klei tŭ dưn mơ̆ng bruă Krŭ kdơ̆ng mlan 8 jing gru kruăk knăl kdrưh kơăm hlăm hƀuê ênuk mkŏ mjing ala čar leh anăn răng mgang ala čar mơ̆ng djuê ana, pŏk ênuk mrâo hlăm hƀuê ênuk đĭ kyar mơ̆ng ala čar- ênuk mrâo mơ̆ng sa ala čar Việt Nam êngiê leh anăn mâo klei dưi čŏng bi mklă. Mnuih ƀuôn sang Việt Nam mơ̆ng klei jing hlŭn jing leh pô kiă kriê ala čar, ngă khua kơ klei hdĭp pô.

Mbĭt hŏng bruă bi mklă ênoh yuôm lă lar mơ̆ng klei Krŭ kdơ̆ng mlan 8 leh anăn Hruê mkŏ mjing ala čar 2-9, Nai prŏng nai prĭn Phạm Hồng Tung, jing Khua hđăp Anôk ksiêm hriăm kơ Việt Nam leh anăn kreh knhâo mđĭ kyar (Sang hră gưl prŏng ala čar Hà Nội) lač, lŏ bi hdơr klei hƀuê ênuk anei, drei ƀrư̆ mđĭ klei đăo knang leh anăn krŭ wĭt klei čang hmăng lăn čar mdrŏng sah, jăk mơak - kyua sa Việt Nam kjăp ktang jăk siam:

Dua boh tŭ prŏng hĭn mơ̆ng klei krŭ kdơ̆ng anei jing klei êngiê djuê ana leh anăn klei êngiê kiă kriê - jing kmeh gơ̆ng kđi čar, ai tiê leh anăn dhar kreh kơ jih jang hdră hƀuê ênuk kdrưh kơăm mơ̆ng djuê ana drei hlăm klei bi blah jhŏng ktang hŏng phung roh, ăt msĕ mơh hdră mlih mrâo leh anăn ñŭ kma hŏng tač êngao. Mŭt hlăm ênuk đĭ kyar mrâo, dŭm mta tur knơ̆ng anăn ăt lŏ dơ̆ng jing anôk knang, jing klei găl leh anăn boh kdrŭt kơ hdră mđĭ kyar pral leh anăn kjăp mơ̆ng lăn čar.

Krŭ kdơ̆ng mlan 8 bi mklă leh klei hriăm hƀuê ênuk prŏng prĭn, anăn jing : Klei gĭt gai mơ̆ng Đảng jing mta bi mklă djăp klei dư; Klei mĭn Mác - Lênin, klei mĭn Hồ Chí Minh, hla čhiăm gru klei êngiê djuê ana leh anăn yang ƀuôn ngă phŭn jing klei mngač atăt êlan kơ êdei anăp; yang ƀuôn jing ai ktang yuôm bhăn mơ̆ng bruă krŭ kdơ̆ng; Klei khăp kơ ala čar jing ai ktang bi hgŭm kjăp ktang; Klei bi hgŭm djuê ana  jing mta phŭn tŭ dưn mơ̆ng bruă krŭ kdơ̆ng  Việt Nam tŭ jing; mkŏ mjing Đảng doh mngač, kjăp ktang jing tur knơ̆ng kơ klei đĭ kyar mơ̆ng lăn čar.

K’iăng Khua knŭk kna Nguyễn Hòa Bình mñă klă: Yap mơ̆ng leh Krŭ kdơ̆ng mlan 8 1945, hƀuê ênuk Việt Nam dôk lŏ dơ̆ng jih kdrưh kơăm.

Anei amâo djŏ knŏng jing gưl čiăng kơ drei lŏ dlăng wĭt ôh ƀiădah lŏ jing gưl čiăng bi mklă leh anăn mđĭ lar ênoh yuôm dôk lă lar mơ̆ng sa klei hƀuê ênuk kdrưh koăm. 80 thŭn mkŏ mjing klei êngiê- ngă phŭn - jăk mơak mơ̆ng Việt Nam jing leh hƀuê ênuk kdrưh kơăm, ktưn hưn snăk. Êlan nao phă anăp mâo wăt klei găl hŏng klei lông dlăng, ƀiădah hŏng ai tiê leh anăn klei mĭn mơ̆ng 80 thŭn êgao, djuê ana drei klă sĭt srăng tŭ dưn hlăm djăp klei găl dleh dlan, lŏ dơ̆ng kjăp ktang hlăm êlan mkŏ mjing lăn čar êđăp ênang, êngiê, mdrŏng sah, jăk siam./.